این روزها صحبت از کسب و کارهایی است که تعطیل شده‌اند یا کمتر از گذشته فعال‌اند. سکوت خیابان‌ها را فرا گرفته و از کمیِ تردد، کوه‌ها در اطراف کلان‌شهرهای آلوده سراسر جهان دیده می‌شوند. درخانه‌مانی باعنوان رفتار مثبت شهروندی ستوده می‌شود و دیدارها محدود شده؛ این‌ها مولفه‌های جهانی است آلوده به کرونا.
اما حال و هوای جهان نویسنده‌ها با سکوت و آرامش و در خانه ماندن ژرف‌تر و پویاتر می‌شود.
زمانی برای دوره کتاب‌ها و تنفس ذهن و بازی با کلمات و اندیشیدن، لازمه زندگی آرمانی در جهان داستان است. نویسندگان و هنرمندان، بیش از دیگران سرشان در این روزها شلوغ است و کارگاه ذهن و زبان و اندیشه‌ورزی‌شان در دنیای سکون‌یافته همچنان در کار نگارش است.
زایش طرح‌های آینده از دل روزهای بحرانی و در عین حال ناشفاف جهان درگیر با بیماری، آبشخوری می‌سازد که حتی تا سال‌ها بعد می‌توان اثر آن را در داستان‌ها و آفریده‌های قلم‌به‌دستان دید.
در پایتخت کتاب ایران نویسندگان نام‌آوری قلم می‌زنند که در این روزها در کار نوشتن‌اند. امین فقیری نویسنده‌ای که او را با رمان دهکده پر ملال می‌شناسند از قدیمی‌ها و پیشکسوتان عرصه قلم شیراز است.
او که ۷۷ سال دارد، در سال ۱۳۷۶ همراه محمود دولت‌آبادی برنده لوح زرین بهترین نویسنده بیست سال داستان‌نویسی در ایران شد و همچنان نیز مشغول خلق داستان‌های تازه است.
امین فقیری به ایرنا می‌گوید روزهایش البته که با خواندن کتاب و پاکنویس کارهای گذشته می‌گذرد، عبارت "البته که" را محکم و با تشدید می‌گوید؛ گویی در دنیای او هیچ چیز به اهمیت خواندن و نوشتن نیست.
طنز می‌خوانم و دنیا را فراموش می‌کنم
او ادامه می‌دهد: چون همه این روزها کمتر حوصله و اعصاب دارند، سعی می‌کنم طنز بخوانم تا دنیا را فراموش کنم. در حال حاضر یک جلد از کتاب تاریخ طنز ایران نوشته جواد مجابی را تمام کرده‌ام و در کنار آن کتاب شوایک سرباز پاکدل اثر یاروسلاو هاشک را می‌خوانم، این کتاب بسیار جالب است و می‌تواند آدمی را شاد کند.
فقیری از توقف پخش آخرین کتابش با عنوان اسب‌هایی که با من نامهربان بودند سخن می‌گوید که دو روز پیش از عید، توسط نشر چشمه به چاپ رسید و می‌افزاید: ناشر چند نسخه از این کتاب را با عنوان عیدی برایم فرستاد؛ اما همه جا تعطیل است و هنوز پخش نشده است.
نویسنده رمان پلنگ‌های کوهستان معتقد است که تاثیر اتفاقاتی همچون شیوع بیماری و همه‌گیری آن در آثار نویسندگان پس از مدتی نمایان می‌شود.
فقیری گفت : هیچوقت وسط ماجرا، چیزی نمی‌نویسم، صبر می‌کنم مسئله تمام شود و با خیال آسوده فکرم را عملی می‌کنم؛ حالا و در این موقعیت حساس هرچه بنویسم احساسی است و از جنبه هنری دور. نویسندگان بزرگ در اروپا و امریکا هم مسائل جنگ را پس از جنگ نوشتند.
