عراق در ماه‌های اخیر وضعیت پیچیده‌ای داشته است. بعد از استعفای عادل عبدالمهدی از سمت نخست وزیری و نیز شکست فرآیند تشکیل کابینه توسط محمد علاوی و عدنان الزرفی یک بن بست سیاسی تمام عیار در عراق ایجاد شد. با این حال اتفاقات یک هفته اخیر در این کشور امیدها را به گشایش سیاسی افزایش داده است.
بعد از کناره گیری عدنان الزرفی و پس از کش‌وقوس‌های فراوان برای معرفی شخصی که دولت جدید عراق را تشکیل دهد، برهم صالح رئیس جمهور عراق روز پنجشنبه ۲۱ فروردین مصطفی الکاظمی رئیس دستگاه اطلاعاتی عراق را مامور تشکیل کابینه جدید کرد.
بلافاصله پس از آنکه عدنان الزرفی از نخست وزیری کناره گیری کرد رهبران سیاسی عراق به کاخ السلام محل استقرار رییس جمهوری دعوت شدند تا در مراسم معرفی مصطفی الکاظمی برای در دست گرفتن پست نخست وزیری شرکت کنند. کاظمی در اولین واکنش به مامور شدن برای تشکیل دولت جدید عراق گفته بود: «با مامور شدنم برای نخست وزیری، در برابر ملت بزرگوارم متعهد می‌شوم که برای تشکیل دولتی تلاش کنم که انتظارات عراقی‌ها و خواسته‌های آنها را در اولویت خود قرار دهم و از حاکمیت میهن پاسداری و حقوق را حفظ کنم و برای حل بحران‌ها تلاش کرده و چرخ اقتصاد را به جلو ببرم.»
در مراسم معرفی الکاظمی گروه های مختلف شیعه و سنی به صورت گسترده شرکت کردند حضور رهبران جریان های مختلف سیاسی عراق در مراسم معرفی الکاظمی اقدامی بی‌سابقه محسوب می‌شود از نقاط قوت او نسبت به دیگر نامزدها برای تصدی این پست بوده است.
انتخاب الکاظمی؛ گامی صحیح در مسیر درست
بلافاصله پس از انتخاب الکاظمی سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان ضمن استقبال از معرفی مصطفی الکاظمی به‌عنوان نخست‌وزیر جدید عراق، برای او در سمت جدید آرزوی موفقیت کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره از استقلال، حاکمیت ملی، یکپارچگی ارضی و ثبات سیاسی در کشور عراق حمایت کرده و اتفاق نظر تمامی جریانات سیاسی عراق از طریق روندهای دموکراتیک را تنها مسیر برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات می داند. از همین رو جمهوری اسلامی ایران از توافق امروز گروه های سیاسی در عراق که نتیجه آن معرفی آقای مصطفی کاظمی به عنوان نخست وزیر جدید بود، استقبال می‌کند و آن را گامی صحیح در مسیری درست می داند.»
الکاظمی در دوران فعالیت رسانه ای خود بارها از جمهوری اسلامی ایران به نیکی یاد کرده و در آخرین اظهارات منتسب به او در اوائل اکتبر ۲۰۱۶ از تهران و رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان عامل صلح جهانی نام برده است.
گفته می‌شود که الکاظمی از وقتی مسوولیت سازمان اطلاعات و امنیت عراق را برعهده گرفت، نقش و اثرگذاری آمریکا به ویژه سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا (سیا) را بر این سازمان امنیتی عراق کاست. از مهمترین اقدامات او در این سازمان، حذف شعبه‌ای به عنوان «شعبه ایران» بوده که سازمان سیا در آن ایجاد کرده بود.
از سوی دیگر از الکاظمی به عنوان دوست نزدیک ایران و آمریکا یاد می‌شود انتخاب الکاظمی این گمانه زنی را مطرح کرده است که احتمالا او یک میانجیگر جدید است و می‌تواند توازن را میان دو کشور در عراق برقرار کند.
