ناتوانی زیرساخت‌ها برای خدمات مجازی، ضعفی که کرونا آشکار کرد

با شیوع بیماری کرونا از اواخر بهمن ماه در کشور و ابتلای تعدادی از هموطنان به آن و سرعت فزاینده رشد آن در استان‌های مختلف از جمله اصفهان، اقدام های مختلفی برای پیشگیری از شیوع این بیماری صورت گرفت از جمله تعطیلی مدرسه ها و دانشگاه ها، توصیه به ماندن مردم در خانه و پرهیز از مسافرت نوروزی، کم شدن ساعت کار اداره ها و سازمان ها و تعطیل شدن بسیاری از اصناف و فروشگاه ها به جز فروشگاه های زنجیره ای و مواد غذایی.

به این ترتیب بود که برای جبران این تعطیلی ها، راه حل و راهکارهایی مانند آموزش مجازی، دورکاری کارمندان، خرید و فروش اینترنتی و تحویل در منزل در هفته های اخیر در کشور رونق گرفت که همه این امور از طریق زیرساخت شبکه اینترنت که امروز در دسترس قریب به اتفاق مردم است، صورت می گیرد.

بسیاری از معلمان اقدام به تشکیل گروه های درسی در شبکه های اجتماعی و ارایه دروس از طریق آن به دانش آموزان کردند، همچنین استادان با استفاده از سامانه های آماده در دانشگاه ها برای دانشجویان خود کلاس درس آنلاین برپا کردند، برای بسیاری از کارمندان فرایندهای دورکاری در منزل تعریف و اجرا شد، مراجعه مردم به سایت های خرید و فروش اینترنتی افزایش یافت و برخی فروشگاه های بزرگ اقدام به راه اندازی سرویس هایی مانند دریافت سفارش آنلاین و تحویل درب منزل کردند.

از طرفی پیوستن بسیاری از مردم به پویش ماندن در خانه برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا و شکستن زنجیره انتقال آن در جامعه باعث شد تا بسیاری از آنها برای گذران اوقات خود در منزل به شبکه اینترنت پناه ببرند و علاوه بر شبکه های اجتماعی از امکانات و برنامه های مختلف آن مانند بارگیری (دانلود) فیلم، موسیقی و بازی استفاده کنند که همین امر باعث افزایش مصرف اینترنت شد.

هدیه ۱۰۰ گیگی اینترنت رایگان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از طرف دیگر افزایش مصرف اینترنت را تشدید کرد به طوریکه بسیاری از شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی را با مشکل مواجه کرد و کاربران با مشکل کاهش سرعت مواجه شدند.

بسته ۱۰۰گیگ اینترنت ثابت رایگان از ۱۸ اسفند با توجه به تقاضای مردم و ماندن آنها در خانه جهت پیشگیری از شیوع بیماری کرونا برای همه کاربران تا پایان اسفند فعال شد هرچند فرصت استفاده از آن تا هفتم فروردین توسط تعدادی از شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی تمدید شد.

به گفته مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات اصفهان، از حدود سه هفته گذشته و به‌ویژه پس از تخصیص ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان از سوی وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات به کاربران اینترنت ثابت، مصرف اینترنت در این استان تا چهار برابر افزایش یافت و همین امر به ایجاد ترافیک سنگین روی سیستمهای مخابراتی و شبکه دسترسی  منجر شد.

جعفر مطلب‌زاده  با بیان اینکه در این مدت تعداد کاربران آنلاین به طور همزمان افزایش چشمگیری یافت، اظهارداشت: این موضوع و افزایش ترافیک روی شبکه باعث شد تا سرعت اینترنت کاهش یابد و برخی کاربران به ویژه برای اموری مانند آموزش آنلاین با مشکل مواجه شوند.

از طرفی برخی از کارکنان اداری که بر اساس تعریف دورکاری ناچار به انجام امور اداره های خود از طریق اینترنت در منزل بودند با کاهش سرعت اینترنت با مشکلات زیادی مواجه شدند و نتوانستند کارهای خود را آنطور که باید پیش ببرند.

برخی از کارمندان سازمان های دولتی و غیر دولتی اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشتند که انجام برخی امور مانند مجوزهایی که نیاز به مُهر رسمی دارد از خانه امکانپذیر نیست و هنوز هم شبکه اتوماسیون اداری در بسیاری از اداره ها، کامل و فراگیر نیست و نمی تواند پاسخگوی انجام همه فرایندهای اداری و پاسخگو بودن به ارباب رجوع باشد.

