چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ نخستین رادیو در ایران با نام «رادیو تهران» به طور رسمی آغاز به کار کرد و برنامه های آن از یک فرستنده پخش می‌شد. این رادیو هر روز عصر پنج ساعت برنامه با موضوعاتی چون خبر، موسیقی، مباحثی درباره تربیت فرزند و... پخش می‌کرد. این رادیو از ابتدا به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسوی و روسی برنامه داشت.
رادیو از نظر سازمانی ابتدا زیر نظر اداره انتشارات و جزئی از وزارت فرهنگ بود. در اواخر ۱۳۱۹ خورشیدی، اداره انتشارات به اداره کل انتشارات و تبلیغات و در ۱۳۳۰ خورشیدی به سازمان اداره کل انتشارات و رادیو تغییر نام یافت.
محتوای اخبار و تولیدات رادیو تهران، زیر نظر یک شورای سیاست‌گذاری با حضور افرادی چون محمد علی فروغی(سیاستمدار)، علی اکبر سیاسی(رییس دانشگاه تهران)، محمد قزوینی(ادیب و محقق)، قاسم غنی(ادیب و سیاستمدار) و... تهیه می شد.
آژانس پارس (خبرگزاری پارس که بعداز انقلاب اسلامی به خبرگزاری جمهوری اسلامی تغییر نام یافت) در ابتدا مأموریت داشت، اخبار مورد نیاز رادیو را تامین کند. این آژانس ابتدا با گلچین کردن خبرهای روزنامه‌ها به انجام این مأموریت می‌پرداخت و سپس خود به تولید خبر پرداخت. در سال های بعد رادیو با استخدام تعدادی خبرنگار به تولید خبر پرداخت.
تاریخچه و پیشینه رادیو در جهان
اولین شخصی که متوجه شد، می‌توان از بی‌سیم به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده کرد، گولیلمو مارکونی ایتالیایی بود که بعدها به نام مخترع رادیو معروف شد. وی در ۱۸۹۵ میلادی نخستین خبر رادیویی خود را به وسیله بی‌سیم در یک فاصله ۳ کیلومتری فرستاد. در ژوئن ۱۸۹۶ میلادی در لندن نخستین ایستگاه تلگرافی بدون سیم به کمک امواج الکترونیکی نمایش داده شد. مردم از اختراع مارکونی چنان به شور و هیجان‌آمده بودند که خواستار پخش صدای انسان از رادیو شدند، اما چون لامپ‌های رادیو ضعیف بود، سازندگان رادیو باید فکر بهتری می‌کردند.
به همین منظور در ۱۹۰۶ میلادی یک فیزیک‌دان آمریکایی به نام دو فورست لامپ سه الکترونی را اختراع کرد که برای رادیو الکتریسیته خیلی قابل استفاه بود. بعد از آن روبرت فون لیئن موفق به ساخت لامپ‌های قوی شد، این لامپ‌ها تحول بزرگی در زمینه دستگاه‌های الکترونیکی به وجود آوردند.
در ۱۹۱۰ میلادی برای نخستین بار صدای موسیقی و آواز اپرای متروپولتین نیویورک در سراسر آمریکای شمالی شنیده شد در ۱۹۱۳ میلادی نیز جمعی از دانشمندان کوشیدند که صدای موزیک در تمام نقاط جهان به طور کامل شنیده شود اما وقوع جنگ جهانی اول زحمات آن‌ها را بی نتیجه گذاشت. احتیاجات نظامی در دوران جنگ، استفاده از بی‌سیم را گسترش داد و در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ میلادی تلگراف بی‌سیم، نوید پایان جنگ را به همه جهانیان اعلام کرد. تاریخ شروع بهره برداری عمومی از رادیو در ۱۹۲۰ میلادی ثبت شده است.
تاریخچه ورود و گسترش رادیو در ایران
تاریخچه تاسیس رادیو در ایران نیز با تلگراف بی سیم ارتباط دارد. در ۱۳۰۳ خورشیدی، وزارت جنگ وقت به منظور برپایی مقدمات راه اندازی تلگراف بی سیم، یک دستگاه کامل فرستنده بی سیم موج بلند به قدرت ۲۰ کیلووات برای تهران و ۶ دستگاه موج بلند چهار کیلوواتی برای شهرهای کرمانشاه، تبریز، کرمان، مشهد و خرمشهر سفارش داد.
