کرونا و لزوم بازاندیشی در سیستم‌ها و عادت‌های غذایی در جهان

علیرضا حسن زاده در یادداشتی که پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در اختیار ایرنا قرار داده است، نوشت:

جهان پیشرفت زیادی کرده اما دانش بومی از جمله هنر طبخ غدا و دانش فرهنگی آن رو به فراموشی نهاده است. یکی از رهاوردهای مهم انسان‌شناسی در جهان، موضوع و مفهوم مثلث طباخی است. کلود لوی اشتروس (انسان شناس و نظریه پرداز فرانسوی) نشان داده است که رشد تمدن ها و فرهنگ ها با «توان فرهنگی» آنان در شکل «تولید غذا» ارتباطی معنادار و نزدیک دارد. این همان نکته‌ای است که نوربرت الیاس (جامعه شناس آلمانی) هم به نوعی دیگر به آن پرداخته است و آن رشد فرهنگ ها و تمدن ها با تغییر یا بهبود عادت های غذایی‌شان است. برای مثال استفاده از قاشق و چنگال به‌جای دست یا شستن دست پیش از خوردن غذا یا نگرفتن بینی در هنگام خوردن و تناول از نظر الیاس، پیشرفت تمدن های بشری را در گذر زمان نشان می‌دهد.

از سوی دیگر آنچنان که مری داگلاس (انسان شناس انگلیسی) و اشتروس به ما نشان داده‌اند غذا یکی از مهمترین حیطه‌های تابوها و هنجارها است. طبقه‌بندی چیزهایی که می‌شود خورد و نمی‌شود خورد. کدام حیوانات و کدام بخش از بدن آنها  قابل خوردن است و کدام نیست. در اینجا مفهوم ورود آلودگی به بدن از طریق آنچه می‌خوریم به‌شدت مطرح است. مفهوم غذای حلال و حرام در دین اسلام و یهودیت و غیره با تأکید بر چنین امری شکل گرفته است. نمادپردازی غذا آنقدر مهم بوده که به قول مارگارت مید (انسان شناس آمریکایی)، مبنای نمادپردازی رفتار جنسی هنجارمند شده است. در جهان‌بینی زرتشتی آلودگی‌هایی که به بدن وارد می‌شوند باعث بیماری و مرگ می شوند.

بر مبنای نظریه طباخی، شیوه پختن یا استفاده از آتش در برابر خام خواری قرار دارد. این شیوه که به قول نجف دریابندری (نویسنده و مترجم) در کتاب مستطاب آشپزی، شیوه غالب فرهنگ ایرانی و مکتب غدایی آن است، نشان می‌دهد که برای نمونه ایرانیان به‌طور عمده از خام خواری پرهیز کرده‌اند. ایرانیان حتی در مورد غذاهایی چون کله‌پاچه که روشنفکران ایرانی آن را نکوهش کرده‌اند، به‌شدت از شیوه پختن مواد مورد تناول استفاده می‌کنند.

اکنون با ظهور بیماری کرونا و ریشه آن در ارتباط میان انسان و حیوان و شیوه‌های تناول باید در مورد طبقه‌بندی مواد خوردنی و شیوه‌های خوردن آنها به بازاندیشی پرداخت و مردم جهان را به تاملی دوباره دعوت نمود. باید پرسید چه باید خورد و چگونه باید خورد؟ ایرانیان که به گواه متخصصان تغذیه در جهان یکی از غنی‌ترین مکاتب و سیستم‌های خوراک و غذا را در جهان دارند در کنار کشورهای مهم دیگر در این حوزه چون هند ، ترکیه و ... باید طلایه‌دار این بازاندیشی در جهان باشند.

پیرو شیوع ویروس کرونا در کشور و ابتلای هموطنانمان به این بیماری، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مأموریت یافته تا نظر صاحبنظران و متخصصان علوم مختلف را درباره چگونگی مواجهه مردم و مسئولان با شرایط بحرانی کنونی دریافت نماید. هدف از این کار، آگاهی‌بخشی بیشتر به مردم، کاهش التهاب و اضطراب عمومی و احیای امید اجتماعی در شرایط ترومای کنونی است.