همچنین آنها مسائلی مانند امنیت اطلاعات و چندان جدی نگرفتن دولت الکترونیک در سال های گذشته را از دیگر چالش های انجام دورکاری در خانه دانستند و تاکید کردند که دولت باید با پرهیز از سیاست های دوگانه در این زمینه از تجربه کشورهای دیگر استفاده و زیرساخت های لازم را برای آن آماده کند.

کرونا، نقاط ضعف موجود را آشکار کرد

بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران اعتقاد دارند که شیوع بیماری کرونا مانند هر تهدید دیگری، فرصت هایی نیز برای جامعه ایجاد و نقاط ضعف موجود در بیشتر سیستم ها و بخش ها را آشکار کرد.

مدیر خانه ریاضیات اصفهان که یک موسسه غیر دولتی علمی و فرهنگی است، با تاکید بر اینکه نقاط ضعف سیستم ها در شرایط دشوار، آشکار و هویدا می شوند، می گوید که یکی از مسائلی که در دوران شیوع کرونا باید روی آن کار کرد، دورکاری است.

به گفته فروزان خردپژوه، کارمندان باید در دورکاری در فضایی متفاوت از اداره، وظایف محوطه خود را انجام دهند که تا کنون در ایران چندان تجربه آن وجود نداشته و بسیار کم اتفاق افتاده است در حالیکه کشورهای دیگر این تجربه را دارند.

خردپژوه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه پس از اتفاقات اخیر موضوع دورکاری در کشورمان در حال جا افتادن است، افزود: لازم است که مدیران دستگاه های اجرایی مختلف ازاین فرصت استفاده کرده و با بهره گیری از جدیدترین روش ها و فناوری ها به تعریف اصول دورکاری و چگونگی اجرای آن در بخش های مختلف مانند شهرداری و دادگستری بپردازند.

وی با اشاره به اینکه زیرساخت های فنی برای این کار در کشور فراهم است، تاکید کرد: باید برای دورکاری به گونه ای اقدام کرد که در صورت بروز شرایط یا بحران هایی مانند شیوع بیماری کرونا وضعیت به گونه ای نشود که به یکباره همه چیز تعطیل شود و بخوابد.

این استاد دانشگاه یکی از اتفاق های خوب در کشورمان در چند سال اخیر را توسعه فروشگاه های اینترنتی خواند و گفت: اگر روی این بخش کارهای مطالعاتی و اجرایی بیشتری صورت گیرد می تواند خدمات بهتری به مردم در صورت وقوع بحران های مختلف ارایه کند.

رییس دانشگاه اصفهان نیز شرایط حاضر را فرصت مناسبی برای ایجاد زیرساخت فراگیر و استاندارد آموزش مجازی در کشور خواند و اظهار امیدواری کرد که دانشگاه‌ها با تقویت زیرساخت های ارتباطی خود در این زمینه از این فرصت به نحو شایسته استفاده کنند.

هوشنگ طالبی با اشاره به تعطیلی کلاس‌های درس در دانشگاه‌ها پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، اظهارداشت: در اسفند سال گذشته، بسیاری از دانشگاه‌ها اقدام به برپایی کلاس‌های آنلاین و مجازی برای دانشجویان خود کردند اما این کارها به‌صورت پراکنده انجام شده است.

وی با بیان اینکه هر دانشگاه با استفاده از زیرساخت‌ها و سامانه‌هایی که خود طراحی کرده است، کلاس‌ها را به‌صورت مجازی برگزار ‌کرد، تصریح کرد: دانشجویان ما در استان‌های مختلف پراکنده هستند و ما نمی‌دانیم آیا همه آنها امکان دسترسی به شبکه و این سامانه‌ها را دارند.

رییس نظام صنفی رایانه ای استان اصفهان نیز با بیان‌اینکه بحران شیوع ویروس کرونا علاوه بر مخاطراتی که در کشور و دنیا ایجاد کرده، فرصتی برای استفاده از برخی ظرفیت‌های کمتر دیده شده است، تصریح کرد: در سال‌های گذشته همواره تاکید داشتیم که فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیشران توسعه کشور است اما برخی مسوولان آن را باور نداشتند و تنها به‌عنوان یک سخن زیبا به آن نگاه می کردند.

محمد اطرج به ایرنا گفت: شرایط امروز نشان داد که اگر پیش‌بینی‌های لازم در این زمینه شده بود امروز با مشکلات کمتری مواجه بودیم به‌عنوان مثال بسیاری از اداره‌ها، کارکنان خود را به دورکاری فرستادند اما به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت های ارتباطی و کاهش سرعت اینترنت، در عمل امکان این کار بطور بهینه وجود نداشت.

