فورد کاپولا؛ سینماگر مشهور آمریکایی و خالق پدرخوانده

فرانسیس فرزند کارمین کاپولا نوازنده فلوت، هفتم آوریل ۱۹۳۹ میلادی در دیترویت میشیگان به دنیا آمد. خانواده آنها ۲ سال بعد به نیویورک نقل مکان کرد و کودکی و جوانی فرانسیس در این شهر گذشت. اشتغال او به حرفه فیلمسازی از ۱۰ سالگی آغاز شد، زمانی که پدرش برای او دوربین ۸ میلیمتری خرید. بعد از ساخت تعداد زیادی فیلم کوتاه و تحصیل در مدرسه فیلم VCLA از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی به ساختن فیلم های بلند کم بودجه با همکاری راجرکورمن روی آورد.

 رنگین کمان فینیان و مردم بارانی جزو نخستین تلاش های او برای ورود به جریان اصلی فیلمسازی بودند که سرانجام با ساختن پدرخوانده ( ۱۹۷۲ میلادی) ، پدرخوانده ۲(۱۹۷۴ میلادی) و مکالمه( ۱۹۷۴ میلادی) به بار نشست. از جمله آثار شاخص دیگر کاپولا در مقام کارگردان می توان به اینک آخر زمان(۱۹۷۹ میلادی) پدرخوانده ۳ و دراکولای برام استوکر اشاره کرد. کاپولا در چند فیلم مهم از جمله آثار دخترش سوفیا کاپولا و کارگردان هایی نظیر تیم برتون، کنت برانا و گادفری رجیو به عنوان تهیه کننده حضور داشت و در منصب نویسنده، کارگردان و تهیه کننده پنج جایزه اسکار گرفت.

فرانسیس فورد کاپولا بعدها نام فورد را به احترام بنیان‌گذار کارخانه خودروسازی فورد به نام خانوادگی‌اش افزود. او بیشتر در فیلم‌هایش برای اعضای خانواده خود نقشی را در نظر می‌گرفت. ۲ پسر او در صحنه مربوط به دعوای خیابانی فیلم پدرخوانده و صحنه مراسم تدفین در فیلم دون کورلئون حضور داشتند.

دنباله سینمایی پدرخوانده ها از زبان کاپولا

فرانسیس فورد کاپولا نسبت به ساخت دنباله فیلم مشهور پدرخوانده ابراز پشیمانی کرد. در حالی که بسیاری از منتقدان سینما قسمت دوم فیلم پدرخوانده را بهترین دنباله فیلم در تاریخ سینما می‌دانند اما  فرانسیس فورد کاپولا معتقد است، ساخت دنباله‌های این فیلم اشتباه بوده است. این کارگردان سرشناس در این‌باره گفت: ساخت فیلم پدرخوانده در همان قسمت نخست کافی بود و نباید قسمت‌های بعدی آن را می‌ساختم. به گزارش روزنامه دیلی میل، کاپولا با اعلام اینکه هدف او از ورود به دنیای سینما ساخت فیلم‌های هنری بوده است، گفت: فیلم‌های اول من مانند مکالمه و مردم بارانی بیشتر از دیگر ساخته‌هایم به آنچه ایده‌ال فکری من بوده نزدیک هستند. با ساخت فیلم پدرخوانده مسیر زندگی کاری من تغییر کرد و به یکباره شهرت فراوانی پیدا کردم.

فیلم پدرخوانده محصول ۱۹۷۲میلادی در بسیاری از نظرسنجی‌های سینمایی ‌عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما را به‌دست آورده است. این فیلم با نقش‌آفرینی مارلون براندو، آل پاچینو و رابرت دووال داستان یک خانواده مافیایی به‌نام کورلئونه است که موفق به کسب سه جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد (مارلون براندو)، ‌ بهترین فیلم و بهترین فیلم‌نامه اقتباسی شد. آل پاچینو، بازیگر افسانه‌ای سینمای آمریکا که نقش مایکل کورلئونه را در این فیلم بازی کرده است، چندی پیش اعتراف کرد، کاپولا قصد اخراج او از فیلم پدرخوانده را داشت و اگر وساطت مارلون براندو نبود، وی از این پروژه کنار گذاشته می‌شد. چراکه کاپولا تصور می‌کرد که وی برای نقش کورلئونه مناسب نیست. اما آنچه موجب ماندن وی شد، صحنه مربوط به رستوران در فیلم است که بعد از فیلم‌برداری با بازی وی موافقت کردند.

