روسیه دومین صادرکننده سلاح در سطح جهانی پس از آمریکا است و تلاش دارد تا موقعیت خود را در بازارهای جدید و نزد خریداران سلاح تقویت‌کند. صادرات سلاح نقش مهمی را در اقتصاد روسیه بازی می‌کند و باعث شده تا صنایع تسلیحاتی این کشور به بخشی مهم از اتصال و همگرایی اقتصاد روسیه با اقتصاد جهانی تبدیل شود. تثبیت جایگاه روسیه به‌عنوان دومین فروشنده جنگ‌افزار در جهان، این فرصت را فراهم کرده تا راه خود را به بازار چند کشور عربی خاورمیانه باز کند که تاکنون تقریباً تمامی نیازهای خود را از غرب به‌ویژه آمریکا تأمین می‌کردند.
اگرچه در دهه ۱۹۹۰ میلادی تا حد زیادی از قدرت نظامی روسیه کاسته شد و این کشور به دلیل مشکلات اقتصادی و نابسامانی‌های داخلی از رقابت تسلیحاتی در عرصه جهانی بازماند، اما از سال ۲۰۰۰ با روی کار آمدن «ولادیمیر پوتین» و طرح‌هایی که او در حوزه نظامی داشت، شاهد پیگیری ایده نوسازی نظامی روسیه و افزایش صادرات تسلیحات روسی به کشورهای مختلف جهان هستیم و این کشور دوباره به عرصه رقابت‌های تسلیحاتی با آمریکا بازگشته است.
جایگاه روسیه در بازار جنگ‌افزار
کارشناسان بر این باورند رقابت تسلیحاتی بین روسیه و آمریکا از زمان شکل‌گیری جنگ سرد بین دو کشور همواره وجود داشته و حتی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به‌عنوان یکی از دو قطب حاکم بر نظام بین‌الملل باعث از بین رفتن این رقابت تسلیحاتی نشده است. روسیه در حال ورود به بازارهای نظامی کشورهای منطقه خلیج‌فارس است که به‌صورت سنتی در این حوزه به غرب وابسته‌اند. امکان فروش سامانه پدافند موشکی اس ۴۰۰ به بحرین و همچنین موضوع فروش این سامانه به ترکیه عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، نشان می‌دهد که روسیه توانسته در صنعت جنگ‌افزار و همچنین بازاریابی موفقیت‌های را داشته باشد. اکنون جنگ‌افزارهای روسی در ارتش کشورهای اروپایی، آسیایی، آفریقایی، خاورمیانه و آمریکای لاتین استفاده می‌شود و از نظر کرملین هم‌زمان باید محدوده صدور تسلیحات روسیه گسترش یابد که رسیدن به این هدف برای مسکو بسیار مهم است. هند، ویتنام، چین و الجزایر خریداران اصلی انواع جنگ‌افزارهای روسی‌اند که موارد یادشده شامل حدود ۷۰ درصد کل صادرات تسلیحاتی روسیه می‌شود. بر اساس گزارش انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم که در خصوص مسابقه تسلیحاتی، عرضه و تقاضای سلاح، مطالعه و پژوهش‌انجام می‌دهد، سهم شرکت‌های آمریکایی درفروش تسلیحات، تجهیزات و خدمات نظامی در جهان ۵۹ درصد و شرکت‌های روسی با داشتن سهم ۸.۶ درصدی در بازار جهانی رتبه دوم را به خود اختصاص داده و در این عرصه از انگلیسی‌ها پیشی گرفته‌اند. روسیه اخیرا توانست در بازارهای جهانی خریداران دیگری از جمله ترکیه را به خود جذب کند.
ترکیه، عضو ناتو یکی از خریداران جدید تسلیحات روسیه است. تحویل سامانه‌های دفاع ضد موشکی اس-۴۰۰ روسی به ترکیه که در تیرماه سال گذشته به انجام رسید با انتقاد مقامات واشنگتن مواجه شد. دولت آمریکا اعلام کرد که در صورت صرف‌نظر نکردن آنکارا از این معامله، تحریم‌ها علیه ترکیه بسیار جدی خواهد بود. به‌رغم این تهدیدات مقامات آنکارا از این قرارداد صرف‌نظر نکردند. این در حالی است که علاقه‌مندی به خرید این نوع تسلیحات دفاعی قابل‌اطمینان روسی نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه افزایش نیز پیداکرده است.
کارشناسان بر این باورند که فروش تسلیحات یکی از مؤلفه‌های اصلی نقش‌آفرینی روسیه در خاورمیانه به‌حساب می‌آید. در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد از فروش تسلیحات روسیه به خاورمیانه اختصاص دارد درحالی‌که این میزان در سال ۲۰۱۵ میلادی در حدود ۳۶ درصد بود. حضور نظامی روسیه در سوریه نه‌تنها مسکو را قادر ساخت که طیف وسیعی از تسلیحات و سیستم‌های نظامی را به‌صورت میدانی آزمایش کند، بلکه زمینه تبلیغات بسیار روشنی را هم برای تجهیزات روسی فراهم ساخت. باوجود اینکه در منطقه خاورمیانه، کشورهای منطقه تجهیزات آمریکایی را حائز برتری می‌دانند، اما اغلب کشورهای خاورمیانه از شرایط کندی فروش تسلیحات آمریکایی که هدف آن حفظ برتری کیفی اسرائیل به لحاظ نظامی است، خسته شده‌اند.
