یکی از موضوعات برجسته‌ای که در هر جامعه قابلیت بررسی، تامل و تعمق دارند، تمرکز عمومی بر جنس و نوع اخبار و تولیدات فرهنگی است. در این مفهوم یک جامعۀ سلامت به همان میزانی که موضوعات منفی، حوادث و وقایع تاثربرانگیز را بازتاب می‌دهد، نگاهی به دستاوردها، پیشرفت‌ها و جهش‌هایی دارد که در جامعه در حال رخ دادن است.
توازن بین اخبار منفی و مثبت می‌تواند تامین‌کننده سلامت روانی و حال خوب اعضای جامعه باشد؛ این شرایط را مقایسه کنید با وضعیتی که عمدۀ آنچه در اخبار رسانه و تولیداتی چون فیلم‌های سینما یا سریال‌ها تلویزیونی نمایش داده می‌شود، یکسره نقاط منفی، ضعف‌ها و ناکارآمدی جامعه را به تصویر کشیده و نارسایی‌ها را گوشزد می‌کند. در چنین شرایطی اضطراب و افسردگی پیامد قابل انتظار و بدیهی در اوضاع روانی افراد جامعه است. بر این اساس لزوم بازنگری میزان اخبار منفی در جامعه و تلاش برای بازگرداندن جامعه به سمت تعادل، ضروری است.
ریشه‌های منفی‌بافی در فضای جامعه
علیرضا شریفی‌یزدی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در تشریح علل نشر پیام‌های منفی در رسانه و سینما بیان کرد: دلایل جامعه‌شناختی، روان‌شناختی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی متعددی در حاکم شدن فضای غم‌انگیز در نشر خبر یا فیلم‌سازی و تمرکز بر منفی‌بافی در رسانه و سینما در جامعه ما وجود دارد.
یکی از دلایل مهم این است که به لحاظ فرهنگی در فرهنگ ما گریه و ناله و عزا و بر سر زدن، نسبت به فعالیت‌های شادی‌بخش بسیار بیشتر است. از طرف دیگر چون مخاطب اصلی بسیاری رسانه‌های دیداری ما طبقه متوسط هستند، طبیعتاً سختی‌ها و دشواری‌های این طبقه بیشتر خود را در سینما و سریال‌های ما نشان می‌دهد، درحالی‌که دغدغه طبقه پایین جامعه و طبقه بالای جامعه، معمولاً در رسانه‌ها برجسته نمی‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بخش کوچکی هم مربوط به دسته‌ای است که از روی عمد غم و فضای غم‌آلود را تولید و بازتولید می‌کنند؛ یعنی گروهی از افراد سیاه‌نمایی را به عنوان تم کاری در نظر گرفته‌اند و به چند دلیل برای بازنمایی آن تلاش می‌کنند که مهمترین آن این است که می‌خواهند در سطح جهانی مطرح شوند. متاسفانه بخشی از جشنواره‌های بین‌المللی، انگار به برخی تولیدات دیداری مانند فیلم‌های مستند، فیلم‌های سینمایی و فیلم‌های کوتاه بیشتر توجه می‌کنند، جایزه می‌دهند و افرادی را تشویق می‌کنند که این لایه‌های زیرین را بیرون بکشند
خبر امیدبخش باید واقعی و ملموس باشد
این روانشناس اجتماعی در تبیین شرایطی که موجب پذیرش خبر امیدبخش از سوی جامعه می‌شود، گفت: اگر پایه خبر امیدبخش (از هر نوع و به هر شکل آن) واقعی و برای مردم ملموس باشد، یقیناً اثرگذاری مثبتی خواهد داشت. مثلاً اگر امروز درمورد کرونا (که موضوعی جهانی است) اعلام شود واکسن آن درست شده و از فردا به شکل ارزان و وسیع در اختیار مردم قرار می‌گیرد، خبری خوشایند برای مردم است که پایه‌های روانی مردم را قوی‌تر کرده و آنان بتوانند راحت‌تر زندگی کنند.
اما اگر خبر صرفاً برای خوشحال کردن باشد و پایه واقعی نداشته باشد یا پایه واقعی داشته باشد؛ اما در تنظیمش اغراق شده و برای مردم محسوس نباشد، تأثیری بر روحیات مثبت مردم نخواهد داشت.
وی افزود: البته این موضوع شامل خبرهای درست هم هست. مثلاً خبری پخش شود مبنی بر این‌که قرار است بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و راهکارها، هیچ مدرسه مخروبه‌ای طی بیست سال آینده در کشور وجود نداشته باشد؛ این موضوع چون برای مردم ملموس نیست، در کوتاه‌مدت نقشی چندانی در روحیه مردم ایفا نخواهد کرد.
شیوۀ نشر اخبار، نقش پررنگی در سلامت روان جامعه دارد
شریفی‌یزدی در انتها و توضیح راهکارهای افزایش امیدواری در جامعه از طریق رسانه، گفت: راهکار این است که باید خبرهای کوچک و قابل‌لمس واقعی و عینی را منتشر کنیم آن هم درحالی‌که این خبر وجود حقیقی دارد.
وزارت ارتباطات در روزهای اخیر اعلام کرده است که دو هزار روستا به شبکه اینترنت پیوست؛ این خبر به درد مردم عموم نمی‌خورد. البته برای آن دو هزار روستا خبر خوبی است ولی برای مردمی که در کلان‌شهر زندگی می‌کنند، دسترسی به اینترنت موضوعی عادی است و دغدغه امروزشان نیست، هرچقدر این خبر از تلویزیون پخش شود یا ایرنا آن را توضیح دهد (به‌رغم زحمات زیادی که برای این موضوع کشیده شده است) نقش چندانی ندارد.
خبر اگر درست، بدون اغراق و بدون مقایسه باشد، مردم را عصبانی نکند و برای آنان قابل‌لمس باشد، حتماً و یقیننا به افزایش روحیه اجتماعی کمک می‌کند؛ به شرطی که با اعتقادات و ویژگی‌های روحی‌روانی اکثریت جامعه مغایر نباشد.
وی افزود: برای یک دوره باید بگردیم و توانمندی‌های کوچکی که در کشور وجود دارد را به‌صورت خبرهای خرد به اطلاع مردم برسانیم؛ این‌که مثلاً امسال بارندگی در کشور خوب بوده است و خوشبختانه خشک‌سالی نداشته‌ایم.
این پژوهشگر ادامه داد: یا در مسئله کرونا، سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به جای این سبک از انتقال خبر که بگوید «امروز آمار مبتلایان ما ۳۰۰۰ نفر و فوتی‌ها ۷۰ یا ۸۰ نفر بوده‌اند»، بگوید: امکانات تشخیص بیماران را بیشتر کرده‌ایم، در نتیجه افزایش آمار مبتلایان به خاطر پیدا کردن مبتلایان است و بعد توضیح دهد ۱۹ استان اصلاً فوتی نداشته و در برخی استان‌های فوت‌ها کم بوده است. این سبک تنظیم خبر که ابتدا بر نقاط قوت و سفید و امیدوارکننده، بدون اغراق و دروغ تکیه شود و بعد اخبار ناگوار بیاید در بهبود فضای روانی جامعه و دوری از منفی‌بافی کمک کننده است.
نظر شما