وی با اشاره به اینکه پس از هدیه یکصد گیگ اینترنت وزارت ارتباطات به مردم، سرعت اینترنت کاهش بسیاری یافته است، ادامه داد: میزان استفاده از پهنای باند از حد معمول فراتر رفت و همین امر باعث کُندی سرعت اینترنت شد.

اطرج با بیان اینکه اتفاق های یک ماه اخیر نشان داد که هنوز زیرساخت های ارتباطی و فناوری اطلاعات کشورمان در بخش های مختلف مانند آموزش مجازی و کسب و کار چندان آماده مواقع بحرانی نیست، تصریح کرد: اگر بسیاری از کسب و کارها مجازی شده بود امروز انجام بسیاری از کارها از بستر اینترنت امکانپذیر بود.

رییس هیات مدیره یکی از شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی در اصفهان نیز با بیان اینکه بسیاری از پیشرفت ها و تحولات در کشورمان در بحران ها به دست آمد، گفت: اکنون فرصت مناسبی است که سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور از آن بهره بگیرند و قبل از اینکه در بحران دیگری قرار بگیریم، زیرساخت های مورد نیاز را فراهم و تقویت کنند.

مرتضی افشار به هدیه یکصد گیگ وزارت ارتباطات به کاربران اینترنت ثابت در اسفند گذشته اشاره و اضافه کرد: این موضوع ابتدا به صورت رسانه ای اعلام و سپس به شرکت ها ابلاغ شد درحالیکه لازم بود قبل از اقدام، مسائلی مانند زیرساخت ها، لینک های ارتباطی بین استان ها، تجهیزات سخت افزاری و پهنای باند و آمادگی همه آنها برای پاسخگویی به این حجم از دانلود و استفاده، بررسی شود.

افشار در گفت و گو با ایرنا تصریح کرد که اگر این برنامه سنجیده تر اجرا می شد، کیفیت اینترنت اُفت پیدا نمی کرد و این هدیه به کام مردم شیرین تر بود.

مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات اصفهان نیز با تاکید بر اینکه ظرفیت پهنای باند استان اصفهان ۲ برابر نیاز فعلی مردم است، تصریح کرد: اما در چند هفته گذشته با افزایش ناگهانی استفاده مردم از شبکه اینترنت مواجه شدیم و همین امر باعث شد تا دسترسی به شبکه با مشکل مواجه شود.

مطلب زاده با اشاره به اینکه تعداد کاربران افزایش زیادی در یک ماه گذشته نیافت، خاطرنشان کرد: اما میزان مراجعه آنها زیاد شد و درحالیکه منابع ما کامل است اما پاسخگویی به این حجم از تقاضا از طریق دسترسی به شبکه با مشکل مواجه شد.

آموزش مجازی نیاز به زیرساخت ملی و ساز و کار مشخص دارد

تعطیلی مدرسه ها و گاهی اوقات دانشگاه ها در روزهای آلوده در شهرهای بزرگ یکی از چالش های نظام آموزشی کشور در ماه ها و سال های گذشته بود که همواره کارشناسان نسبت به پیش بینی و برنامه ریزی لازم برای جبران عقب ماندگی های آموزشی ناشی از آن و سایر موارد مشابه تاکید داشتند.

در نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا نیز کلاس های درس در دانشگاه های کشور تعطیل شد و با تمهیدات وزارت علوم و مراکز آموزش عالی، آموزش های الکترونیک و مجازی جایگزین کلاس های حضوری شد.

این در حالی است که به گفته رییس دانشگاه اصفهان، ارائه آموزش مجازی فراگیر و جامع در شرایط اضطرار مانند شیوع ویروس کرونا، نیاز به زیرساخت ملی دارد.

طالبی افزود: لازم است وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به ایجاد چنین زیرساختی برای ارائه آموزش مجازی به گونه‌ای که امکان استفاده از آن برای همه در سراسر کشور مقدور باشد، اقدام کنند.

وی اضافه کرد: دانشگاه‌ها و وزارت علوم باید نیازهای خود را دربارهف آموزش مجازی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کنند تا زیرساخت لازم با کیفیت قابل قبول و طبق استانداردهای جهانی در اختیار آنها برای برگزاری کلاس‌های مجازی ایجاد شود.

مدرسه ها در مقاطع مختلف تحصیلی نیز پس از شیوع بیماری کرونا تعطیل شدند و دانش آموزان به خانه رفتند اما وزارت آموزش و پرورش تلاش کرد با استفاده از شبکه های تلویزیونی و ارایه برنامه های آموزشی تصویری، این تعطیلی ها را جبران کند هرچند به نظر می آید برنامه مشخصی برای برگزاری کلاس های مجازی و آنلاین به صورت جامع و منسجم از سوی این وزارتخانه اجرا نشد و هر استان یا مدرسه به روش خود برای این کار اقدام کرد.