مشکلات پیش‌روی الکاظمی
عراق در سالهای گذشته مشکلات بسیاری داشته است. مهمترین مشکل ظهور و فعالیت گروه افراطی داعش بود که سال‌ها این کشور را درگیر کرد و سرمایه‌های زیادی را به باد داد با این حال و در حالی که انتظار می رفت با شکست و هزیمت داعش این کشور در مسیر بازسازی خرابیهای حاصل از جنگ با تروریسم گام بردارد، مشکلات عراق وارد فاز سیاسی شد و اختلافات گروههای سیاسی و قومی عملا کار را در این کشور به بن‌بست کشاند. در عین حال مقامات این کشور هم نتوانستند عراق را از آثار مخرب رقابت‌ها و تنش‌های سیاسی دور نگه دارند. به طوری که با ترور سردار سلیمانی و ابو مهدی مهندس در فرودگاه بغداد این کشور را در آستانه تنش‌های بی‌سابقه قرار داد. این در حالی است که در ماه‌های اخیر شرایط نامساعد اقتصادی و فساد زمینه ساز تظاهرات مردمی در این کشور شده بود. حالا به این شرایط باید شیوع کرونا و در پی آن سقوط بی‌سابقه قیمت نفت را هم اضافه کرد.
طبعا الکاظمی همانند پیشینیان خود با سهم خواهی جریانات و گروههای سیاسی مواجه خواهد شد. محدودیت منابع و فرصتها و تقاضای نامحدود گروهها خواه ناخواه چالشهای نخست وزیران قبلی را برای وی تکرار خواهد کرد.
چند روز پیش حنین القدو نماینده وابسته به ائتلاف فتح در پارلمان عراق به چالشهای پیش روی مصطفی الکاظمی نخست وزیر مامور تشکیل کابینه این کشور اشاره کرد و گفت: برخی گروههای سیاسی به دنبال تحمیل شروط خود بر نخست وزیر مکلف به تشکیل کابینه هستند. ائتلاف کردستان دو شرط دارند یکی سهم اقلیم از بودجه و اجرایی شدن ماده ۱۴۰ قانون اساسی درباره کرکوک است. آنها همچنین خواهان پست های وزارتی هستند.
او همچنین اعلام کرد: گروههای سنی هم به دنبال سهم انتخاباتی خود هستند و پست‌های وزراتی را می‌خواهند. با توجه به این شروط و اوضاع و احوال گروههای شیعی، الکاظمی با محدودیت‌ها و قید و بندها و چالش‌هایی روبرو است که مانعی در برابر تشکیل دولت محسوب می‌شود.
با این حال الکاظمی تلاش‌های خود را برای ایجاد همسویی و سازش میان گروههای مختلف سیاسی عراق آغاز کرده است. اوبه دنبال این است که وضعیت آشفته سیاسی را به گونه‌ای مدیریت کند که نهایتا با سرنوشت توفیق علاوی و عدنان زرفی مواجه نشود. اما چالشهای پیش روی دولت عراق بسیار پیچیده است.
دولت الکاظمی با چالش‌هایی مانند ویروس کرونا، مشکلات اقتصادی به دلیل کاهش بهای نفت، فساد اداری و حضور نیروهای اشغالگر خارجی مواجه است. علاوه بر این بحران شدید اقتصادی، افزایش بی‌سابقه نرخ بیکاری و ناتوانی دولت در پرداخت حقوق کارمندان دولتی، در ماه‌های اخیر عامل اعتراضات مردمی در این کشور بوده است اعتراضاتی که ممکن است مجددا از سر گرفته شود.
یکی از مهمترین مشکلات عراق در حال حاضر حضور نیروهای آمریکایی و اصرار آنها به داشتن پایگاه‌های نظامی در این کشور است. رفت و آمد بدون هماهنگی مقام‌های آمریکایی به گوشه وکنار عراق بدون اینکه با بغداد در تماس باشند و اجرای عملیات نظامی و حملات خودسرانه علیه بخش‌هایی از نیروهای امنیتی عراق چالشی بسیار عمیق است که طی ده سال گذشته وجود داشته است.
اما به نظر می‌رسد تمام طرف‌های درگیر در بحران عراق از جمله واشنگتن به این نتیجه رسیده‌اند که تداوم وضعیت کنونی به سود هیچ طرفی نیست و ادامه اوضاع فعلی، منافع همگان را بیشتر از پیش دچار تهدید می‌کند و در نتیجه، همین نگاه باعث توافق بر سر نخست وزیری مصطفی الکاظمی شد.
نظر شما