کشف چاه سنگی ساسانی، گمانه زنی‌ها در تپه اشرف اصفهان نتیجه داد

علیرضا جعفری‌زند، سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف با اشاره به یافته‌های باستان شناسی این تپه از دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم به ایرنا گفت : در گمانه‌زنی‌ها یک چاه سنگی مربع شکل پیدا شده که به لحاظ شکل و فرم فیزیکی بسیار ارزشمند است. این چاه در صخره سنگی تراشیده شده است و شش متر عمق دارد.

آن طور که این باستان شناس به خبرنگار ایرنا گفت، سفال‌های ارزشمندی در شش متر ارتفاع چاه سنگی کشف شد که به لحاظ  تاریخ‌گذاری اهمیت قابل توجهی  دارد. کاوش‌ها در سال 89  در تپه اشرف آغاز و تا 6 فصل  پیش رفت. حالا با عملیات نجات بخشی شواهد تاریخی دو تپه جی و اشرف در حین اجرای طرح لوله گذاری آب به سوی شرق شواهد با اهمیتی یافت شد که می‌تواند در راستای کاوش‌های فصل هفتم قرار گیرد.

 در گمانه زنی‌های اخیر سفال‌های سالمی به دست آمده که کم سابقه بوده است و  برای تاریخ گذاری محوطه باستانی تپه اشرف و تپه جی اهمیت زیادی دارد. آن طور که این باستان شناس اعلام کرده است آثار به دست آمده در راستای خیابان مشتاق دوم اصفهان در بخش شمالی تپه اشرف بیشتر متعلق به دوره های تاریخی پیش از اسلام تا قرن پنجم هجری است. 

جعفری زند با تاکید بر اهمیت تپه اشرف و تپه جی به عنوان شناسنامه تاریخی شهر اصفهان گفت: تپه اشرف و تپه جی با یکدیگر در ارتباط بوده‌اند و جز یک حوزه فرهنگی هستند اما جاده مالرویی که در پهلوی دوم تبدیل به خیابان آسفالت شد و در دهه 60 خورشیدی با تخریب چهار هزار مترمربع از تپه اشرف باند دوم خیابان ایجاد شد، این دو تپه را از یکدیگر جدا کرد.

پیوستگی شواهد تاریخی در ضلع شمالی تپه اشرف

وی معتقد است در پهنه فعلی خیابان مشتاق شواهد و پیوستگی آثار تاریخی وجود دارد و به همین دلیل در حین اجرای طرح لوله گذاری آب به پیشنهاد او قسمت‌هایی از خیابان مشتاق دوم گمانه زنی شده است. دستاوردهای جعفری‌زند در این گمانه‌زنی نشان از یقین حاصل شدن از پیوستگی شواهد تاریخی دوران پیش از اسلام در این محدوده از شهر اصفهان است.

به گفته سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف یافته‌ها در گمانه زنی‌های اخیر در راستای  گاه‌نگاری‌های تاریخی و یافته‌های فصل‌های پیشین تپه تاریخی اشرف است.

دستاورد گمانه زنی‌های اخیر، چشم‌انداز دقیق‌تر نسبت به تاریخ شهر اصفهان

سطح گمانه‌زنی‌های هیات باستان شناسی، حاشیه خیابان مشتاق در مقابل تپه اشرف است. جعفری زند در ادامه به ایرنا  گفت: در جهت لوله گذاری آب در کف خیابان به آثاری برخورد کرده‌ایم که در فصول گذشته یافت نشده بود و به همین دلیل باید این گمانه‌زنی‌ها گسترده شود و به صورت کاوش ادامه پیدا کند. 

وی افزود: دستاوردهای فصل هفتم بسیار با اهمیت است چراکه چشم‌انداز دقیق‌تری نسبت به تپه اشرف ایجاد می‌کند و اینکه برای بازدید کننده‌های سایت موزه  جالب و دیدنی خواهد بود.

جعفری‌زند با اشاره به اینکه در حین پیشرفت کار یافته‌ها و نتایج گمانه زنی اعلام خواهد شد، گفت: دستاوردهای فصل ششم و هفتم کاوش تپه اشرف با ارزش است؛ فصل ششم به دلیل رسیدن به آثار هخامنشی و فصل هفتم به این دلیل که گمانه زنی‌ها بسیار عالی بوده است. با انتشار گزارش‌ها همه متوجه خواهند شد که چه آثار ارزشمندی در کف خیابان وجود دارد.

