ویروس کرونا موسوم به «کوید ۱۹» اواسط ماه دسامبر (۲۴ آذر ۹۸) در شهر ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد در آغاز از این بیماری به عنوان «ذات الریه» نام برده شد ولی کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر(۹ دی ماه ۹۸) به صورت رسمی شیوع ویروس کرونا را در این کشور اعلام کرد که تاکنون ۸۱ هزار و ۴۷۰ نفر را مبتلا و موجب مرگ سه هزار و ۳۰۴ نفر در چین شده است.
لیک در ایران تا پیش از ظهر روز ۲۹ بهمن ماه ۹۸ ، در تمامی سطوح مختلف کشور حتی بخش پژوهشی و علمی هیچ برنامه مدون و طرحی عملیانی برای مقابله با یک چالش بیولوژیکی به گستردگی ویروس کرونا وجود نداشت و اصولا حتی در مخیله متولیان امور «شیوع اپیدمی ویروسی» با این حدت و شدت قابل تصور نبود. زمانی هم که نخستین هشدار و خبر از سوی وزارت بهداشت و درمان و همچنین دانشگاه علوم پزشکی قم آنهم در آستانه روز برگزاری انتخابات مجلس یازدهم منتشر شد عده ای چه بسا برای پیش دستی آن را توطئه در راستای کاهش شور انتخاباتی قلمداد کردند.
با گذشت روزها و ساعت‌ها و افزایش لحظه به لحظه تعداد مبتلایان به ویروس کرونا و مرگ حدود سه هزار نفر از شهروندان ایرانی، تازه همه به درک واحدی رسیدیم که خطر بزرگی در کمین جان و سلامت ماست.
ویروس کرونا هیولای بی‌رحمی است که هیچ تفاوتی میان افراد اعم از فقیر و غنی، بی دین و متدین، کاخ نشین منطقه الهیه تهران و زباله گرد کوی علوی اهواز یا ساکنین وال استریت ژورنال نیویورک و بمبئی در هندوستان قائل نیست. این ویروس قاتل و مرموز تاکنون (سه شنبه ۱۲ فروردین۹۹) ۷۸۹ هزار و ۲۴۰ نفر را مبتلا و جان ۳۸ هزار و ۱۰۰ نفر در جهان را گرفت و راهی قبرستان‌ها کرد.
برخلاف تصورات پیشین و خط کشی‌های ساختگی سال‌های دور و نزدیک اما اینک جهان گویا یک پیکر واحد شده و این ویروس همه آن را نشانه رفته است و با مرگ و ابتلای هر انسانی همگان را بی‌قرار می‌کند. کرونا واقعیت‌های جهان را تغییر داد و شک نباید داشت که در آینده فصل مهمی از تاریخ زندگی بشر را به خود اختصاص خواهد داد و آثار آن در قالب مقالات، کتاب‌ها و فیلم‌های کوتاه و بلند ثبت و منتشر خواهد شد. مهمترین آثار اپیدمی در سطح کلان عبارت از موارد ذیل است:
تغییر در شاکله اصول حکمرانی در جهان
کرونا بسیار از اصول حکمرانی سنتی در جهان به ویژه دولت‌های اقتدارگرا را به چالش کشانده است زیرا بسیاری از حکومت‌ها همواره از بروز ناامنی سیاسی و آشوب در هراسند و اغلب آنها بر تقویت دستگاه‌های نظامی و امنیتی اهتمام می‌ورزیدند ولی کرونا همه این پیش فرض‌ها را تغییر و دگرگون و زمامداران را به بازبینی و تغییر شیوه‌ها و متدهای حکمرانی مجبور ساخته است . تحولات ناشی از کرونا در حوزه سیاسی بسیار وسیع‌تر و عمیق‌تر از جنبش‌های سیاسی با بازه‌های زمانی چند ساله و دهه‌های متعدد است. البته باید توجه داشت اصلاح روش‌های حکمرانی لزوما به معنای تغییر ماهیت و اساس حکومت‌ها نیست.
فروریختن پایه‌های نظم اجتماعی
هنجارهای اجتماعی، مقررات و انتظاراتی هستند که با آن جامعه رفتار اعضای خود را هدایت می‌کند و بر اساس فرآیند کنترل اجتماعی، مشروعیت سیاسی و رویه‌های اعمال عدالت در زمینه حاکمیت، نظم اجتماعی در جامعه تضمین می‌شود. اما فروپاشی نظم اجتماعی در قالب هر بحران کوتاه مدت و بلند مدت می‌تواند هنجارها و سنت‌های حاکم را با چالش مواجه سازد. کرونا در واقع توانست تا حدودی نظم اجتماعی در زندگی روزمره ما حال چه به حکم سنت تاریخی، مذهبی یا انسانی را به چالش کشید و حتی دست دادن و ابراز محبت انسان‌ها را مختل کرد.
فروپاشی نظم اقتصادی
نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی بر اساس تداوم فعالیت بازار و اقتصاد بنا شده است.
کرونا تقریبا نظم اقتصادی حاکم بر جهان را مختل کرد و حتی طبقه متمول و فرادست را دچار مشکل کرد. وال استریت به عنوان قلب اقتصادی و مالی جهان فعلا در احتضار قرار دارد. توماس شفر وزیر دارایی ایالت آلمان نگران از دشواری‌های مالی اروپا در مرحله پساکرونا اقدام به خودکشی کرده و جسد او در کنار ایستگاه راه آهن هوخهایم پیدا می‌شود.
