تشریح موضوع تجاری‌سازی خون از زبان مدیر عامل سازمان انتقال خون

وظیفه سازمان انتقال خون، تهیه خون و فرآورده های آن است و داروهای مشتق از پلاسما، مباحث مربوط به سلامت و مدیریت خون همگی موضوعات تخصصی و علمی است و نیاز است که در این خصوص صاحب نظران و مسئولان ذیربط در مورد آنچه که گاهی در فضای غبارآلود فضای مجازی مطرح می شود و افکار عمومی را به خود جلب می کند، پاسخگو باشند، تا هم دیگر محلی برای جولان غیر حرفه ای ها نباشد و هم اینکه مردم ضمن اعتماد به انتقال خون با اطمینان خاطر خون اهدا کنند و خون خود را به عنوان اکسیر گران بهای حیات بدون هیچ چشم داشتی در اختیار هموطنان بیمار نیازمند به خون و فرآروده های آن قرار دهند و هم انتقال خون با اطلاع رسانی مناسب و آگاهی رسانی ضمن عمل به وظایفش مردم را امین خود بداند و واقیعیت ها را مطرح کند، همه اینها دستمایه گفت وگویی تفضیلی با  پیمان عشقی مدیر عامل سازمان انتقال خون را برای ایرنا فراهم کند که مشروح این گفت و گو را با هم می‌خوانیم:
بخش خصوصی در جمع آوری پلاسما در ایران سابقه دارد

مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: برخی افراد ناآگاه یا مغرض، سازمان انتقال خون را به تجاری‌سازی در بحث پلاسما متهم می‌کنند و در حالی که جمع آوری پلاسما بدون تولید دارو یک موضوع چالشی است، بخش خصوصی در جمع آوری پلاسما در ایران سابقه دارد و حاکمیت نیز از آنها حمایت کرده و پالایشگاه پلاسما راه اندازی شود.

عشقی اضافه کرد: امروز جمع‌آوری پلاسما آفریزیس (دریافت خون و جداسازی پلاک‌های آن و سپس بازگرداندن خون به بدن فرد اهداکننده) شیوه ای سالم است و با هدف تامین پلاسمای مورد نیاز برای تولید داروهای مشتق از پلاسما انجام، پلاسمای جمع‌آوری شده در این روش برای پالایشگری به خارج از کشور فرستاده و داروهای مشتق از آن نیز به کشور بازگردانده می‌شود.

وی ادامه داد: اکنون علاوه بر حدود ۱۹۰ هزار لیتر پلاسما بازیافتی از خون کامل اهداکنندگان داوطلب که اضافه بر مصرف بیمارستانی سالانه کشور است و توسط سازمان انتقال خون تولید می شود،  سالانه حدود ۲۵۰ هزار لیتر پلاسما در ۱۲ یا ۱۳ مرکز خصوصی جمع آوری و برای تولید دارو به پالایشگرهای خارج از کشور ارسال می شود، گسترش این مراکز مفید است، اما باید همراه با تاسیس پالایشگاه باشد که یک هدف استراتژیک است تا ما در محدودیت داروهای مشتق از پلاسما قرار نگیریم.

عشقی گفت: بخش خصوصی را باید برای احداث پالایشگاه پلاسما تشویق کرد و سازمان انتقال خون هم در این زمینه از آن حمایت خواهد کرد.

جمع آوری پلاسما بدون تولید دارو یک موضوع چالشی است
مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: جمع آوری پلاسمای هیپرایمیون(پراز پادتن) از بهبود یافتگان ویروس کرونا یا پلاسمای افرادی که دچار هاری شده اند تا حدی متفاوت است، اول اینکه این افراد به بیماریهای خاص گرفتار شده اند یا مداخله های خاص پزشکی برای آنها انجام شده است، بنابراین از جنبه سیاست های بهداشتی در این مداخلات و کنترل عوارض احتمالی، نیازسنجی ها و سیاستگذاری ها در مداخلات و نیز محرمانگی اطلاعات ایشان  ملاحظاتی حاکمیتی وجود دارد.

