تئاتر هنری زنده، پویا و جریان‌ساز است و طی تاریخ بیش از ۲۵۰۰ سال از حیات خود شیوه‌ها، نگرش‌ها و تجربه‌های مختلفی را پشت سر گذاشته است.
همین روحیه آمیخته با آزمون و خطا و نگاه آزمایشگاهی بر تجربه‌های بدیع این هنر زنده افزوده و توانسته با وجود ابزارهای مختلف و نوین رسانه‌ای از سینما و تلویزیون گرفته تا فضای مجازی هنوز هم جایگاه خود را به‌عنوان اثرگذارترین هنر در جهان حفظ کند. به گونه‌ای که کیفیت، شیوه تولید و ارائه آثار؛ تعدد تماشاخانه‌ها و جایگاه هنر تئاتر در جوامع به‌عنوان یکی از ملاک‌های توسعه فرهنگی کشورها شناخته می شود.
تولید تئاتر در کشور ما به‌ویژه بعد از پیروزی انقلاب شکوه‌مند اسلامی و پشت سر گذاشتن حماسه جنگ تحمیلی با نگاه و رویکرد دو جریان تجربه‌های متفاوت و بهره‌مندی از الگوهای آموزش نوین در بدنه آکادمیک و فارغ‌التحصیلان این عرصه، بقا و شکوهی متفاوت به خود گرفت.
برای گواه این مدعا همین بس که طی دو، سه دهه اخیر هنر تئاتر در ایران نه‌تنها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین جریان‌های هنری در خاورمیانه که در تمامی جهان مورد وثوق، احترام و تمجید هنرمندان این عرصه قرار گرفته است.
هرچند شیوع ویروس کرونا تجربه‌های متفاوتی از تولید و همان نگاه توام با آزمون خطا را برای این هنر و هنرمندانش با خود به‌همراه داشت که مهمترین آن را در بستر فضای مجازی در قالب اجرای زنده آثار نمایشی و یا ارائه فیلم‌تئاترها شاهد بودیم؛ اما باز همان روحیه آزمایشگاهی در عرصه آزمون و خطای تولید آثار تئاتری، هنرمندان خلاق نمایش کشورمان را به سمت تولید آثار متفاوت نمایشی سوق داد.
یکی از این هنرمندان سرپرست گروه تئاتر ماهان و از نام‌های شناخته‌شده و درخشان عرصه تئاتر در قالب نمایشنامه‌نویس، کارگردان و مدرس این هنر؛ امیر دژاکام است. او که این روزها درحال سپری کردن تمرین نمایش ایوب خان برای اجراست صحنه متفاوتی را برای ارائه جدیدترین اثر تئاتری خود برگزیده است.
دژاکام دامنه صحنه اجرای خود را نه در سالن‌ها و تماشاخانه‌ها جسته و نه در محیط‌های میدانی و خیابان‌های آشنای محل اجرای تئاتر خیابانی؛ بلکه این‌بار او جنگل؛ کویر و دریا را به‌عنوان بستری برای ارائه اثر نمایشی خود در قالب صحنه‌ای گسترده‌تر مدنظر قرار داده است.
برای آشنایی هرچه بیشتر با این اثر نمایشی، شیوه‌های تمرین و شکل‌گیری ایده این اتفاق که از قضا پیش از شیوع ویروس کرونا در کشور به ذهن دژاکام رسیده و تمرین‌های آن را آغاز کرده است با این هنرمند به گفت‌وگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
لزوم تغییر نگرش‌های گذشته در شیوه تولید و ارائه آثار
دژاکام با اشاره به آنکه نام جدیدترین اثر تئاتری او ایوب خان است، یادآور شد: نکته اصلی در ارائه این اثر آنست که نه قرار است این نمایش در سالن و تماشاخانه‌ای به صحنه رود و نه در قالب تئاتر خیابانی در میدان‌ها و خیابان‌های آشنا برای مخاطبان؛ بلکه در گونه تئاتر بیرونی و محیطی، فضا و بسترهای متفاوتی چون دریا، کویر، دشت، جنگل، پارک و یا کاروان‌سراهای کشورمان را به‌عنوان صحنه اجراهای خود تجربه خواهد کرد.
وی ادامه داد: سال‌هاست چه به عنوان مدرس و چه در قالب دانشجو در سال‌هایی دورتر درباره شیوه تئاتر آزمایشگاهی - تئاتر لابراتوار - که پیشینه و سرچشمه آن را میان هنرمندان تئاتر روسیه شنیده‌ایم و مدام به ما این مفاهیم را آموزش دادند. اما در شکل و شیوه اجرا تاکنون چنین تجربه‌هایی را نداشته‌ایم.
