محمد رهبری- دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی
این روزها افراد زیادی، خصوصا از قشر دانشگاهی و تحصیل‌کرده، دیده می‌شوندکه با رویکردی انتقادی از امیر تتلو صحبت می‌کنند. آن‌ها عمدتا تتلو و طرفدارانش را فردی مبتذل می‌دانند و گاهی تمسخرش می‌کنند، گاهی از او متنفر هستند و گاهی او را نادیده می‌گیرند. اما واقعیتی که در بیرون از ذهنیت این افراد جریان دارد این است که تتلو هست و طرفداران زیادی دارد؛ مطابق با داده‌کاوی‌ها او ۲۱مین صفحه پرفالوئر اینستاگرام در میان صفحات ایرانی رو دارد و در چند روز اخیر و پس از شکستن رکورد لایو اینستاگرامی، بیش از ۸۰۰هزار فالوئر جدید پیدا کرده و حالا بیشتر از ۴ میلیون فالوئر اینستاگرامی دارد.
تعداد زیاد حامیان تتلو، نشانه‌ای از تغییر فرهنگ جامعه است. البته این تغییر اتفاق جدیدی نیست و چند سالی هست که نشانه‌های تغییر فرهنگی جامعه نمایان شده. اما کسانی که در «اتاق پژواک» خود گرفتارند و محیط بیرون خود را نمی‌بینند، مدام از خبر استقبال عمومی از تتلو، شگفت‌زده شده و می‌پرسند: «مگر ممکنه چنین کسی این قدر طرفدار داشته باشه؟» و سپس سریعا نتیجه می‌گیرند که جامعه دچار ابتذال شده است.
اما جامعه دچار ابتذال نیست. توسعه تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی، باعث شده جامعه ایران متکثر شده و دیگر سلایق و علایق مردم را تحت یک چارچوب و قالب از پیش‌تعیین‌شده نتوان دسته‌بندی کرد. اما باز هم یک سوال مهم باقی می‌ماند. چرا از بین این همه آدم، تتلو با ویژگی‌های خاصش این قدر محبوب شده است؟
عباس کاظمی در کتاب امر روزمره در جامعه پساانقلابی، در مورد «تولد اخلاق مصرفی» در طبقه متوسط صحبت میکند و می‌گوید: «مصرف در جوامعی که هنوز برم بنای شباهت‌پذیری سنتی یا ایدئولوژیک استوارند، زمینه تفرد و تفاوت را ایجاد میکند...در جامعه ایران هر قدر مصرف بین مردم گسترش یافت، آن‌ها متفرق و متنوع شدند». معنای این حرف چیست؟ یعنی این که با گسترش «اخلاق مصرفی» در میان ما طبقه متوسط، تنوع و تفاوت بین آن‌ها بیشتر شده است. اما باز هم چرا تتلو این قدر محبوب است؟
کاظمی می‌نویسد: «مصرف نقش دوگانه‌ای بازی میکند. ابتدا فرد را متفاوت از وضعیت گذشته میکند، سپس گونه‌های جدید زیستن را برای او ممکن می‌نماید، زمینه‌های ارتباطی جدیدی برای او فراهم می‌آورد، سبک زندگی و هویت جدیدی برای فرد ایجاد میکند و در نهایت طبقه متوسط جدید تقویت می‌شود». ربط این صحبت‌ها به تتلو چیست؟ تتلو شاید نمادی باشد از امکانِ داشتن سبک زندگی متفاوت در یک جامعه ایدئولوژیک. برای کسی که به دنبال سبک زندگی جدید است و سبک زندگی ایدئولوژیک را نمی‌پذیرد، تتلو جذابیت دارد چون نماد آشکاری از نافرمانی از این سبک زندگی است و شاید یکی از دلایل استقبال اینستاگرامی‌ها از او، در کنار سایر دلایل فرهنگی و اجتماعی همین باشد.
نکته آخر آن که «اخلاق مصرف»، در خیلی از مردم طبقه متوسط وجود دارد فقط نمود متفاوتی دارد. اینستاگرام، آن طور که عباس کاظمی می‌گوید، محیطی هست که «مصرف تظاهری» طبقه متوسط را نشان داده که گاهی در قالب نمایش سرمایه‌های فرهنگی بروز پیدا میکند- کاری که نگارنده و خوانندگان این یادداشت نیز ممکن است انجام دهند. لذا تجلی اخلاق مصرف فقط در میان حامیان تتلو نیست بلکه در افراد متفاوت دیگری نیز می‌تواند نمود پیدا کند.
نظر شما