ضجه حاشیه در گوش مریوان

مریوان شهرستانی مرزی در ۱۲۵ کیلومتری غرب سنندج مرکز استان کردستان دارای ۱۰۰ کیلومتر مرز هم‌ آغوش با کشور عراق است و از توصیف دارای و ثروت این شهرستان که سه شهر مریوان، کانی دینار و برده رشه در آن واقع شده همین بس که بزرگترین دریاچه آب شیرین دنیا (زریبار) هر صبح به تمنای همدلی با ساکنان شهر،  پرده از رخسار نیلی خود کنار می‌زند.

مریوان این شهر احاطه شده در کوه‌ها و تپه‌ها هم اکنون در حال سپری کردن دهه هشتم زندگی خود بوده و در طول این ۷۶ سال هر گوشه از آن به مامنی امن برای قشری خاص از جامعه تبدیل شده است.

برخلاف بسیاری از شهرهای دیگر در دنیا، خوش آب و هواترین منطقه شهر یعنی شمال آن متعلق به پولدارهایش نیست بلکه این گوشه از شهر که دلیل تولد مریوان نیز هست محل سکونت کسانی است که بار زندگی همیشه بر دوششان سنگینی کرده و می‌کند.

داسیران روستایی در دامنه کوه‌های مشرف به زریبار انگیزه برای ایجاد روستاهای موسک قدیم، بیله و ترخان آباد در ضلع‌های غربی و شرقی خود شد و این انگیزه و عواملی چون افزایش جمعیت و تمایل به شهرنشینی نیز موجب شد در ضلع جنوبی این روستاها با توجه به هموار بودن آن،  شهر مریوان در جغرافیای ایران قد علم کند.

داسیران، موسک قدیم، بیله و ترخان آباد که روزگاری نور چشم این منطقه خوش آب و هوا بودند امروز بر اثر عدم توجه، کم کاری و اقدامات اشتباه گذشتگان و اکنون یان در حوزه معماری و شهرسازی تبدیل به چشمانی کم‌سو شدند که بدنبال پزشکی حاذق برای علاج دردهایشان می‌گردند.

آدرس منطقه‌های حاشیه و فقیرنشین شهر را از هر کسی که می‌پرسم بدون لحظه‌ای درنگ دستش را بسوی شمال شهر دراز می‌کند و می‌گوید اگر خبرنگار هستی حتما به محله‌های داسیرن و موسک سر بزن چیزهای جالبی برای دیدن و نوشتن پیدا خواهی کرد.

بافت پلکانی حاشیه شهر مریوان

از چند خیابان پایین‌تر از محله موسک چهره این منطقه که به صورت پلکانی از دامنه کوه بالا رفته نمایان و یک لحظه ساختار روستاهای پلکانی منطقه هورامان در ذهنم تداعی می‌شود و به خودم می گویم این که نمونه‌ای کوچک از معماری هورامان در دل شهر مریوان است و اگر زیرساخت و امکانات برای آن فراهم شود می‌تواند چه فرصت بکری برای توسعه گردشگری این شهر باشد.

ابتدای موسک است و رنگ و بوی شهر از خیابان اصلی که آسفالت شده و ساختمان‌های تازه ساختش به مشام می‌رسد هر از گاهی با خودم می‌گویم تا حالا که شباهتی به مناطق حاشیه‌ایی و فقیرنشین نداشته تا اینکه متوجه می‌شوم راه و شهرسازی و شهرداری در این قسمت از محله موسک بر ساخت و سازها نظارت دارند و این بخش با اصول شهرسازی در حال رشد و توسعه است.

خروج قطار توسعه از ریل در حاشیه

این قسمت را که پشت سر می‌گذارم تازه متوجه می‌شوم برای دیدن حاشیه‌ها باید دل به دریای موسک زد، قطار آسفالت در موسک همان ابتدای راه از ریل خارج شده و سعادت زندگی کردن با خاک و گل را از مردم این منطقه نگرفته است.

لازم نیست کارشناسان راه و شهرسازی تایید کنند که شیب معابر این منطقه حداقل ۳۰ درصد است چرا که ماشین به سختی از خیابان اصلی آن بالا می‌رود به چشم خود می‌بینم کوچه‌های غرق در گل‌ولای این منطقه آنقدر باریک و شیب دار هستند که برای عبور مرور انسان همانند دامنه کوه است چه برسد که ماشین از آن عبور کند.

دیدن گاه و بیگاه بچه‌ها در محلات این منطقه ذهنم را آغشته به هزاران سوال بی پاسخ می‌کند که مگر قدرت فقر چقدر است که این همه سادگی را که حتی در لباس‌های آنها نهفته بود تبدیل به هزاران آسیب ریز و درشت در آینده می‌کند.

معماری نامناسب و استفاده از مصالح غیر استاندارد آنقدر وهم برانگیز است که متراژ ۵۰ و نهایتا ۶۰ متری خانه‌های این منطقه زیاد به چشم نمی‌آید و فقط می‌توان گفت این کوه چه دل بزرگی دارد که تاکنون ضجه‌های مردم منطقه را در خود نگه داشته و آنها را با بانگ بلند سر نداده است.

به امید دیدن وضعیت بهتر در دیگر مناطق حاشیه راهی محله‌های داسیران، بیله و ترخان آباد می‌شوم اما با چشم خود می‌بینم که زندگی وقتی آغشته به فقر شود فرقی نمی‌کند در کدام شهر، کدام منطقه و یا کدام محله باشی چرا که فقر در همه‌جا یک رنگ است.

حاشیه ادامه‌دار

اما حاشیه مریوان به اینجا ختم نمی‌شود چرا که وضعیت اسف‌بار و ضجه‌های شمال شهر که متمرکزترین مناطق حاشیه آن را تشکیل می‌دهند به گوش جنوب شهر که همسایه دیوار به دیوار زریوار است نرسیده و ساکنان این مناطق با قانون گریزی بدنبال احداث خانه‌هایی به شکلی مدرن‌تر از داسیران و موسک هستند.

ادامه این روند در مدت حدود ۱۶ سال گذشته به گفته کارشناسان راه و شهرسازی و شهرداری باعث شده بیش از ۱۶ هزار واحد مسکونی با ظاهری مدرن و آراسته اما باطنی ناایمن ساخته شود که به زودی بافت ناکارآمدی را شکل می‌دهد که ساختمان‌های سه تا چهار طبقه‌ای را در خود جای داده و به علت ساخت غیر اصولی و ناایمن غیر قابل سکونت هستند.

از سرناچاری ساکن موسک شدیم

سروه بانوی ۳۵ ساله‌ای که در محله موسک مریوان زندگی می‌کند در گفت و شنودم از سختی عبور و مرور در محله‌های پر شیب این منطقه می‌گوید و به این مساله اشاره می‌کند که دست روزگار طوری برایش رقم خورده که از سر ناچاری به همراه خانواده، سال ۱۳۹۶ از کرایه نشینی در مرکز شهر به ستوه آمده و به امید آسایش بیشتر به این منطقه نقل مکان کردند.

کمبود آب آشامیدنی در فصول گرم سال را بهانه دیگری برای گفتن از درد و دل‌هایش می‌کند و دل به رودخانه‌ای که از پایین دست این محله می‌گذرد می‌زند البته بوی بد آن که ناشی از انتقال فاضلاب این محله است عاملی دیگر برای سختی زندگی در موسک است.