از همان زمان ساختمان های لازم نیز در زمین های قصر قاجار احداث و نخستین دکل موج بلند به ارتفاع ۱۲۰ متر در این زمین ها نصب شد و دستگاه فرستنده ۲۰ کیلوواتی موج بلند نیز در ۲۴ اردیبهشت نصب شد و در همان زمان آموزشگاهی در وزارت جنگ به نام مدرسه بی سیم قشون تاسیس شد تا به تربیت نیروی انسانی لازم برای بهره برداری از فرستنده بی سیم اقدام کند.
سرانجام در ۶ اردیبهشت ۱۳۰۵ خورشیدی و در ساعت سه بعد ازظهر، نخستین فرستنده بی سیم ایران به دست رضاخان پهلوی با پخش تلگرافی برای دعوت عمومی جهت همکاری با کشورهای مختلف جهان گشایش یافت.
هیات وزیران در دوم مهر ۱۳۱۳ خورشیدی استفاده از رادیو را تصویب کرد و مقرارتی وضع شد که برای نصب آنتن و استفاده از رادیو اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن لازم بود. بدین ترتیب در ادامه، مقدمات ایجاد رادیو در ۱۳۱۶ خورشیدی برپایه گزارش وزیر پست و تلگراف وقت، برای ایجاد مرکز فرستنده رادیو در تهران، با اجازه و موافقت رضاخان برای خرید سه دستگاه فرستنده رادیویی موج کوتاه و موج متوسط و همچنین احداث ساختمان های لازم فراهم شد و به دنبال این اقدام، تاسیس رادیو در تهران در ماده یازدهم اساسنامه سازمان پرورش افکار(که در همان سال تاسیس شد) پیش بینی شد. از اینرو به دنبال تصویب این اساسنامه در ۱۲ دی ۱۳۱۷ خورشیدی و تشکیل کمیسیون های ۶ گانه آن از جمله رادیو، پی گیری و تاسیس نخستین رادیوی ایران بیش از پیش قوت گرفت.
سرانجام در ۴ اردیبهشت ۱۳۱۹ نخستین فرستنده رادیویی ایران در محل بی سیم در جاده شمیران افتتاح شد. با حضور ولیعهد و سخنرانی متین دفتری (نخست وزیر وقت) این فرستنده گشایش یافت و به پخش برنامه که شامل: اخبار، موسیقی ایرانی، موسیقی خارجی و گفتارهای ساده در حوزه کشاورزی، بهداشت، تاریخ، جغرافیا و ورزش... بود، پرداخت.
رادیو پس از انقلاب
وقوع انقلاب اسلامی باعث شد، دوره تازه ای در حیات رادیو رقم بخورد. احمد کسیلا در آن هیاهوی ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی و در حالی که بسیاری از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران در اعتصاب بودند به همان ساختمان رادیو در پل سیدخندان رفت و گفت: این جا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب و چند ساعت بعد در غروب همان روز که پیروزی انقلاب قطعی شد، جمشید عدیلی پشت میکروفن رفت و گفت: این صدای انقلاب ایران است و پیروزی قطعی انقلاب و عصر تازه رادیو را اعلام کرد. رادیویی که برای نخستین بار ترانه «محمد (ص)» را که بعدها به نام «وحدت» مشهور شد با صدای فرهاد مهراد پخش کرد.
طوفان انقلاب و مخالفت با مظاهر موسیقی که به طاغوتی مشهور شده بود، باعث شد، حداقل تا ۲ دهه پخش ترانه های پاپ از رادیو ممنوع شود. با این حال رادیو در دهه ۶۰ و در حالی که کشور درگیر جنگی ویرانگر با عراق بود، به منبع اصلی کسب خبر مردم بدل شد. ساعات محدود پخش برنامه از تلویزیون باعث شد، ۲ شبکه سراسری رادیو تبدیل به مونس بسیاری از خانواده هایی شود که فرزندان خود را راهی جبهه و جنگ کرده بودند.
در ابتدای همین دهه بود که یکی از خاطره انگیزترین روزهای رادیو در روز آزادسازی خرمشهر رقم خورد: «شنوندگان عزیز توجه فرمایید، شنوندگان عزیز توجه فرمایید، خونین شهر، شهر خون، آزاد شد.»
نظر شما