امین فقیری: حالا و در این موقعیت حساس هرچه بنویسم احساسی است و از جنبه هنری دور. نویسندگان بزرگ در اروپا و امریکا هم مسائل جنگ را پس از جنگ نوشتند.
او پریشان‌خوانی را از آفت‌های مطالعه می‌داند و بر این باور است در این فرصتی که با در خانه ماندن برای بسیاری پدید آمده است، باید به صورت آکادمیک مطالعه کرد؛ یعنی مبحثی را آغاز کرد و همان را ادامه داد؛ چراکه از این شاخه به آن شاخه پریدن، نفعی نصیب خواننده نمی‌کند.
فقیری همچنین خواست که کتاب‌خوان‌ها سراغ کتاب‌های نخوانده‌شان بروند، همان‌هایی که با افزوده‌شدن کتاب‌های جدید به کتابخانه، فراموش و قدیمی شده‌اند.
برگ هیچ درختی، برگ زدن کتاب ها
صمد طاهری دیگر نویسنده اهل شیراز که اصالتا زاده آبادان است و سال گذشته دوباره برای رمان برگ هیچ درختی بر سر زبان‌ها افتاد، هم وقتش را به خواندن و نوشتن می‌گذراند.
او خالق مجموعه داستان زخم شیر در سال ۱۳۹۶ است که در یازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد شایسته تقدیر شد و در بخش داستان کوتاه دومین دوره جایزه احمد محمود نیز عنوان برگزیده را کسب کرد.
طاهری نزدیک ۱۰ ماه است که روی رمان جدیدی کار می‌کند و می‌گوید زمان به سرانجام رسیدن آن هنوز مشخص نیست؛ اما در قالب رمان کوتاه است و حدود ۱۵۰ صفحه خواهد بود.
نویسنده مجموعه داستان شکار شبانه در این دوران که خانه‌نشینی ناگزیر را می گذراند به ایرنا می‌گوید: کتاب‌هایی هست که همیشه دوره می‌کنم؛ همچون تاریخ بیهقی و مانند این‌ها. این آثار تقویت‌کننده زبان‌اند، نثر زیبای این گونه کتاب‌ها در نوشته‌هایمان راه می‌یابد و بر زیبانویسی تاثیر می‌گذارد.
طاهری در حال حاضر مشغول خواندن رمانی با نام آنچه با خود حمل می‌کردند نوشته کیم اوبراین است که مترجم شیرازی، علی معصومی آن را ترجمه کرده است. او درباره این رمان می‌گوید: این کتاب، رمانی بسیار زیباست، مربوط به جنگ ویتنام است و اطلاعات نویسنده از این جنگ شایسته توجه است در کنار آن، کتاب‌های نویسندگان ایرانی را هم فراموش نکرده‌ام؛ البته چون داور یکی از جشنواره‌های داستانی بوده‌ام، در ۶ ماه گذشته دستکم حدود ۱۰۰ رمان ایرانی خوانده‌ام.
طاهری نیز همچون امین فقیری معتقد است، رویداد همه‌گیر و جهانی شیوع بیماری کرونا از جمله حوادث گذراست که تاثیر آنی نمی‌گذارند و سال‌ها طول می‌کشد تا در آثار نویسندگان نمایان شود.صمد طاهری: حوادث در ذهن و ضمیر نویسنده رسوب می‌کند و به مرور زمان به بخش‌هایی از داستان یا رمان بدل می‌شود؛ هرچند ممکن است برای برخی نویسنده‌ها هم اینچنین نباشد و عده‌ای فوری به واقعه‌ای واکنش نشان دهند.
داستان‌های حواشی جنگ بعد از سه دهه به قلم می‌آیند
او ادامه می‌دهد: بیش از ۳۰ سال از اتمام جنگ ایران و عراق می‌گذرد؛ اما داستان‌های حواشی این جنگ همچنان نوشته می‌شوند؛ چون این حوادث در ذهن و ضمیر نویسنده رسوب می‌کند و به مرور زمان به بخش‌هایی از داستان یا رمان بدل می‌شود؛ هرچند ممکن است برای برخی نویسنده‌ها هم اینچنین نباشد و عده‌ای فوری به واقعه‌ای واکنش نشان دهند؛ اما دستکم درباره من و بعضی دیگر از نویسندگان ضرورت گذر زمان صادق است.