تحلیل سینمای کاپولا از منظر هنری

فرانسیس فوردکاپولا فیلم های زیادی نساخته، اما به لحاظ اثرگذاری جایگاه مهمی در سینما دارد و در کنار افرادی مانند اسپیلبرگ و کوبریک قرار می گیرد. احمد طالبی نژاد منتقد و روزنامه نگار درباره کارنامه سینمایی کاپولا و تاثیر پدرخوانده ها در تاریخ سینما نوشته است: فرانسیس فورد کاپولا پیش از ساخت پدرخوانده چهار فیلم دیگر ساخته بود، اما با این اثر به عنوان یک فیلمساز مهم مطرح شد. این فیلم در تمام نظرخواهی ها و تحلیل ها جزو ۱۰ فیلم برگزیده است و کاپولا را از یک فیلمساز گمنام به یک فیلمساز اثرگذار تبدیل کرد. همچنین مارلون براندو که پیش از پدرخوانده در اوج تنهایی و انزوا بود، بار دیگر با این فیلم به یک ستاره بدل شد و پس از آن در فیلم های مطرحی مانند آخرین تانگو در پاریس بازی کرد. پدرخوانده توانست بار دیگر ژانر نوآر(سیاه) که در آن زندگی تبهکاران، فعالیت زیرزمینی و جدال پنهان آنها با هم بر سر قدرت را مطرح می کند، مورد توجه فیلمسازان قرار دهد.

با پدرخوانده، نوآربار دیگر احیا و متحول شد. در نوآرهای قبلی موضوع خانواده های تبهکار کمتر مورد توجه قرار داشت، در حالی که در این فیلم ارتباط های خانوادگی و ازدواج درون تشکیلاتی برای تداوم فعالیت ها برای نخستین بار مطرح شد. ماریو جیانلویجی پوزو نویسنده رمان پدرخوانده به چنین روابطی در اثرش پرداخته بود اما کاپولا به شکل خلاقانه ای با شخصیت پردازی درست توانست اثری ماندگار خلق کند. کاپولا موفق شد براندو را که در آن زمان زندگی خصوصی به هم ریخته ای داشت و از نظر حرفه ای هم رو به افول بود، با ایفای نقش دن کرلئونه که یک شخصیت پیچیده و چند وجهی بود در آستانه پیری به ستاره تبدیل کند. کاپولا، پدرخوانده را در سه قسمت ساخت که هیچ کدام نتوانست موفقیت طلایی فیلم اول را کسب کند؛ پدرخوانده ۲تا حدی قابل قبول بود اما در قسمت سوم به ورطه تکرار افتاد. دیگر فیلم های کاپولا هم آن طور که پیش بینی می شد، موفق نبودند؛ نمونه آن فیلم مکالمه با ماجرایی درباره واترگیتاست. اینک آخرالزمان هم اگرچه از آثار مهم ساخته شده درباره جنگ ویتنام است اما با وجود عظمتی که داشت، به اندازه پدرخوانده مورد توجه قرار نگرفت. از این رو کاپولا مجبور شد هر چند سال یک بار بخش دیگری از پدرخوانده را بسازد تا موفقیتش را تکرار کند. دراکولای برام استوکر که داستانی تخیلی در ژانر وحشت دارد و درباره زندگی خون آشامی وحشتناک است تا حدودی شکست های کاپولا را جبران کرد.

کاپولا و کیارستمی

فرانسیس فورد کاپولا با اشتراک گذاشتن تصویر مجله ادبی خود که در ۲۰۱۲ میلادی به وسیله عباس کیارستمی طراحی شده بود به این هنرمند ایرانی ادای احترام کرد.

کاپولا که سال ها بود، فصلنامه ادبی زوئی تروپ را که یکی از مجلات داستانی مطرح آمریکا به شمار می رفت، منتشر می‌کرد در ۲۰۱۲ میلادی طراحی جلد این مجله را به عباس کیارستمی سپرد که این کارگردان فقید نیز جلد این فصلنامه را به یکی از عکس‌های خود اختصاص داد. حال به مناسبت درگذشت عباس کیارستمی، فرانسیس فورد کاپولا این مجله را پس از چهار سال به اشتراک گذاشت که مورد توجه کاربران نیز قرار گرفت.

مجله زوئی تروپ یک فصلنامه ادبی است که در آن داستان‌های کلاسیک و کوتاه و نمایشنامه‌های تک پرده‌ای به چاپ می‌رسد و معمولا فیلمسازان، فیلمنامه‌نویسان و نمایشنامه‌نویسان مهم و مطرح در بعضی از شماره‌های فصلنامه مطلب یا یادداشتی را منتشر می‌کنند.

کاپولا و شاهنامه فردوسی

وبسایت  کینگ روما  که به صورت تخصصی در زمینه انتشار آثار مرتبط با شاهنامه فردوسی مشغول است به تازگی اقدام به تهیه و انتشار کتاب صوتی شاهنامه با معرفی فرانسیس فورد کاپولا و صدای مارک تامپسون کرده است.

در توضیح این اتفاق آمده است که کارگردان فیلم های سه گانه پدر خوانده به صورت افتخاری، خبر انتشار فایل یا کتاب صوتی شاهنامه را در سایت  کینگ روما  که کتاب های صوتی منتشر می کند؛ اعلام کرد با شاهنامه به وسیله حمید رحمانیان که کارشناس موسیقی و جلوه های شنیداری است آشنا شده؛ خواندن داستان هایی که ۱۱ سده همچنان زنده مانده اند و روایت پادشاهان ایرانی است، برای وی جذاب و هیجان انگیز بوده است.