حفظ اسناد تپه اشرف در گرو همیاری میراث فرهنگی و شهرداری

پیشتر صحبت‌هایی از قبیل درخواست اعتبار از بخش اعتبارات سایت موزه‌ها برای حصار کشی تپه اشرف و یا انجام این اقدام به کمک شهرداری منطقه چهار شده بود اما با گذشت ده سال این حصارکشی محدود به نرده گذاری  ضلع مجاور خیابان مشتاق شد و هیچ کدام از وعده‌ها و پیگیری‌ها محقق نشد. جعفری زند با اشاره به حساسیت موضوع پیش رو در گمانه‌های فصل هفتم بر لزوم پیگیری و همیاری مسئولان میراث فرهنگی اصفهان و شهرداری برای حصارکشی هرچه زودتر تپه اشرف تاکید کرد.

این باستان شناس یادآور شد: تپه اشرف یگانه تپه تاریخی شهر اصفهان است و باید محصور شود چرا که در حال تخریب است. قرار دادن موانع سیمانی تنها پانسمان کوچکی است اما اتفاق مهم یعنی محصور شدن  کامل تپه باید پیگیری شود.

وی بر لزوم ادامه کاوش‌ها در محور خیابان مشتاق و مقابل تپه اشرف تاکید کرد و گفت: بخش‌های زیادی از آثار تاریخی زیر خیابان مشتاق است چراکه تپه اشرف، یک هسته صخره ای است و آثار تاریخی در بین فضای سبز شرق و غرب و قسمت شمال تپه قرار دارند.

میراث فرهنگی، راه حل می‌دهد

در طول یک سال و نیم گذشته تلاش‌های زیادی برای عبور هرچه زودتر لوله گذاری آب به سوی شرق انجام شد اما به گفته سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف حساسیت آثار میراث فرهنگی در این محدوده ازخیابان مشتاق تا حدی بود که عملیات این طرح متوقف و گمانه‌زنی‌های هیات باستان شناسی در 17 اردیبهشت ماه سال جاری آغاز شد.

جعفری زند روز یکشنبه در گفت‌ و گو با ایرنا افزود: میراث فرهنگی می تواند در کنار عملیات جدید شهری  قرار بگیرد و  راه حل ارائه بدهد؛ این گونه نیست که میراث فرهنگی مانعی باشد بر سر راه  اقداماتی که قرار است در راستای  توسعه شهری صورت بگیرد.

وی گفت: متاسفانه برخی نهادها فکر می‌کنند  اگر میراث فرهنگی حضور داشته باشد کار آنها  طول خواهد کشید یا دچار وقفه می شود اما باید گفت این نهادها می توانند با میراث فرهنگی در یک راستا عمل کنند.  آنها مسائل رفاهی و ما مسائل میراث فرهنگی را پیش ببریم.

پرده‌برداری از ابعاد مبهم تاریخ اصفهان

گفته می‌شود تاریخ پیش از اسلام شهر اصفهان در پرده‌ای از ابهام قرار دارد و اما یافته‌ها در تپه اشرف مربوط به دوران هخامنشی تا قزن دوازدهم  هجری قمری است و از این جهت این تپه باستانی اهمیت زیادی در روشن شدن ابعاد تاریک تاریخی شهر اصفهان دارد.

 مقرر بود تپه اشرف به عنوان تنها تپه باستانی شهر اصفهان به سایت موزه تبدیل شود، سایتی فعال که در حین کاوش، بازدید گردشگران هم از آن ممکن است اما وقتی کاوش‌ها به فصل ششم رسید، به دلیل کمبود اعتبارات طرح  متوقف شد و تبدیل تپه اشرف به سایت موزه مسکوت ماند؛ سایتی که می‌توانست با حصارکشی  از این تپه و آثارش حفاظت کند.

در فصل‌های گذشته کاوش تپه اشرف، یک سکه ساسانی و سفال‌های مربوط به  قرن سوم پیش از میلاد( سلوکی و  اشکانی) به دست آمد  که نمونه‌های آنها را می‌توان در پاسارگاد دید و پیش از این در اصفهان گزارش نشده است. به گفته جعفری زند پیشتر تنها جایی که در اصفهان  کاوش باستان شناسی شده،  کاوش‌های ایتالیایی‌ها در مسجد جامع عتیق است که  تنها دو یا سه قطعه مربوط به دوران  ساسانی شناسایی شد و بقیه آثار متعلق به دوره اسلامی است.

هیات باستان شناسی در این کاوش‌ها به حوضخانه و بنای نیمه تمام کاخ اشرف متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری رسیدند. مهم ترین دستاورد کاوش‌های پیشین تپه اشرف اما  شناسایی بخش‌هایی از قلعه ساسانی بود  که ‌اکنون در مجاورت خیابان مشتاق دوم مشهود است.

اتاکنون بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در استان اصفهان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.