همجنسانش را فراموش نکرده و با هزاران افسوسی که در چهره و کلامش است زبان به نداشته‌های آنها می‌گشاید که نبود دبیرستان در این منطقه باعث ترک تحصیل دختران به مقصد خانه شوهرانی می‌شود که در صورت خوش شانسی یا کارگر فصلی یا عضوی از کولبران درد چشیده گردنه تته هورامان هستند.

سوار ماشین می‌شوم و در جست و جوی مصاحبه شونده‌ای دیگر هستم تا پرده از دیگر مشکلات این محله بردارد در جایی که آسفالت تکه تکه شده محله جایش را به مسیر خاکی می‌دهد با دختری حدود ۱۴ ساله برخورد می‌کنم که جواب سلامم را با دلهره و کمی ترس می‌دهد.

وقتی می‌فهمد خبرنگارم نقاب از چهره مشکلات هم سن و سالانش در این منطقه بر می‌دارد و از مدرسه دو شیفته اشتراکیشان با پسرهایی می‌گوید که تخته، دیوارها، میز و نیمکت ابزاری برای رساندن پیغام‌هایشان شده که به ظاهر عاشقانه اما در واقع پر از مساله و آسیب‌های اجتماعی است.

از بیرون مدرسه که می‌گوید دلش می‌لرزد از پسرانی که به اقتضای سن نوجوانی و تعدادی هم به فراخور سن جوانی در مقابل مدرسه یا معابر منتهی، موقع تعطیلی مدرسه برای برجای گذاشتن زخم هایی بر روان دختران در کمین نشسته‌اند.

از کم سن و سالانی هم می‌گوید که نبود دبیرستان و عجله خانواده‌ها آنان را راهی خانه‌هایی کرده که بزرگترها به آن خانه بخت می‌گویند اما به گفته او تیر خلاصی به دوران کودکی و نرسیدن به آروزهای خاله بازی و عروسک بازی است.

تاریکی شب را به سپیدی روز گره می‌زنیم

پس از این در انتهای محله با کاک احمد ملاقات می‌کنم مردی ۵۵ ساله که کولبری را شغل خود اعلام می‌کند و می‌گوید شب که می‌شود با کولبران دیگری که همسایه و هم محله‌ام هستند تاریکی شب را به سپیدی روز در گردنه تته گره می زنیم تا بلکه شاید لقمه نانی را به خانه بیاوریم.

می گوید هفت سالیست خانه‌ای قولنامه‌ای در موسک خریده‌ام تا از غرولند اجاره نشینی در مرکز شهر و کمبود امکانات روستای پدریش رها شود، با بغض اضافه می‌گوید زندگی سخت، گرانی کمر شکن و حاشیه نشینی پر از درد است.

زبان به مشکلات محله که باز می‌کند عدم آسفالت و ساماندهی معبر اصلی را سرلوحه کلامش کرده و می‌گوید کاش مسوولان ابتدای موسک را پیاده تا انتها بیایند تا مشکلات این محله را نه در حرف بلکه با چشم و جان لمس کردن و ببینند.

کاک علی هم که همسایه میانسال کاک احمد و به لحاف دوزی مشغول است هم با ما همکلام می‌شود و درد خودش را فراموش کرده و از آینده کودکانی سخن به میان می‌آورد که چون در محله فضای مناسب تفریحی ندارند چوب و چماق را اسباب بازی کرده‌اند.

وی اضافه می‌کند اینجا اندیشه کودکان و نوجوانان تنها با دعوا کامل می‌شود چرا که نه فضای سبزی، نه محلی برای ورزش و تخلیه هیجانات و نه فضای فرهنگی مانند کتابخانه در این اینجا هست البته کاش انتهای موسک به جاده پادگان متصل شود تا حداقل راهمان نزدیک‌تر شود.

کاک علی حرف دختر همسایه را تکرار می‌کند که سال قبل بدلیل اینکه پدرش کارگر فصلیست و توانایی تامین سرویس مدرسه را نداشت تا او را به مدرسه‌ای در مرکز شهر بفرستد مجبور به ترک تحصیل شد و اکنون در کنار مادرش مشغول بافتن کلاش (پای افزار کُردی) است.

وی که کلامش سرشار از قناعت است و از مسوولان به دلیل فراهم کردن شبکه گاز و آب در این منطقه تشکر می‌کند و فراهم کردن امکان ایجاد زیرساخت تلفن و ساخت یک مرکز برای خانه بهداشت را از آنها خواستار می‌شود.

مشکلات حاشیه در همه جا دست و پاگیر است

در گفت و گو با مردم داسیران دیگر محله حاشیه مریوان متوجه می‌شوم در مشکلات دست کمی از موسک ندارند بلکه در مواردی مانند وضعیت بد اقتصادی از موسک پیشی گرفته‌اند و بی پرده بگویم از برخی ناهنجاری‌ها در آن بیشتر می‌شنوم.

فروشنده یک سوپر مارکت در این محله که نامش را در لابلای حرف‌هایش مخفی می‌کند، می‌گوید برخی روزها شاهد دزدی یک بسته سیگار، یک قالب پنیر و یک تخم مرغ هم بوده و دفتر نسیه‌اش از ۱۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان هم مخاطب دارد.

وی از شنیده‌هایش می‌گوید که برخی گرفتار مفاسد اخلاقی شده‌اند و این مساله اندوه فقر در این منطقه را به ورطه فراموشی سپرده و گاهی موجب خشم و نگرانی مردم محله می‌شود و در کنار آن خریدن سیگارهای نخ به نخ توسط دانش آموزانی که هنوز پشت لبشان سبز نشده دیگر آسیب مردم این منطقه است.

با امید عبدالکریمی دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی و مسوول دفتر تسهیلگری محله موسک مریوان در این ارتباط همکلام می‌شوم تا از برنامه‌های دولت در قالب دفاتر تسهیلگری در این محله بشنوم که می‌گوید: مریوان شهری است که به لحاظ محلات حاشیه نشین بیشترین تعداد را دارد و هر کدام نیز ریشه و منشاهای جداگانه ای نسبت به هم دارند که برخی محلات حاشیه نشینی هستند که مثل موسک که قبل از شهر شدن مریوان شکل گرفته و هم اکنون جزو محلات ناکارآمد شهری هستند و برخی نیز جز محلات قدیمی هستند و هم اکنون از آن به عنوان بافت فرسوده یاد می‌شود.

«با توجه به استانداردهایی که برای محلات این شهرستان در نظر گرفته می‌شود محله موسک جز محلاتی است که بیشترین میزان مشکلات کالبدی را نسبت به بقیه محلات از جمله چهارباغ، کمربندی ۱ و ۲ که به علت توپوگرافی زمین ایجاد شده‌اند دارد.

به طور مثال شیب منطقه کمربندی ۴۵ درجه بوده و قطعا این شیب می‌تواند در تامین زیرساخت‌ها، ساخت و سازها و ایمنی اماکن چالش های را برای مناطق به وجود می آورد اما محله موسک دارای حداکثر شیب ۳۰ درجه است و تنها از روی ناچاری وضعیت اقتصادی ساخته شده و جز ناکارآمدترین محلات حاشیه این شهر است.