امروز همه جهان به این نتیجه رسیده است؛ کرونا چیزی نیست که با زور سرکوب شود بلکه راه مقابله با این چالش با گذر از «شعور متعارف» و پذیرش واقعیت هاست .
بی‌شک کرونا هم تهدید جدی است و هم برای خروج از بحران و رهایی از تهدید در مقابل ما راهکار قرار می‌دهد که اهم ان توجه به سرمایه‌های اجتماعی، همبستگی و دوری از واگرایی و غلبه بر تضادهای کنش جمعی است.
چیره شدن بر کرونا در گرو کنار گذاشتن روش‌های کلیشه‌ای و متضاد با واقعیت های موجود و توجه به مولفه‌های زیر است:
۱- کیفیت حکمرانی
۲-ظرفیت دولت ها
۳-توان تصمیم سازی و مدیریت لحظه
۴-سرمایه های اجتماعی،
۵-اجتماع سازی
۶- رسانه های قدرتمند و مورد اعتماد
۷- آموزش رفتاری صحیح و ارتقای عادت های بهداشتی شهروندان
۸- تعمیق همراهی مردم با حاکمیت سیاسی
۹- توجه به علم و تخصص در معالجه نابسامانی ها و اداره صحیح جامعه
۱۰- عدم دامن زدن به توهم تقابل دین و علم
۱۱-توجه جدی به سازندگی روحی و معنوی و تعمیق توسل و توکل به خدای متعال و رهایی از التقاط و خرافه
مهمترین دغدغه همه ما باید بر شرایط جهان پس از کرونا و پیامدهای آن متمرکز شود.
متاسفانه در داخل کشور بجای فهم صحیح وضعیت کنونی هنوز عده‌ای در جهان ماقبل کرونا سیر می‌کنند و می‌خواهند عُده و عِده‌ای برای جنگ‌های جناحی و طناب کشی‌های سیاسی خود جمع آوری و در پی مصالح فردی و گروهی هستند تا بر اجساد شهروندان جان باخته در اثر کرونا ویروس رژه سیاسی بروند. دنبال مقصر خیالی گشتن و حاشیه سازی برای دولت و مدافعان حریم سلامت کشور هیچ گاه اولویت مردم و جامعه نیست و بدون تردید گرد و خاک بازی‌های سیاسی در این شرایط فقط موجب تضییع فرصت‌های تاریخی برای کشور خواهد شد و مطلوب شهروندان نیست.
آنچه امروز جامعه را نسبت به عملکردها سرخورده و بی‌اعتماد کرده ، سیاست ورزی بیمار و کینه توزانه است که در قالب آن افراد و گروه‌ها گرفتار هوچی گری شده و به جای اینکه خود را اثبات کنند طرف مقابل را آنهم در شرایط بحرانی تخریب و با تهمت‌های ناروا و حاشیه سازی های کودکانه دچار انفعال کرده و از پرداختن به امور کشور و مردم بازدارند.
آنچه در موقعیت کنونی رسالت نخبگان و اندیشمندان کشور و فعالان عرصه اجتماع، دین و سیاست را سنگین می‌کند درک درست از شرایط کشور در مرحله پساکرونا است .همه باید تلاش کنند تا اعتماد عمومی بیش از این آسیب نبیند و آستانه آن کاهش نیابد. اعتماد عمومی موتور محرکه جامعه و سرمایه مهم کشور است که نباید آنرا هزینه بازی‌های سیاسی و پنجه انداختن افراد و گروه‌ها کرد.
در صورت گذار از این مرحله دشوار، نفس گیر و خطرناک ، باید خود را برای شرایط و چالش‌های جدید همچون مسائل بعدی آماده کنیم :
۱- انباشت آسیب‌های اجتماعی همچون افزایش میزان فقر ، جهش نرخ بیکاری و تزلزل بنیان خانواده‌ها به تبع فقر، خودکشی، نزاع‌های خیابانی ...
۲- چالش‌های سیاسی بویژه در روش های حکمرانی
۳-نابسامانی‌های اقتصادی ، مالی و رکود فعالیت کارگاه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی
۴- بحران‌های فراگیر جهانی و منطقه‌ای به ویژه در حوزه امنیت منطقه، فروش و عرضه نفت و ایجاد بلوک‌های جدید
۵- الزامات و ضرورت‌های جدید در عرصه دیپلماسی و تعریف راهبردها و رویکردهای جدید متناسب با عمق تغییرات و تحولات حاصل از ابر بحران کرونا ویروس
۶-موج تورم و گرانی‌های سرسام آور در نتیجه بحران‌های مالی و اقتصادی جهانی ، منطقه و داخلی بویژه باتوجه به کاهش بی‌سابقه قیمت نفت خام
در هر صورت تغییر و اصلاح ساختارها، دگرگونی نظام آموزشی اعم از تخصصی و عمومی ، اولویت بخشی به نظام سلامت، فرهنگ سازی، توجه جدی به عناصر اجتماع سازی، تغییر ریشه‌ای در نظام قضایی، اصلاح نظام قانون گذاری جزو اولویت‌های پیشنهادی کشور در مرحله پساکرونا خواهد بود.
نباید با حاشیه سازی و بی‌توجهی به شرایط کنونی بخشی از لشکر و مجموعه یاران کرونا باشیم و امید را از فضای جامعه بگیریم. کشور برای مقابله با این چالش جدید نیازمند همه ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، اندیشه‌ها و تجربه‌هاست پس عرصه را بر یکدیگر تنگ نکنیم.
فعال رسانه ای استان خوزستان
نظر شما