هزار و یک شب از نوع موش و گربه
احمد اکبرپور را همگان با عنوان نویسنده جهانی ادبیات کودک و نوجوانان می‌شناسند که کتاب‌هایش در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی جایزه کسب کرده و آثارش به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.
یکی دو هفته از شیوع بیماری کرونا گذشته تا این نویسنده دارای زبان طنز به گفته خودش به شرایط عادت کند.
نویسنده داستان بلند من نوکر بابام نیستم درباره تجربه این روزها می‌گوید: اینکه مدام در خانه باشی و نگران بیرون رفتن و بیماری، اوایل دشوار بود و حتی بر ذهنیت نوشتن و خواندنم هم تاثیر می‌گذاشت؛ اما بعد از مدتی پذیرفتم که چیزی است که حادث شده و چاره‌ای نیست جز اینکه فعال شویم و روحیه بگیریم و به دیگران امید دهیم.
او نوشتن داستان جدیدی را شروع کرده که هم ایده و هم نگارشش در دوران درخانه‌مانی پدید آمده است؛ گرچه هنوز کامل نشده اما داستانی است مبتنی بر هزار و یک شب؛ البته از نوع موش و گربه‌ای اش.
روایت موش و گربه پیر در روزهای کرونایی
نویسنده رمان شب‌بخیر فرمانده درباره کتاب جدیدش گفت: این داستان، یک هزار و یک شب حیوانی است و قصه گربه پیری را روایت می‌کند که می‌خواهد برای تولد نوه‌اش یک موش بگیرد؛ اما وقتی به غافله موش‌ها می‌زند، موش پیری نصیبش می‌شود که قصه‌گو است و احتمالا در یکی از داستان‌هایش قصه کرونا را هم نقل کند.
اکبرپور از تجربه مجازی معرفی کتاب برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان هم سخن گفت و آن را جذاب توصیف کرد. قضیه از این قرار است که این نویسنده تصمیم می‌گیرد در این دوران به معرفی کتاب از طریق صفحه اینستاگرامش بپردازد که به گفته خودش بسیار پر مخاطب شد و واکنش‌های خوبی را نیز برانگیخت که منجر شد حتی خانواده‌هایی که چندان کتاب‌خوان نبودند به مطالعه جذب شوند. او درباره این حرکت می‌گوید: با این کار انرژی دادم و انرژی بهتری هم گرفتم.
این نویسنده اهل فارس که دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات کودک نیز هست، می‌گوید در این روزها فرصتی داشته تا برخی کتاب‌های مرجع حوزه ادبیات کودک را مطالعه کند، کتاب‌هایی که در منابع خارجی درباره تنوع ادبیات کودک اطلاعاتی خوبی به دست می‌دهند و از جمله آن‌ها کتاب بخشنده اثر لوئیس لوری است که دو سال بود قصد خواندنش را داشته است.
احمد اکبرپور: والدین می‌توانند در حریم خانه بازی‌های بهتر و ارتباط تعاملی بهتری با کودکان داشته باشند، کتاب بخوانند، فیلم ببینند و گفت‌وگو کنند تا این دوران سخت که معلوم نیست کی قرار است تمام شود، به سرانجام رسد.
