فلسفه گرسنگی در ضیافت الهی

"محمدعلی کمالی نسب" در این یادداشت که روز چهارشنبه در  اختیار ایرنا قرار گرفت، آورده است: ماه رمضان، ماه بندگی خدای متعال و ماه مهمانی خدای متعال است، آن‌چنان‌که رسول خدا(ص) در مورد عظمت این ماه می‌فرماید: «ای مردم! به‌درستی که ماه خدا بابرکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهی که نزد خدا بهترین ماه‌ها، روزهایش بهترین روزها، شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات است، ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده‌شده‌اید.»

یکی از سوالاتی که معمولا در این ماه مطرح می‌شود این است که چرا خدای متعال در این ماه شریف انسان‌ها را به روزه گرفتن دعوت می‌کند و چرا در این ماه میزبان از مهمان خویش با گرسنگی و تشنگی پذیرایی می‌کند.

پاسخ این سوال را باید در حقیقت وجود انسان نظاره کرد، بر اساس آیات قرآن مجید انسان از دو بُعد جسمی و روحی تشکیل‌شده است .

خداوند متعال در مورد هر دو بعد انسان می‌فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ، ما انسان را از گِل خشکیده‌ای که از گِل بد بوی گرفته‌شده بود آفریدیم!»؛ «فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ، پس زمانی که اندامش را درست و نیکو نمودم و از روح خود در او دمیدم، برای او سجده کنید» .

بر اساس قرآن مجید هستی حقیقی انسان را روح وی تشکیل می‌دهد زیرا که پس از دمیدن آن به جسم انسان،خدای متعال به ملائکه خویش دستور می‌دهد تا به انسان سجده کنند، و این روح انسان است که در طول حیات انسان همچنان ثابت و باقی است و هیچگاه تغییر نمی‌کند، و شرافت انسان نیز بر خواسته از بُعد روحی وی است که باخدای متعال ارتباط برقرار می‌کند.

 اما بُعد جسمی انسان متعلق به زمین است و شهوت‌ها و غضب‌های انسانی بر خواسته از این وجه انسانی است، که هر زمان رشد پیدا کند به همان مقدار جلو وجه قدسی انسان را می‌گیرد و هرچقدر روح انسان تعالی پیدا کند شهوت و غضب انسانی رو به افول نهاده و انسان به مرز الهی شدن گام می‌نهد.

از سوی دیگر اولین گام بشر برای دور شدن از مقام قرب الهی، توجه به بدن و خوردن شجره ممنوعه بود که توسط حضرت آدم ابوالبشر(ع) تحقق پیدا کرد، به همین خاطر در ماه مبارک رمضان تاکید شده است که خوردن و آشامیدن انسان تقلیل پیدا کند تا توجه انسان به بُعد جسمی‌اش کمتر شده و به همان مقدار به وجه الهی خویش توجه کند.

 در واقع هرچقدر انسان به عالم جسمانی خویش توجه کند به همان مقدار توجه‌اش به بُعد روحانی خویش کمتر می‌شود و بالعکس.

در حقیقت دستور خدای متعال به نخوردن و نه آشامیدن یکی از مهم‌ترین کارهایی است که الهیات انسان را به انسان نشان می‌دهد و  قل و زنجیرهایی که با توجه به بُعد جسمی انسان تحقق پیداکرده است از روح انسان جدا می‌کند.

ازاین‌رو در احادیث ائمه معصومین (ع) تاکید زیادی به کم خوردن شده است، که به‌عنوان نمونه رسول خدا(ص) می‌فرماید: «گرسنگی، نور حکمت می‌آورد و سیری  موجب دوری از خدا می‌شود، پرخوری مکنید؛ چون نور معرفت را در دل‌های شما خاموش می‌کند.»، و یا در حدیثی دیگر ایشان می‌فرمایند:«معده‏‌هایتان را از غذا سیر نکنید که نور معرفت در دل‏هایتان خاموش می‏‌شود».

امام صادق (ع) نیز فرموده است: «بدن از خوردن طغیان می‌کند و نزدیک‌ترین حالت بنده به خدا زمانی است که شکمش خالی و گرسنه است و مبغوض‌ترین حالت بنده به خدا زمانی است که شکمش پر است» .

پس با توجه به مطالبی که بیان شد، به این نکته راه می‌یابیم که خدای متعال از در رحمت خویش در ماه رمضان کم خوردن و کم آشامیدن را واجب کرده است، تا انسان به حقیقت خویش راه یابد و از عالم کثرات مادی نجات پیدا کند.

ازاین‌رو این شیوه که در بخشی از جامعه رواج پیداکرده است که در ماه رمضان سه وعده‌ غذای خویش را در دو وعده تقسیم می‌کنند با روح و هدف ماه رمضان همخوانی ندارد، زیرا هدف اصلی ماه رمضان رفع تعلقات بدنی انسان است که متأسفانه در برنامه غذایی متداول در ماه رمضان نادیده گرفته می‌شود و بسیاری از آثار ناب معنوی چه‌بسا محقق نشود و حال‌آنکه می‌توان با کمی مراقبت و عبور از لذات موقّت، به آن نیز دست‌ یافت./