روستای موسک سابقه‌ای ۶۰ تا ۷۰ ساله دارد اما بقیه محله که حدود ۷۰ درصد آن را شکل می دهد از سال‌های ۱۳۷۵ به بعد کم کم اولین هسته‌های مسکونی شکل گرفته و اوج ساخت و سازها در این مناطق از سال ۱۳۸۵ تا کنون بوده و از سمت جنوب محله شروع به رشد کرده و هم اکنون ساخت و سازها به طرف شمال در حال ساخت و ساز است.

خیلی‌ از اهالی بومی که دارای تمکن مالی بودند بدون شک هم اکنون از محله موسک خارج شده و هم اکنون در بافت مرکز شهر و شهرک‌ها ساکن شده و تعداد واحدهایی که در وضع فعلی ساکن بومی روستا هستند کمتر از ۱۰ درصد است».

طرح بازآفرینی شهری در ۲ حوزه اجتماعی و کالبدی وارد اجرا شده است

عبدالکریمی مسوول دفتر تسهیلگری محله موسک مریوان در ادامه حرف‌هایش با اشاره به اجرای طرح بازآفرینی شهری می‌گوید: در طرح بازآفرینی شهری وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی از ۲ حوزه اجتماعی و کالبدی وارد اجرای طرح شده‌اند به طوری که طرح‌های وزارت کشور بیشتر اجتماع محور  نقش اجتماع در آن بیشتر دیده شده و طرح‌های راه و شهرسازی کالبد محور است.

«طرحی که دفتر تسهیل گری موسک مریوان برای اجرای طرح بازآفرینی تعریف کرده در کنار موارد اجتماعی، نقش کالبدی برای طرح پیش بینی شده است تا بتوانیم در آن نیاز سنجی از محله انجام شود تا مشکلات ساکنان دیده و مشکلات کالبدی محله احصا و مطرح شود و از خود مردم خروجی گرفته شود.

روندی که تا الان داشته‌ایم، خود دولت به عنوان مشاور بحثی را مطرح می‌کرد و برای جامعه محلی بدون آنکه برای مردم آن جامعه نقشی ایفا کرد یک طرحی تصویب و اجرا می‌شد اما در سیاست جدید سعی می‌شود از مردم نیز نظر گرفته شود به طوریکه نظر آنها در این مورد پرسیده شود که شما به چه چیزی احتیاج دارید؟.

دفتر تسهیل گری موسک ابتدا تسهیل‌گران خود را در محله مستقر کرد و از مردم نظر خواست تا مشکلات خود را اعلام کنند به طوریکه با تک تک اهالی چهره به چره برخورد داشته‌ایم و در این بین گروهی را متشکل از ۱۵۰ نفر را به عنوان همکار شناسایی کرده‌ایم که دائما پیگیر وضعیت محله هستند».

۶ برنامه کلی برای بازآفرینی محله موسک مریوان تدوین شده است

عبدالکریمی در ادامه گفت: هم اکنون در محله موسک طبق استانداردهای شهری فضای سبز وجود ندار، زیرساخت‌های آموزشی به شدت کمبود دارد اما چیزی که مردم محله به ما اعلام نیاز کرده‌اند مرحله اول نیازمندی خود را آب و فاضلاب و پس از آن نامگذاری معابر را به مطرح کرده‌اند.

به عبارتی این نیازها مسائلی است که من مشاور یا تسهیلگر نتوانم این موارد را برای برنامه ریزی و اجرا ببینم و به همین علت انتظار می‌رود که قبل از اینکه طرحی اجرا شود ابتدا با جلب مشارکت مردم نیازهای آنان را احصا کرد که به همین خاطر دفاتر تسهیل‌گری در کشور تاسیس شده است.

دفتر تسهیلگری موسک همزمان با بسیاری از دفاتر از تیر سال ۱۳۹۷ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و از ابتدای فعالیت این دفاتر بحث شناخت جوامع محلی انجام گرفته و هم اکنون روند طرح شروع و گروه سازی‌ جوامع انجام شده و معتمدان محلی و کسانی که علاقه‌مند هستند محله آنان بهتر شود و یا کسانی که می‌خواهند کار یا فعالیتی انجام دهند شناسایی شده است.

برای محله موسک نیز دفتر تسهیل‌گری همزمان با سراسر کشور از تیرماه سال گذشته (۱۳۹۷) فعالیت خود را آغاز کرده و تا کنون با همکاری و نظر خواهی از مردم محلی ۶ پلان اصلی و ۲۵ پلان جز تدوین شده است که این برنامه‌ها بر اساس نیاز و ضریب تکرار و بیشترین فرآوانی به عنوان اصلی ترین نیازهای محله موسک انتخاب شده اند.

این پلان‌ها به ترتیب اولویت‌ها شامل مشکل آب و فاضلاب، مدارس ابتدایی و راهنمایی، ایجاد مرکز بهداشت، جمع آوری زباله و آسفالت ریزی و پله گذاری معابر است.

اولویت اول مشکل آب و فاضلاب محله است به طوریکه هم اکنون محله به امکانات و زیرساخت‌های آب و فاضلاب دسترسی دارد اما محله به صورتی است که چون مردم خودشان بدون مجوز شهرداری ساخت و سازهای خود را انجام داده اند به صورت غیراصولی آب و فاضلاب مردم تهیه شده است که در خیلی از نقاط مشکلات آبگرفتگی و کیفیت آب و افت فشار دارند.

اولویت دوم و سوم مدارس ابتدایی و راهنمایی است که در این محله از نظر مدارس ابتدایی و راهنمایی به شدت کمبود داریم به طوریکه برای جمعیت ۱۱ هزار نفری با بیش از چهار هزار دانش آموز این محله تنها ۲ مدرسه ۲ شیفته شامل یک مدرسه ابتدایی و یک مدرسه راهنمایی دوره اول در آن فعال است.

مدرسه ابتدایی شهید بهنام جو حدود یک هزار و ۲۰۰ دانش آموز و مدرسه راهنمایی حدود ۵۵۰ دانش آموز را در ۲ شیفت (یک شیف دخترانه و یک شیف پسرانه) در خود جای داده و تراکم این مدارس نیز با توجه مساحت مدرسه بسیار بالاست.

در خصوص مدرسه راهنمایی نیز که دانش آموزان آن در سن بلوغ قرار دارند به نوعی تداخل این دانش آموزان می‌تواند مشکل زا باشد و با توجه به کمبود امکانات و زیرساخت‌ها یک شیف دخترانه و شیف مقابل نیز پسرانه است که اهالی محله نیز از این مساله ناراحت و ناراضی هستند اما با توجه مشکلی که هست هیچ امکانی برای جابجایی دانش‌آموزان دختر و پسر در مدارس جداگانه وجود ندارد.

اولویت چهارم مرکز بهداشت احصا شده در پلان‌های بازآفرینی شهری این محله است که الان برای محله موسک که جمعت ۱۱ هزار نفری دارد پایگاه سلامت آن یک خانه استیجاری است ۱۰۰ متری در طبقه دوم فاقد هر گونه امکانات بوده که به همین منظور مردم محلی پایگاه سلامت را جزء نیازهای اصلی خود اعلام کرده اند.