کارگردان نمایش رویاهای خلیج فارس درباره دلایل وقوع چنین اتفاقی در شکل تولید و ارائه آثار نمایشی در کشور تصریح کرد: چراکه برای ارائه اثر دراماتیک تنها بستری چون صحنه تماشاخانه‌ها، میادین و خیابان‌های شهر را در نظر گرفته‌ایم، درحالی‌که از مفاهیم زیبایی‌شناسانه و تأثیری که بستر ارائه تئاتر به‌عنوان صحنه می‌تواند بر بافت دراماتیک اثر نمایشی داشته باشد غفلت کردیم و کمتر به شکل عینی و عملی مورد تجربه قرار داده‌ایم. تلاش داشتم تا در کنار دانش تئوریک و کارهای پژوهشی این بار به شکل عملی این تجربه را بیازمایم.
ایده ایوب خان پیش از کرونا شکل گرفت
دژاکام با تاکید بر آنکه پیش از شیوع ویروس کرونا طرح این اثر نمایشی در ذهن من شکل گرفت و تمرین‌های آن را نیز پیش از این بحران آغاز کرده بودم گفت: هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا و باتوجه به شیوه اجرای اثر که صحنه‌های آن اغلب با یک بازیگر یا حداکثر دو بازیگر به انجام و سرانجام می‌رسد این روزها تمرین‌هایمان را توسط اسکایپ انجام می‌دهیم و در شرایطی که ناگزیر به تمرین در سالن نمایشی باشیم باتوجه به آنکه اصل بستر فضای ما فضای جغرافیای محیطی است بازیگران از هم فاصله بسیاری دارند در سالن‌های تمرین نیز بازیگران در بیشترین فاصله از یکدیگر حضور دارند و به تمرین این نمایش می‌پردازیم.
انتخاب ساعت نامتعارف برای اجرا؛ دیگر هدفم است
سرپرست گروه نمایشی ماهان درباره دیگر تجربه‌هایی که در تولید این اثر نمایشی مدنظر قرار داده است گفت: در کنار تجربه متفاوت مکان به‌عنوان بستر روایت این اثر در جنگل و کویر و دریا؛ تصمیم دارم تا در قالب زمان ارائه این اثر نمایشی نیز تجربیاتی را داشته باشم.
وی افزود: به گونه‌ای که ساعت‌های نامتعارفی از بامداد تا نیمه‌شب را برای ارائه این اثر مدنظر قرار دادم و امیدوارم که بتوانم برای پشت سر گذاشتن این تجربه‌ها و ارائه این اثر به مخاطبان موفق باشم.
نخستین صحنه؛ جنگل‌های سعدآباد یا دربند
این مدرس دانشگاه درباره نخستین صحنه‌ای که برای ارائه این اثر مدنظر قرار داده است گفت: در نخستین گام ترجیح می‌دهم این اثر را در محیط جنگلی که جنگل‌های سعدآباد و دربند را مناسب می‌دانم به صحنه ببرم. بعد از تجربه اجرا در محیط جنگل به سمت کویر و دریا به‌عنوان صحنه ارائه این اثر حرکت خواهم کرد.
دژاکام تصریح کرد: همچنین با توجه به نگاه توأم با جریان آزمایشگاهی و لابراتواری این اثر نمایشی در هر اجرا حداقل ۳۰ و حداکثر ۴۰ تماشاگر خواهیم داشت. چرا که در کنار تجربه متفاوت تولید و ارائه این اثر موظف به رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی به سبب شیوع ویروس کرونا در کشور هستیم.
پیگیری قتل دختر جوان توسط یه پسر بچه
سرپرست گروه تئاتر ماهان درباره قصه و داستان نمایش ایوب خان به‌عنوان جدیدترین اثر تولیدی خود گفت: در نگاه کلان داستان این اثر شبیه داستان فیل در تاریکی مثنوی مولانا است؛ اما روایت آن ماجرای قتل دختر جوانی است که این‌بار پسربچه‌ای به دنبال انگیزه قاتل و نحوه وقوع قتل است. در مسیر کشف و شهود خود با افراد گوناگونی به گفت‌وگو می‌پردازد و هر یک از آن افراد روایت و قصه خود را بیان می کنند.
وی ادامه داد: گروه بازیگران این اثر را نیز هنرجویانم تشکیل می‌دهند که با هر یک از آن‌ها در آثار پیشین تجربه همکاری داشتم. البته در کنار بازیگران بزرگسال برای نقش آن پسربچه یک بازیگر کودک را نیز در گروه خواهیم داشت.
نظر شما