به گفته اکبرپور شرایط فعلی همه را دچار مشکل بی‌حوصلگی و افسردگی کرده؛ اما این مساله برای کودکان مضاعف‌تر است، او می‌افزاید: می‌طلبد پدر و مادرها در این روزها هنر خود را در ارتباط با کودکانشان نشان دهند، مثل آرش کمان‌گیر آخرین تلاش‌ها را برای ارتباط‌گیری موثرتر به کار بندند و به قول سیاسیون تهدید را به فرصت تبدیل کنند. در حریم خانه بازی‌های بهتر و ارتباط تعاملی بهتری داشته باشند، کتاب بخوانند، فیلم ببینند و گفت‌وگو کنند تا این دوران سخت که معلوم نیست کی قرار است تمام شود، به سرانجام رسد.
دور از فضای مجازی، انس با کتاب
الهام مزارعی نیز که دستی بر آتش نویسندگی برای کودکان و نوجوانان دارد، زندگی در این دوران را فرصتی برای مطالعه مجدد مطالب آموزشی و خواندن کتاب‌های داستان در حوزه کودک توصیف می‌کند.
او که تا یک روز پیش از آغاز درخانه‌مانی مشغول دفاع از پایان‌نامه بوده است، می‌گوید: این اتفاق باعث شده بود از خواندن کتاب‌های داستان دور بیفتم؛ اما فرصتی پیش آمد تا مقالات مختلف و کتاب‌های داستانی را مرور کنم.
نویسنده کتاب مامان کله دودکشی که نامش در منتخب لیست کلاغ سفید فرانکفورت و لیست کتاب‌های کتابخانه مونیخ دیده می‌شود، خواندن رمان اقیانوسی در ذهن کلر وندرپول را آغاز کرده است. او با حذف گروه‌های مجازی خود را از بازار داغ اخبار کرونایی دور کرده و افزون بر این مجموعه‌های داستان های ساده شده شاهنامه برای نوجوانان با عنوان داستان‌های کامل شاهنامه فردوسی به نثر روان را مطالعه کرده است.
دو کتاب کودک در راه است
مزارعی همچنین دست به کار تکمیل دو مجموعه نیمه کاره شده است و در این باره می‌گوید: یک مجموعه با عنوان خانواده شلوغ و پلوغ مخصوص گروه سنی کودک و داستانی فانتزی با تم طنز است و بازنویسی یک رمان با نام یک نویسنده به بزرگی یک پلنگ گاومیش یا حتی یک فیل را در دست دارم؛ همچنین در حال تدارک دوره‌های مجازی برای شهرستان‌های محرومی هستم که به انجمن‌های داستان و آموزش دسترسی ندارند.
نویسنده رمان دم گربه به چه درد می‌خورد، به گفته خود، ترجیح داده است که از نگرانی مربوط به بیماری فاصله بگیرد و زمانی را به آرامش ذهنی اختصاص دهد؛ البته او نیز معتقد است که زندگی با کرونا به داستان‌های آینده بیشتر نویسندگان جهان راه می‌یابد و این موضوع بخشی یا کل آثاری را به خود اختصاص خواهد داد.
عنوان پایتختی کتاب ایران پس از برگزاری پنج دوره از این رویداد فرهنگی به کلانشهر شیراز رسید. شهری که از گذشته و در سابقه تاریخی اذهان مردم، باعنوان پایتخت فرهنگی ایران شناخته می‌شده است و رویدادهای فرهنگی با روح این شهر آمیخته است.
شیراز بجز در دوره نخست این رویداد، در سه دوره گذشته در جمع راهیافتگان به مرحله نهایی پایتختی کتاب ایران بود اما موفق نشد برترین رتبه را کسب کند.
مهم‌ترین عملکردها و برنامه‌های شیراز در دوره ششم همکاری نهادهای شهری در ترویج فعالیتهای کتابخوانی، بازسازی قدیمیترین کتابخانه در جنوب ایران، ایجاد باغ کتاب، ایجاد کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان، ایجاد شبکه شهروندان دوستدار کتاب، اعلام فراخوان انتخاب کتاب سال فارس و برنامه ویژه مفاخر اعلام شده است.
شیراز در دوره ششم، پایتخت کتاب ایران برای سال ۱۳۹۹ شد.
نظر شما