این مساله از نیازهای اصلی محله بوده و در اطراف این محله نزدیکترین پایگاه سلامت یا مرکز درمانی بیمارستان شهرستان است و کسی که بخواهد روند درمانی را طی کند باید به جای رفتن به پایگاه سلامت به بیمارستان مراجعه کند که این مساله به عنوان یکی از آسیب‌های محله شناسایی شده است.

در این راستا ایجاد یک پایگاه سلامت با توجه به اینکه موسک از سه بخش شامل موسک قدیم (روستا)، اردوان و ژیار موسک است و با توجه به تقسیم بندی محلات جامع شهری محلات ۱۷ و ۱۸ شهری می تواند جوابگوی نیازهای شهری باشد.

اولویت پنجم که می توان آن را به تمامی شهر مریوان تعمیم داد جمع آوری زباله است که اولا زباله‌ها در این شهر تفکیک از مبدا ندارد و دوم در مقابل درب‌ها گذاشته نمی‌شود به طوریکه سطل‌های زباله در این شهر بسیار کم‌تر است و مردم بالاجبار کیسه زباله‌ها را در کنار خیابان‌های اصلی می گذارند.

همچنین نبود زمان منظم از سوی شهرداری به علت کمبود ماشین آلات و اعتصابات کارگران برای جابجایی زباله‌ها دیگر مشکلات زباله این شهر و به خصوص این محله است که در نتیجه در فصل گرم بوی بد و شیرابه آن موجب آزار و اذیت مردم محلی می‌شود؛ از طرفی تعداد کم سطل‌های از دیگر چالش‌های اولویت پنجم این محله است به طوریکه محله ۱۱ هزار نفری موسک تنها ۱۱ عدد سطل زباله شهری دارد.

اولویت ششم احصا شده نیز شامل اجرای آسفالت و در قسمت‌های شیب دار پله گذاری معابر است که برای آسفالت هم اکنون حدود ۴۹۰ معبر ۶ متری تا خیابان یک هزار و ۵۰۰ متری شناسایی شده که تنها ۱۲ درصد آن آسفالت بوده و بقیه آن نیز آسفالت بی کیفیت، شن ریزی  و یابتن ریزی شده توسط خود اهالی است.

سال گذشته ستاد بازآفرینی ۲۵۰ تن قیر برای این مساله برای یکسری از محلات و کوچه های تمامی مناطق حاشیه و بافت کارآمد شهر اختصاص داده که ۱۳ هزار متر آسفالت شد اما چون اختصاصی برای محله موسک استفاده نشد تنها ۱۰۰ تن آن در این محله استفاده شد.

پله گذاری نیز به عنوان دومین قسمت اولویت ششم است که با توجه به شیب تند و زیاد برخی مناطق این محله (بالاتر از ۳۰ درصد) است که روش پله گذاری انتخاب شده که امسال در این محله ۲ مورد از کوچه‌ها توسط اداره راه و شهرسازی پله گذاری شده و مقرر شده و ۶ کوچه دیگر نیز تا پایان سال مالی (تیر۱۳۹۹) پله گذاری می‌شود.

همچنین به بن بست رسیدن نامگذاری معابر از دیگر طرح‌های موضوعی این محله است که این مساله یکی از نیازها و خواست اصلی مردم محله بوده و به لحاظ هزینه واقعا ناچیز است اما سر نامگذاری اسامی محلی و ملی بودن اولویت همچنان راکد بوده و انتظار می‌رود که مدیریت شهری باهمکاری دستگاه های متولی این مساله را هرچه زودتر برطرف کند؛ البته ناگفته نماند که اسامی معابر نیز در ستاد نامگذاری شهر مطرح و به تایید رسیده اما به مرحله عملیاتی نرسیده است.

۷۰ درصد بافت موسک مریوان در ۲۰ سال گذشته احداث شده است

امید عبدالکریمی دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی در خصوص شکل گیری محله موسک گفت: موسک محله‌ای است که ۷۰ درصد بافت آن در ۲۰ سال گذشته شکل گرفته و دارای مساحت‌های زیر ۵۰ متر مربع بوده و برخی ساختمان‌ها نیز به صورت شبانه و در عرض یک شب ساخته شده‌اند و عمر مفید آن به ۱۵ سال نمی‌رسد و واحدهایی که پنج سال از ساخت آن سپری می‌شود دارای ترک‌های خطر آفرین است.

این مسائلی است که در شناخت نامه محله از آن یاد شده که دارای ۱۱ هزار نفر جمعیت، سه هزار واحد مسکونی که تنها ۳۰ واحد آن به صورت بتنی و بقیه به دلیل اینکه بیشتر آنها غیرقانونی احداث می‌شود از اسکلت فلزی ساخته شده است.

هم اکنون نیز ۱۰۵ واحد در حال احداث در این محله وجود دارد که ۵۰ درصد آن ساخت و سازهای سال ۹۷ بوده و ۵۰ درصد دیگر نیز امسال شروع به احداث شده که طبق اعلام شهرداری شهر مریوان تنها یک مورد چیزی کمتر از یک درصد مجوز ساخت گرفته است.

۱۰۰ درصد مردم این محله به زیرساخت‌ برق بیشتر به صورت مجاز دسترسی دارند و به لحاظ آب و فاضلاب هم دسترسی خوبی دارند اما استانداردها در آن رعایت نشده به طوری که طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب شهرستان بیشترین اتفاقات مربوط به این محله است؛ در ستادهای بازآفرینی شهری مهمترین نکته‌ای که تاکید شده اصلاح شبکه آب و فاضلاب این محله بود که تا کنون تنها در قسمت خیابان اصلی آن این طرح انجام شده اما در داخل محله و روستای موسک اقدامی انجام نشده است.

با توجه به اینکه تا شعاع تقریبا یک و نیم کلیومتری این محله ایستگاه کلانتری وجود ندارد و یکی از درخواست‌های مردم استقرار خودرو و نیروهای انتظامی مقابل مدرسه دخترانه این محله بوده تا برخی مزاحمت‌ها به این دانش آموزان از جانب دانش آموزان پسر یا سایر افراد صورت نگیرد؛ فرماندهی انتظامی شهرستان نیز در برخی مواقع اقدام به گشت زنی مقابل مدرسه می کند اما  در برخی مواقع به علت کمبود نیرو قادر به این کار نیست.

برای آسیبی مثل سرقت طبق اعلام فرماندهی انتظامی شهرستان جز محلات کم حادثه است اما در خصوص اعتیاد و بی سوادی برخی ناهنجاری‌های دیگر مورادی که تنها نیروی انتظامی در آن دخیل نیست و مشکلاتی در محله وجود دارد.

کولبران بیشترین تعداد ساکنان موسک را تشکیل می‌دهند

عبدالکریمی در خصوص جمعیت ساکن در این محله نیز اظهار داشت: به لحاظ وضعیت شغل و اقتصادی محلی می توان گفت که بیشتر ساکنان محله مشاغل غیر رسمی مانند کولبری دارند که در گردنه تته اقدام به حمل کالاهای مختلف غیرمجاز می‌کنند و پس از آن دستفروشان و کارگران فصلی دیگر شکل دهندگان وضعیت اقتصادی این محله هستند.