بسیاری از معلمان نیز با استفاده از شبکه های اجتماعی و بر روی بستر اینترنت اقدام به برقراری ارتباط با دانش آموزان خود و ارایه محتوای آموزشی و درسی به آنها کردند.

به گفته حمیدی معاون تربیت بدنی و سلامت  وزارت آموزش و پرورش، باید از ظرفیت فضای مجازی، رسانه ملی و شبکه‌های اجتماعی برای آموزش استفاده شود و در همین پیوند، اداره‌ کل آموزش و پرورش اصفهان اقدام به اجرای برنامه آموزش مجازی خاص دانش‌آموزان این استان کرد.

به گفته معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی اداره‌ کل آموزش و پرورش اصفهان، اصفهان تنها استانی است که به برنامه‌ریزی برای آموزش مجازی دانش آموزان بصورت خاص پرداخت.

غلامحسن سخایی اظهارداشت: این آموزش‌ها با حضور بهترین و مجرب‌ترین معلمان و گروه‌های آموزشی و درسی استان و براساس بودجه‌بندی اسفند در استودیو مرکز تحقیقات معلمان اصفهان ضبط شد.

سخایی یادآور شد: با توجه به اینکه زمان فروکش بیماری کرونا در اصفهان نامعلوم است برنامه ریزی های لازم در صورت ادامه دار شدن این وضعیت برای برگزاری امتحانات نیز صورت خواهد گرفت.

مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات اصفهان نیز با بیان اینکه برای آموزش بحث تولید محتوا اهمیت دارد، خاطرنشان کرد:  آموزگاران ما از حداقل امکانات برخوردار هستند و شاهد هستیم که از درب کمد و یخچال به جای تخته آموزشی استفاده می‌کنند.

مطلب زاده در گفت و گو با ایرنا افزود: اطلاع دارم که آموزش و پرورش استان اصفهان در اقدامی ارزنده اقدام به راه‌اندازی استودیو برای تولید محتوای آموزشی کرده و با استفاده از برخی اساتید شاخص مطالب آموزشی تولید می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه نقش ما ایجاد بستر ارتباطی مناسب برای تبادل محتوای تولید شده است، افزود: همه مردم استان به انواع سرویس‌های پهن باند دسترسی دارند و این سرویس ها در بیشت روستاها هم در دسترس است.

مطلب زاده ادامه داد: همچنین در اقدامی مشترک با آموزش و پرورش امسال همه مدارس روستایی تحت عنوان پروژه هوشمند سازی مدارس به اینترنت با سرعت ۲ مگا بر ثانیهMbs  و ترافیک ماهیانه ۳۰ گیگ مجهز می شوند و در اقدامی دیگر برای آموزگاران  ۲۰ گیگ ترافیک رایگان در نظر گرفته شد.

بسیاری از کارشناسان تاکید دارند که با توجه به سابقه تعطیلی مدارس در کشورمان در چنین شرایطی، بهتر است وزارت آموزش و پرورش، ساز و کار و برنامه مشخصی را جهت ارائه مباحث آموزش مجازی و استفاده از روش‌ها و فناوری‌های جدید در نظر بگیرد و معلمان در این زمینه آموزش‌های لازم را ببییند و به خانواده‌ها نیز اطلاع رسانی شود تا در حد ممکن از بروز اختلال در روند تحصیلی دانش‌آموزان جلوگیری شود.

حمایت از بخش خصوصی برای تقویت زیرساخت های ارتباطی و اینترنت

درحالیکه به گفته مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات اصفهان با توجه به راه اندازی شاهراه اینترنتی استان (gateway) در سال گذشته، نگرانی از نظر پهنای باند استان وجود ندارد اما عده ای از فعالان این بخش اعتقاد دارند که باید بخش خصوصی برای تقویت این زیرساخت ها، حمایت بیشتری شود.

رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای استان اصفهان نیز تاکید کرد که دیگر وقت آن است که مسوولان، بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات را به عنوان پیشران توسعه کشور قلمداد کنند، از آن حمایت های لازم را داشته باشند، بخشی از مسوولیت اجرایی این حوزه را به بخش خصوصی فعال در این زمینه واگذار کنند و سرمایه گذاری روی آن بیشتر شود.