رقابت تسلیحاتی آمریکا و روسیه
روس‌ها تمایلی به رقابت سنگین تسلیحاتی با واشنگتن ندارند. این مساله به دلیل فاصله بسیار زیاد بودجه نظامی آمریکا با روسیه است، زیرا بودجه نظامی آمریکا بیش از ۱۰ برابر بودجه نظامی روسیه است و قاعدتاً اگر دو کشور بخواهند وارد یک رقابت تسلیحاتی شوند این رقابت یک رقابت نابرابر خواهد بود. لذا روس‌ها این مساله را به‌خوبی درک می‌کنند که عملاً توان هماوردی پایاپای با آمریکا را در این رقابت تسلیحاتی ندارند و تا حد امکان تلاش دارند محدوده این رقابت را گسترش ندهند و آن را صرفاً به حوزه‌هایی که در آن دست برتر را دارند تسری دهند. روس‌ها در تلاش‌اند تا گستره رقابت‌های تسلیحاتی را صرفاً به تسلیحات و جنگ‌افزارهایی که بتواند بر قابلیت نظامی و تدافعی آن‌ها بیافزاید محدود کنند و از اینکه بخواهند این حوزه را بسیار گسترش دهند تا حد امکان پرهیز می‌کنند، یعنی مسکو تنها در حوزه‌های موشکی و تسلیحاتی که در آن‌ها نسبت به واشنگتن برتری دارد سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
از آنجایی‌که روسیه در مقابل آمریکا از اقتصاد ضعیف‌تری برخوردار است و بودجه نظامی کمتری دارد قاعدتاً برنده این رقابت تسلیحاتی چه در حوزه نظامی و چه در حوزه اقتصادی آمریکایی‌ها خواهند بود. درنتیجه روس‌ها بااحتیاط بیشتری وارد عرصه رقابت تسلیحاتی با آمریکا می‌شوند. آمریکا و روسیه در مقایسه با سایر دولت‌ها از قدرت تسلیحات اتمی بالایی برخوردار هستند و توان هسته‌ای آن‌ها در سطح تدافعی و تهاجمی بالایی قرار دارد و مجبورند در عرصه رقابت تعامل را بر تقابل ترجیح دهند.
فروش فزاینده تسلیحات روسیه
روسیه، طی پنج سال گذشته ۲۱ درصد تسلیحات مورد معامله جهان را به کشورهای دیگر صادر کرده است. صادرات تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه همچنان افزایش می‌یابد و این در حالی است که مجموعه صنایع دفاعی این کشور برای ششمین سال متوالی تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد. روسیه تاکنون سفارش‌هایی برای ساخت تسلیحات به مبلغ ۵۵ میلیارد دلار از کشورهای مختلف جهان دریافت کرده است که در ۱۰ سال اخیر رقم بی‌سابقه‌ای به‌حساب می‌آید. بیش از ۷۰۰ مرکز تسلیحاتی و صنعتی زیرمجموعه هولدینگ «روس تخ» در دستیابی به این دستاورد بزرگ روسیه شرکت داشته‌اند. آمریکا، روسیه و فرانسه کشورهای پیشرو در عرصه جهانی صادرات تسلیحاتند و روسیه همچنان مکان دوم جهانی فروش تسلیحات را حفظ کرده است.
پرفروش‌ترین تسلیحات روسیه، هواپیماهای نظامی این کشور، سیستم‌های پدافند موشکی و هوایی و مجموعه‌های موشکی و توپخانه‌ای است. هواپیماهای نظامی آموزشی روسیه، خریداران خارجی را به خود جلب کرده است. خریداران خارجی همچنین به خرید موشک‌های تاکتیکی اسکندر-ای و موشک‌های دوش‌پرتاب ضد هوایی توجه خاص دارند. بر اساس اطلاعات هولدینگ روس تخ برخی از تسلیحات روسی ازجمله سامانه‌های پدافند موشکی اس-۴۰۰ و اس-۳۰۰ و سیستم‌های پدافند هوایی ویکینگ و توپ‌های متحرک اسپروت-اس.د.ام ۱ در جهان نظیر ندارد. سلاح‌های روسی همواره دارای بازار خوبی در جهان بوده‌اند.
کارایی بالای برخی تسلیحات روسی در عملیات ضد تروریستی در سوریه این فرصت را به وجود آورد که مشتریان خارجی سلاح‌های روسی کارایی این تسلیحات را در جنگ واقعی و میدان نبرد مشاهده کنند. در بین این تسلیحات بمب‌افکن‌های سوخو-۲۷ و جنگنده‌های سوخو-۳۰ و سوخو-۳۵ بیش از دیگر تسلیحات کارایی خود را نشان دادند. روسیه در تلاش است تا در بازار رقابت تسلیحات مشتریان بیشتری را به خود جلب کند و با این تبادل حوزه نفوذ خود را گسترش دهد.
نظر شما