بدون شک در مریوان کسی که از لحاظ مالی توانمندی کمتری دارد این محل را برای سکونت و زندگی انتخاب می کند و برای همین معمولا طیف پایین اجتماعی در این محل سکنی می‌گزینند به طوریکه قیمت هر متر مربع زمین هم اکنون ۲ میلیون تومان در خیابان اصلی و در مناطف حاشیه تر نیز به حدود ۵۰۰ هزار تومان نیز می‌رسد.

بیسوادی زنان چالش اصلی محله موسک است

مسوول دفتر تسهیلگری موسک یادآور شد: یکی دیگر از آسیب های اجتماعی در این محله ترک تحصیل دختران بوده که از ۲ بعد شامل چالش های فرهنگی تحصیل دختران و فاصله طولی مدارس با محل زندگی آنان (در دوره دوم متوسطه) نشات می‌گیرد که بیشتر خانواده‌ها به علت عدم تمکن مالی قادر به تهیه سرویس مدارس برای دختران نیستند.

این محله طبق سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ ضریب نفود سواد در این محله ۸۱ درصد بوده که مردان ۸۷ درصد و زنان نیز ۷۴ درصد است که حدود ۸۵۰ زن بیسواد نیز در این محله شناسایی شده که قابلیت دریافت اموزش‌های سواد آموزی را دارند.

بر اساس این سرشماری (۱۳۹۵) نسبت به دوره قبل خود (۱۳۹۰) نرخ رشد جمعیت محله موسک ۱۱ بوده که نسب به نرخ ۱.۵ تا ۲ استاندارد کشور این نرخ حدود پنج برابر بوده که جمعیت پنج هزار و ۶۰۰ نفری آن هم اکنون به بیش از ۱۱ هزار نفر رسیده است که نشان می‌دهد محله به لحاط مسکونی توسعه بی رویه و فزاینده ای داشته اما امکانات و زیرساخت‌های آن هیچ توسعه نداشته است.

مریوان محاصره شده در بافت حاشیه شهری است

به سراغ امیر ایرانی کارشناس ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمینی و کارشناس GIS دفتر تسهیل‌گری موسک رفتم که وی معتقد است: مریوان شهری است که به لحاظ محلات حاشیه نشین بیشترین تعداد را دارد و هر کدام نیز ریشه و منشاهای جداگانه ای نسبت به هم دارند که برخی محلات حاشیه نشینی مثل موسک که قبل از شهر شدن مریوان شکل گرفته و هم اکنون جزء محلات ناکارآمد شهری هستند و برخی نیز جز محلات قدیمی هستند و هم اکنون از آن به عنوان بافت فرسوده یاد می‌شود.

موسک به عنوان بزرگترین و پرجمعیت ترین محله حاشیه نشین شهر مریوان بوده که و بیشتر افرادی که سکونت در این محل را انتخاب می‌کنند افرادی هستند که به دنبال رشد هستند یا تازه وارد شهر شده اند و از طرف سرآباد، مریوان و برخی روستاهای مرزی و همچنین شهرستان های سقز و بانه مهاجرت کرده اند.

در بررسی‌ها کمتر از ۱۰ خانواده بالای ۷۰ سال سن بومی موسک شناسایی شده که گفته آنان محله موسک به ویژه روستا و محلات شیب دار آن همیشه مهاجر داشته و کوچ نشینیان نخستین مهاجرانی بوده اند که در آن سکونت داشته اند.

بیشتر موقعیت مریوان به علت توسعه مرز دردهه ۸۰ شاهد ورود جمعیت زیادی بودیم و به دلایل امنیتی که مرز تغییر شکل و حالت داده به سمت رسمی رفت در خود فعالیت ها بیشتر در مرز مترکز هستند ولی از لحاظ کشاورزی نیز به این شهرستان مهاجرت کرده اند. بعد گردشگری نیز از دیگر جاذبه هایی است که مهاجران را به این سمت می کشاند.

محلات حاشیه مریوان قبل از آنکه تبدیل به شهر شود وجود داشته اند

زانا کهنه پوشی رییس اداره راه و شهرسازی مریوان نیز در این ارتباط با اشاره به برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی در قالب طرح بازآفرینی شهری در مریوان معتقد است:

سابقه شکل گیری محلات حاشیه شهرستان مربوط به گذشته آن یعنی حتی قبل از شهر شدن مریوان (پیش از سال ۱۳۳۲) بوده و به عبارتی ۸۰ درصد محلات جدید نبوده و در سنوات گذشته تشکیل شده است.

این بافت فیزیکی شهرستان که توسط جنگل احاطه شده و اراضی آن کم بوده که این باعث شده است قیمت زمین در داخل شهر حتی از سطح استان و غرب کشور نیز گران‌تر باشد که این تفاوت مردم را به حاشیه نشینی روی آورده اما محلات چهارباغ، لیلاخی و کمربندی ۱و ۲ از چندین سال قبل وجود داشته و درصد کمی از ساخت و سازها در آن رشد کرده است.

بالاشهر به پایین شهر تبدیل شده است

کهنه پوشی در ادامه گفت: محله موسک که یکی از محلات هدف طرح های بازآفرینی راه و شهرسازی است واقعا کم کاری مسوولان شهرستان و خود مالکان اراضی باعث شد این پدیده ایجاد شود و جایی را که می توانست به بالا شهر مریوان باشد کاملا برعکس شده و مالکان خودشان اراضی را با هر کاربری عمومی به عنوان کاربری مسکونی به فروش برسانند که دارای کوچه‌های سه و چهار متری را شکل داده‌اند.

هرچند معتقد هستیم که رویه غلطی که در خرید و فروش اراضی و واحدهای مسکونی قولنامه‌ای در مریوان وجود دارد اما اگر در گذشته قانون به شکل صحیحی اجرا می شد قطعا امروز شاهد این وضعیت حاشیه نشینی در شهرستان مریوان نبودیم.

مشکل اصلی حاشیه نشینی را از مجموعه شهرداری می‌بینم که وظیفه اصلی کنترل ساخت و ساز بر عهده شهرداری است چراکه مشکل اعتبارات در همه شهرهای استان از جمله سقز، بانه، سنندج همانند مریوان وجود دارد اما درصد رشد حاشیه نشینی در مریوان به نسبت جمعیت و وسعت نسبه به سایر شهرها بسیار بالاتر است.

ضلع جنوبی، شرقی و غربی شهر مریوان نیز کامل با سخت و ساز غیر مجاز محاصره شده که این مناطق در آینده تبدیل به محلات هدف سال های آینده تبدیل می‌شود که برای رفع این مشکلات باید چاره ای اندیشیده شود.

بنده معتقد نیستم که حتی یک کنتور آب و برق به این خانه‌ها داده شود چون متخلفان طبقات مختلف را به صورت اسکلت فلزی غیر اصول مهندسی ساخته و تخطی از قانون کرده است که در صورت اعطای امتیازات مختلف به این افراد تخلفات آنان را توجیه می‌کنیم.

با توجه رشد قارچ گونه واحدهای غیر مجاز شود اگر در شهر مریوان برای ساخت و سازهای غیر مجاز چاره ای اندشیده نشود علاوه بر تخریب چهره توریستی و گردشگری آن،   بافت های ناکارآمد دیگری نیز در این محلات ایجاد می شود که کاملا در برابر برخی آسیب های اجتماعی و طبیعی کاملا ناامن باشد.