اطرج افزود: اصفهان از نظر زیرساخت های ارتباطی در کشور رتبه دوم را پس از تهران دارد اما حوادث خاص مانند چند هفته اخیر نشان داد که در برخی موارد آنطور که باید پاسخگوی شرایط موجود نیست و شاید برآوردهای انجام شده، درست نمی باشد.

وی با بیان اینکه شرکت‌های زیادی در بخش‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات استان آماده ارائه خدمات مختلف در زمینه‌های اطلاع‌رسانی، آموزش مجازی، سرگرمی، بازی و فروشگاه اینترنتی برای مدیریت هرچه بهتر بحران کرونا و همچنین در دوران پسا کرونا هستند، ادامه داد: اکنون بهترین فرصت برای شناسایی این توانمندی ها و استفاده از آن به بهترین نحو است.

رییس هیات مدیره یکی از شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی در اصفهان نیز با بیان اینکه زیرساخت ها و سوییچ های موجود در شرکت های خصوصی در استان ها، توانایی پاسخگویی به چند برابر شدن مصرف اینترنت در مواقعی مانند شرایط موجود را ندارند، تصریح کرد: وقتی تعداد کاربران آنلاین و میزان مصرف آنها به یک باره افزایش یافت زیرساخت های موجود کشش و توانایی پاسخ دادن به همه آنها را نداشتند.

افشار با اشاره به اینکه لینک ارتباطی بین استان ها گنجایش خاصی دارد و حتی اگر پهنای باند زیاد باشد، امکان ارتباط آنها در چنین شرایطی به طور کامل فراهم نیست و قطع و وصلی اینترنت وجود دارد، افزود: شرکت های خصوصی در زمان حاضر امکان سرمایه گذاری برای توسعه تجهیزات و زیرساخت های خود را ندارند.

به گفته وی این شرکت ها علاوه بر مشکلات مالی موجود باید هزینه ای را به عنوان حق مجوز و سهمی از درآمد ورودی خود را به حساب دولت واریز کنند، از طرفی با وجود تورم در کشور و افزایش بهای برق، تعرفه های اینترنت از سال ۹۵ تغییر نکرده و حتی در مواقعی به دلیل مسایل رقابتی کاهش هم یافته است.

افشار با تاکید بر لزوم سیاستگذاری و برنامه ریزی دولت برای حمایت از این شرکت ها تصریح کرد: این کار در شرایط حاضر می تواند از ۲ راه انجام شود که شامل کاهش هزینه هایی است که این شرکت ها باید به دولت بپردازند و همچنین افزایش تعرفه های اینترنت.

وی اضافه کرد: این حمایت ها باعث می شود که شرکت های خصوصی ارایه دهنده خدمات اینترنتی بتوانند خود را احیا کرده و برای ارتقای شبکه دسترسی و تجهیزات خود سرمایه گذاری کنند.

این فعال صنفی فناوری اطلاعات و ارتباطات اصفهان با بیان اینکه شاید دولت در شرایط تحریم چندان امکان توسعه زیرساخت های خود را نداشته باشد، افزود: اما شرکت های خصوصی در صورت حمایت و واقعی شدن افزایش درآمدها می توانند در توسعه زیرساخت از هم سبقت بگیرند.

مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات اصفهان نیز با بیان اینکه زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دورکاری کارکنان دستگاه‌های اجرایی و کسب و کارها تکمیل است، گفت: آنها باید تمهیدات لازم را انجام دهند و در حوزه دستگاه‌های اجرایی، دولت الکترونیک بسیار کارگشاست.
مطلب زاده با بیان اینکه موضوع خرید آنلاین و فرهنگ استفاده از آن مدتی است که در کشور مورد اقبال قرار گرفته است، افزود: در این مورد هم زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات تکمیل است و برای جابجایی کالا شرکت پست آمادگی و امکانات لازم را دارد.

وی خاطرنشان کرد که در این مورد امنیت تبادل مالی و نظارت تشکل‌های صنفی برای اطمینان از صحت کالا یا خدماتی که رد و بدل می‌شود بسیار اهمیت دارد.

کیانوش جهانپور رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت ظهر جمعه با اعلام آخرین آمار شیوع بیماری کرونا در ایران گفت: تاکنون ۳۲ هزار و ۳۳۲ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده اند و با فوت ۱۴۴ بیمار دیگرف تعداد کل موارد فوت به ۲۳۷۸ نفر رسید.

به گفته وی خوشبختانه تاکنون ۱۱ هزار و ۱۳۳ نفر از بیماران مبتلا به این بیماری، بهبود یافته و ترخیص شده‌اند اما ۲۸۹۳ نفر از بیماران در وضعیت شدید این بیماری قرار دارند.