مریوان به خاطر مرزی بودن جاذبه‌ای برای مهاجران بوده که در این محل به خاطر کولبری و امرار معاش مرز نشینی و دامداری و پوشش جنگلی آن باعث شده حاشیه نشینی آن رشد داشته باشد.

چهار طرح بازآفرینی در مریوان در حال اجراست

رییس اداره راه و شهرسازی مریوان در خصوص طرح‌های بازآفرینی درحال اجرای شهر مریوان اظهار داشت:

وزارت راه و شهرسازی نیز در این راستا اولویت اصلی خود را بحث معابر شیب دار و پله گذاری و پس از آن بحث فاضلاب را در دستور کار خود قرار داده‌اند و در حال حاضر یک مدرسه ۹ کلاسه در محله داسیران دست ساخت دارد و پیشتر در محله تفینی ها مدرسه ای ۹ کلاسه را با ۲۵ میلیارد ریال اعتبار تحویل اداره اموزش و پرورش داده است.

هم اکنون نیز در این شهرستان چهارطرح بازآفرینی شامل مدرسه ۹ کلاسه شهید کیوان نصیری با ۳۵ میلیارد ریال اعتبار در محله داسیران،    دیوار بتنی حایل محله تفینی‌ها با ۱۴ میلیارد ریال، مرحله دوم پارک شنه با ۱۵ میلیارد ریال اعتبار، و پله گذاری و سنگ فرش معار شیب دار با ۱۴ میلیارد ریال اعتبار را در دست اجرا دارد.

ساماندهی رودخانه کریمه کبود (فاضلابی که از  داخل شهر عبور می کند) را نیز در در دستور کار قرار داشته و نیازمند تامین اعتبار است و برای سرمایه گذاری بخش خصوصی را نیز استقبال می کنیم.

قرار دادن چندین مدرسه در شهرستان برای تخریب و بازسازی در دستور وزارت راه و شهرسازی، تدوین بسته سرمایه گذاری در داخل بافت های فرسوده، هدایت فاضلاب محله موسک، ادامه پله گذاری و معابر شهری تا زمانی که تمامی محلات از این امکانات برخوردار شوند از دیگر برنامه های این وزارت خانه در قالب طرح بازافرینی مریوان است.

مریوان در ۱۳ نقطه بافت ناکارآمد دارد

آرتیکاس اقبال سرپرست فرماندار مریوان نیز در این باره معتقد است: در مریوان همه محلات ناکارآمد حاشیه و بافت فرسوده به دلیل اینکه برنامه منسجمی در مدیریت شهری و وجود نداشته به مرور زمان شکل گرفته و باعث شده که هم اکنون این شهر در ۱۳ نقطه با حدود ۴۲ هزار نفر جمعیت به عنوان بافت ناکارآمد شهری وجود داشته باشد.

شکل گیری محلات ناکارآمد مریوان بعد از جنگ تحمیلی به دلیل مرزی بودن و مبادلات مرزی در بازارچه‌ها شروع شده و شکل گرفته جمعیت زیادی را از روستاها و شهرهای و استان‌های اطراف را در خود جای داده است و همین موضوع باعث شده که جمعیتی نامتناسب با فضای شهر آن ساکن شوند و از هیچ قاعده ای برای احداث سکونت‌گاه های خود تبعیت نکند.

علیرغم اینکه یکی از زیبا ترین طرح‌های جامع و تفضیلی را برای شهر مریوان طراحی شده اما به هیچ وجه طرح به علت تشکیل سکونت‌گاهی غیر رسمی رعایت نشده و شهر مریوان تبدیل به شهری نا زیبا با حاشیه‌های زیاد و مناطق نا مناسب شهری تبدیل شده است.

در این بین عده‌ای از اینکه مردم شهر فرهنگ آپارتمان نشینی ضعیفی دارند و صرفا دنبال پناه‌گاه بوده اند سوء استفاده کرده به طوری که اراضی مختلف شهر را به میل خودشان قطعه بندی و به فروش رسانده، مدیریت شهری هم چون از سال ها قبل مدیریت و طرح و برنامه ای منسجم نداشته اند از دیگر دلایل شکل گیری محلات در مریوان بوده است.

مریوان رویه قبلی خود در ایجاد بافت ناکارآمد را دنبال می کند

اقبال در خصوص وضعیت کنون شهر مریوان از لحاظ بافت ناکار امد اظهار داشت: در حال حاضر همان رویه ادامه دارد و به عنوان یک فردی این موضوع را می بینیم پیش بینی می کنم که در آینده مریوان با بافت‌های نا کار آمد با ساختمان های جدید روبرو خواهد بود یعنی این شهر بافت ناکارامدی خواهد داشت که ساختمان های سه تا چهار طبقه در ان احداث شده که بافت مسکونی و سازه آن از هیچ ایمنی و خدماتی برخوردار نبوده از زیرساخت‌های عمومی نیز بهره مند نیستند.

آینده نه چندان دور بخش عمده ای از شهر مریوان به بافت ناکارآمدی بزرگ تدبیل می شود که میانگین ۳۰ درصد جمعیت ساکن در بافت های ناکارآمد آن از میانگین ۵۰ درصد کشور عبور کرده و شاید به بالاترین نرخ خود در جامعه تبدیل می‌شود و بنابراین  برای این شهر افقی بسیار نا زیبا پیش بینی می شود.

سکونتگاه‌های ناکارآمد باعث می‌شود که انواع مشکلات اجتماعی و انواع ناهنجاری‌ها در این مناطق شکل بگیرد و اولین ناهنجاری از عصبیت و ناراحتی و نگرانی و درگیری های همسایگان باهم شروع می شود و افراد آسایش و آرامش در خانه هایشان ندارند و به لحاط فکری در خانه های خود باعث می شود که رفتارهای اجتماعی سالم و خوبی نسبت به هم نداشته باشند.

عمده مشکلاتی که در بافت‌های ناکارآمد مریوان با آن مواجه هستیم بخشی مربوط به نزاع، بخشی به محل سکونت ارازل اوباش و خرید فروش مشروبات الکلی و به دلیل مرزی بودن هراز چند وقت گاهی شاهد حضور اتباع بیگانه به صورت غیر قانونی در این مناطق هستیم و علاوه بر آنها فکر می کنم یکی از عوامل خودکشی هایی که با گاه و بیگاه اتفاق می افتد در شهر مریوان همین عدم اسایش و آرامش در محل سکونت زندگی است.

 مدیریت شهری برنامه منسجمی برای رفع معضلات بافت‌های ناکارآمد ندارد

فرماندار مریوان در خصوص برنامه ریزی برای رفع مشکلات حاشیه نشینی در این شهر یادآور شد: رفع مشکلات بافت ناکارآمد بر عهده شهرداری ها است اما نه تنها در این شهر بلکه خیلی نقاط دیگر شهرداری ها به دلیل مسائل و مشکلاتی که دارند هیچ طرح و برنامه ای برای صلاح این مناطق ندارند و به همین دلیل وزارت راه و شهرسازی به نمایندگی از دولت به صورت مستقیم به این مساله ورود کرده و در حال حاضر کارگروه های مختلفی برای بحث بازآفرینی شهری در شهرها و شهرستان ها تشکیل می شود با مسئولیت فرماندار برای هماهنگی ارایه خدمات دستگاه های اجرایی انجام می شود.

اگر چنانچه شهرداری ها طرح و برنامه ای نداشته باشند حداکثر کاری که راه و شهرسازی می تواند، انجام دهد اینکه به لحاط فضای کالبدی مقداری اصلاحات را در این نقاط انجام دهد اما نگهداری و مدیریت و بهره برداری مناسب را باید شهرداری ها انجام دهند چراکه اقداماتی که کالبدی انجام می شود به تنهایی پاسخگوی نیاز این مناطق نیست.

در خصوص نامگذاری معابر برخی محلات شهر نیز باید گفت که طبق قانون بر عهده شهرداری و شورای شهر است که در جلسه ای با ترکیبی مشخص از افراد مختلف استفاده می کنند که باید متناسب با قوانین و مقررات و فرهنگ منطقه باشد مثل نامگذاری اشخاص که پدر و مادر حق انتخاب نام فرزند خود را دارند  اما باید نامی باشد که باید دارای شرایطی باشد.

اما اینکه ممانعتی برای نامگذاری محله موسک وجود دارد را تا کنون بنده ندیده ام و نشنیده ام و ممکن است که برخی نام یک ضد انقلاب یا اسامی ناملموس  را بر روی کوچه ها گذاشته باشند که این مساله بر خلاف قانون است و معمولان برخی افراد نیز در این خصوص فرافکنی می کنند.

ناتوانی‌های اجتماعی دلیل اصلی حاشینه نشینی است

فرماندار مریوان همچنین در خصوص دلایل حاشیه نشینی در این شهرستان گفت: بدون شک ساکنان مناطق حاشیه افرادی ناتوان در بخش های اجتماعی هستند به طور مثال ممکن است یکی در بحث مالی ناتوانی‌هایی داشته باشد که آن محله را به عنوان محل سکونت خود انتخاب کرده است.

به عبارت دیگر ناتوان در اینکه قادر به ارتباط گیری با جامعه خود نیستند تا خودشان را همسان و هساز و همخوان با جامعه قرار دهند و به خاطر این ناتوانی نمی‌توانند شرایط زندگی در شهر را بپذیرند و هماهنگی و همکاری داشته باشند که باعث مشکل برای خود و مدیریت شهری می شوند که رفع این چالش نیازمند انجام اقدامات فرهنگی است.

در این راستا شورای شهر اولویت کاری برای خود تعریف نکرده تا تفکرات شهرسازانه علمی و دقیق را داشته باشد و همین باعث شده که شهرداری در این زمینه بسیار ضعیف و ناکارآمد باشد؛ علی رغم اینکه جلسات متعددی برای پیگیری جلوگیری از ساخت و سازهای بی رویه گذاشته شده به نتیجه منسجمی نرسیده ایم.

آغاز شکل گیری مناطق حاشیه مریوان قبل از دهه ۳۰ شمسی است

محمدصالح ایومن شهردار سابق مریوان نیز در این ارتباط گفت: بافت فرسوده همانطور از اسم آن پیداست از گذشته شکل گرفته و هم اکنون غیر قابل سکونت و یا ناایمن برای سکونت است و باید اصلاح شود؛ وضعیت جغرافیایی مریوان به خاطر فرهنگی که از قبل داشته‌اند سکونت‌گاه‌های خود را در دامنه کوه‌ها ساخته می شده و روستاها در دامنه کوه‌ها شکل گرفته است.

مهمترین علت این کار نیز به خاطر سهولت در تامین امنیتی، مواد غذایی و آب بوده و علاوه بر آن به لحاظ تاریخی روستاها و خانه‌هایی را که در دامنه کوه‌ها ساخته می‌شوند در صورت وقوع سیل و زلزله از ایمنی بیشتری برخوردار است.

بنابراین بافت فرسوده فعلی شهر مریوان مختص امروز نبوده و در سال‌های دهه ۳۰ شمسی قبل از آنکه مریوان به شهر تبدیل شود ساخته شد بسیاری مناطق حاشیه این شهر به شکل روستا تحت عنوان داسیران قدیم و موسک، وجود داشته و سکونت در آنها بعد از تبدیل به شهر متراکم تر شده و از دامنه کوه کم کم به دلیل افزایش جمعیت به سمت پایین گسترش یافته است.

با توجه به اینکه مریوان به گونه‌ای است که بیشتر مناطق حاشیه ای آن شامل روستاهای داسیران، موسک، بیله، ترخان‌آباد همه روستاهایی بوده اند که به لحاظ توپوگرافی منطقه در مقابل هم قرار گرفته اند.

کم کم رشد شهر نشینی، مهاجرت در دوران قبل و بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی باعث شد که مردم دوباره به دامن کوه پناه ببرند چون از امنیت بیشتری برخوردار بودند و اگر این روند را ادامه دهیم و به الان برسیم می بینیم که بافت فرسوده شهر مریوان در دامنه کوه واقع شده است.

جایی که از میدان ملابیسارانی مریوان در غرب شروع شده و در دامنه کوه های مشرف به شهر مریوان ادامه پیدا می‌کند و به داسیران قدیم، تپه موسک، روستای موسک می‌رسد که قبلا توسعه پیدا کرده و مردم در کنار هم به خاطر روابط فامیلی و آشنایی که باهم داشته‌اند روابط سنتی خود را ادامه داشته‌اند و باعث تقویت ایجاد سکونتگ‌ها در دامنه کوه که بافت اصلی شهر در گذشته محسوب می‌شد شکل بگیرد. (بافت مرکزی شهر در دشت در ۴۰ تا ۵۰ سال قبل ایجاد شده به عبارتی بسیاری از مناطق حاشیه فعلی مناطق قدیمی شهر محسوب می‌شوند).

بعد از گذشت سال‌های متمادی بخاطر اینکه شهر مریوان قبل از انقلاب اسلامی از حالت سنتی روستایی خارج شد و از سال ۱۳۳۲ به عنوان شهر خدمات جدیدی به آن ارایه شد و دشت مریوان را به عنوان استقرار اماکن اداری و خدمات رسان انتخاب شده و متصور شده‌اند که جمعیت مریوان در ۵۰ سال آینده رشد خواهد داشت و بافت شهر را در این دشت شکل داده‌اند.

این بافت شهری که مراکز خدماتی، رفاهی و انتظامی که در مرکز شهر (دشت مریوان) احداث شده برخی فرهنگ های جدید را با خود آورده اما همچنان با یکسری فرهنگ‌ها از جمله آپارتمان نشینی دست و پنجه نرم می‌کنند و در برخی موارد مانع از گسترش این فرهنگ بین خود شده‌اند که این مساله نیز به توسعه سکونت‌گاه‌های قدیمی در روستاهای حاشیه مریوان دامن زده است.

همچنین مهاجر پذیری مریوان در دوران جنگ تحمیلی، بازگشایی مرزها پس از جنگ هشت ساله، وجود پتانسیل گردشگری از دیگر دلایلی است که در این شهر حاشینه نشینی و سکونت در بافت‌های ناکارآمد رشد داشته و مهاجران آن نیز در ۲ حالت کلی تقسیم بندی می شود که مهاجرانی از مناطق هورامان و مهاجرانی از سایر مناطق استان کردستان و استان های همجوار است.

از طرفی دیگر قبل از انقلاب اسلامی به خاطر استقرار مراکز خدمات رسان از جمله مناطق نظامی، اداری، شهرداری و صدا و سیما در مرکز شهر به دلیل پوشش امنیتی آنها موجب شد که مرکز شهر در اختبار آنها قرار بگیرد و مهاجران نیز مجبور باشند که محل‌های حاشیه شهر را برای سکونت خود انتخاب کنند.

همچنین پس از سکونت مردم در مناطق حاشیه نیز مسکن و شهرسازی سابق یا راه و شهرسازی فعلی طرح تفضیلی شهر مریوان را تهیه و تدوین کرده و عموما به دلیل اینکه وضع موجود در مناطق مختلف به وجود امده اجرا نشده است و چون از قبل هم در محدوده استحفاظی شهرداری نبوده و نیز مدیریت شهری در گذشته نظارت آنچنانی بر این روند نتوانسته داشته باشد یا زمانی که بوده به خاطر برخی مصلحت اندیشی‌ها عملا این بافت‌ها شکل گرفته است.

همچنین بعد از دوره سازندگی نیز که مردم به شهرها هجوم می‌آوردند باعث شد که طبقه جدیدی در شهرها شکل بگیرد که مهاجران که بیشتر  جویای کا بودند و از روستاهای دور افتاده به محل مهاجرت کرده بودند و عموما هم در ابتدا به نیت اسکان دائمی نیامنده بودند و بعد از مدت‌ها در شهر ماندگار شده و طبقه حاشیه نشین یا فقیر را در هر شهر شکل بدهند.

بعد از دولت سازندگی و در دوران اصلاحات باعث شد که طبقه متوسط شهری رشد بسزایی داشته باشد و به نوبه خود باعث شدند که این مناطق به ویژه در نزدیکی حاشیه شهرها شکل بگیرد و اگر نگاه بکنیم کمربندی مریوان، کل دامنه کوه‌های مشرف به شهر دارای بافت ناکارآمد و حاشیه است.

مریوان ۱۵ هزار واحد مسکونی غیر مجاز دارد

ایومن در خصوص ساخت‌ و سازهای غیر مجاز گفت: تمام این عوامل در شهرستان مریوان از سال های گذشته تا کنون در دست به دست هم داده تا هم اکنون شاهد وجود ۱۵ واحد مسکونی در ۵۰۰ هکتار بافت ناکارآمد و فرسوده باشیم که ۴۱ هزار نفر از جمعیت ۱۵۱ هزار نفری شهر مریوان را در خود جای داده و هیچ کدام از کاربری های عمومی در آنها رعایت نشده است.

برای بافت فرسوده راه و شهرسازی و ستاد بازآفرینی شهری کمک حال مدیریت شهری بوده که در شهرداری نیز نقشه قطعه بندی کل شهر را تا سال ۱۳۹۷ به منظور شناسایی واحدهای بافت فرسوده شهررا در تمام نقاط تدوین کرده است تا در برنامه ریزی ها به این نکات توجه شود.

وابستگی اجتماعی از دلایل عدم برخورد با ساخت و سازهای غیر مجاز در مریوان است

برخی از منابع غیر رسمی می گویند که از سال ۱۳۸۲ تا کنون حدود ۱۶ هزار واحد غیر مجاز در این شهر احداث شده و این چیزی نیست که به راحتی آن را نادیده گرفته ایم بلکه باید گفت در برخی مواد بیشتر ساخت و سازها در خارج از محدوده شهرداری ها بوده و یا با توجه به اینکه در مساله ساخت و سازها اداره‌ها و نهادهای مختلف دخیل احتمامی به این مساله داده نشده است.

ما باید قبول کنیم در شهری هستیم که عموما وابستگی و پیوستگی اجتماعی زیادی بین شهروندان وجود دارد و شاید یکی از دلایل عمده آن ارتباطات رودرو و چهره به چهره افراد باشند که باعث می شود قانون را رعایت کنند و همچنین قوانین دست و پاگیر و غیر مثمر دیکر عامل رشد این ساخت و سازها است به طوریکه یک پرونده برای تخریب باید سیکل اداری زیادی را باید طی کند تا اقدام به ممانعت و تخریب واحد بکنند.

مشکلات مالی چالش اصلی شهرداری در اجرای برنامه ها است

سرپرست سابق شهرداری مریوان یادآور شد: یکی از مشکلاتی که شهرداری ها با آن مواجه هستند این است که همانند بسیاری از شهرداری ها با مشکلات مالی روبرو شده و این مشکلات باعث شده نتوانند در برخی موارد سرمایه گذاری کنند، مشکلات نقص قوانین فرسوده‌ای که امروز کارساز نیست، درآمد پایدار، افزایش بی رویه نیروها در گذشته از جمله موانع شهرداری در رفع مشکلات حاشینه نشینی و برخی چالش های دیگر است.

همچنین رابطه بین شهرداری و مردم معیوب بوده که بخشی به فرهنگ شهر نشینی و بخشی به خود مردم بر می گردد به طوریکه انتطار می رود همانگونه مردم از شهرداری ها انتظاراتی دارند شهرداری ها نیز از آنان انتظاراتی برای ادامه فعالیت ها و خدمات را دارند.

بهسازی برای معابر داسیران، چهار باغ و کمربندی مریوان، موسک  پله گذاری شده و پارک شنه و مدرسه داور پناه از سوی راه و شهرسازی انجام شده  قیر یارانه نیز برای آسفالت معابر آن دریافت شده و شهرداری نیز پیاده رو ضلع شمالی زریبار، توسعه پارک کمربندی با مشارکت راه و شهرسازی را در دستور کار قرار داده است.

زباله چالشی برای تمام نقاط شهر مریوان است

ایومن در خصوص چالش زباله شهر مریوان نیز گفت: تقریبا تا چهار سال قبل محدوده شهر مریوان کمتر از محدوده فعلی بوده و اما از همان سال به این طرف بخشی از حریم شهر شامل محله موسک، ترخان آباد، ساخت و سازهای غیر مجاز به شهر اضافه شده که در همه آنها از یک بافت فرسود و روستایی طرف هستیم که تطبیق انتظارات جامعه شهری و روستایی برای ارایه خدمات مطلوبتر به آن جامعه زمان بر است.

علاوه بر آن کمبود اعتبارات و تجهیزات مناسب جمع آوری زباله در شهر باعث شده که ما در بحث پسماند مشکل داشته باشیم که در این راستا در ۲ هفته گذشته در خواست خرید ۳۵۰ سطل زباله برای قرار گیری در محلات مختلف شهر درخواست داده شده تا کمی از معضل زباله شهر به ویژه مناطق حاشیه شهر حل شود.

مشکل پسماند مریوان نیز چالشی قدیمی بوده که از چند سال قبل وجود داشته و درحالی که تقصیر هیچکدام از مدیران قبلی نبوده بلکه مسوولیت دوره های مختلف بوده که باید راه حلی اساسی برای آن اندیشیده می‌شد امروز به حالت فاجعه در نمی‌آید.

شهرداری مریوان در چهار سال قبل نسبت به اکنون که دارای ۱۰ دستگاه جمع آوری زباله است تعداد چهار دستگاه بیشتر داشت چرا که اکنون ۱۶ دستگاه ماشین آلات جمع آوری زباله این شهرستان زمین گیر بوده و قادر نیستند در جمع آوری ۲۰۰ تن تولید زباله این شهر سهمی ایفا کنند.