عشقی ادامه داد: تعداد این افراد کم است و جانشینی ندارند، بنابراین نحوه جبران وقت و حضور آنها بخصوص برای پلاسمافرزیس که دو تاسه برابر زمان‌بر است، اهمیت ویژه ای دارد، به طوریکه ضمن تشویق برای اهدا و تامین پلاسمای کافی، برای اینکه سلامت اهدا کننده و اجتماع نیز کاملا محفوظ بماند، این سیاست های تشویقی مالی در مورد پلاسمای هیپرایمون و خاص (مانند هاری) از سال های اول تاسیس سازمان انتقال خون تاکنون همواره مدنظر قرار داشته و اجرا شده، حتی در اساسنامه سازمان پیش بینی شده است.

وی گفت: به این دلایل شاید بهتر باشد جمع آوری پلاسمای خاص با آنتی بادی خاص علاوه بر موارد مصرف مستقیم بیماران که وظیفه انحصاری و قانونی سازمان انتقال خون ایران است برای تولید دارو نیز توسط این سازمان صورت گیرد، این پیشنهاد حدود دو تا چهار ماهه قبل از بحران کرونا در ایران در شورای عالی انتقال خون مطرح و به تصویب رسید، اما البته این یک چالش علمی و اجرایی است و باید در سطوح فراسازمانی و اجماع نظر کارشناسان نهایی شود.

عشقی تاکید کرد: عدم توجه به همین تفاوت بین اهدا کنندگان پلاسمای عادی و اهدا کنندگان پلاسمای خاص بود که در سال های اخیر با کمال تاسف جمع آوری پلاسمای خاص و ویژه کم و کمتر شد، طوری که پلاسمای هاری در تهران تعطیل شد.

انتقال خون را به تجاری سازی متهم می کنند
مدیرعامل انتقال خون گفت: برخی از افراد ناآگاه یا مغرض سازمان انتقال خون را به تجاری سازی در بحث پلاسما متهم می کنند، این تفکر جای تاسف دارد، بخش خصوصی در ایران و همه کشورهای دنیا برای گرفتن پلاسما از افراد عادی با دستگاه پلاسمافرزیس پس از کسب رضایتنامه مبلغ کمی به آنها می‌دهد، اما در انتقال خون ایران در مدیریت جدید اصولا پلاسمایی به روش آفرزیس (بجز در موارد پر پادتن و ویژه که توضیح داده شد و جای مناقشه نیست) از مردم عادی جامعه  گرفته نمی شود چه رسد به اینکه هزینه ای داده شود.

عشقی اضافه کرد: چنانچه به درخواست بیمار یا شرایط ویژه ای (مانند اهدا خون بار اول با رضایت بیمار) این کار انجام شود به صورت کاملا داوطلبانه و بدون چشمداشت و پرداخت خواهد بود، آنچه در انتقال خون انجام می شود فقط ارسال پلاسمای بازیافت شده از خون کامل اهداکنندگان داوطلب بدون چشمداشت است که مازاد بر مصرف بیمارستان هاست و به جای دور ریخته شدن برای تهیه دارو و ارزانتر شدن قیمت تمام شده داروهای در دسترس بیماران ایرانی به پالایشگرها تحویل داده می شود و این امر نه تنها تجارت نیست، بلکه کاملا علمی، اخلاقی و توصیه همه مجامع معتبر جهانی است.

وی گفت: البته در سال هایی سازمان انتقال خون تنها با نیت تولید دارو و کسب ارزش افزوده برای کشور از مراجعان داوطلب خود با ماشین آفرزیس با صرف وقت بیشتر از اهداکننده  پلاسما می گرفت و به مردم مبلغی نمی داد و آن را جبران نمی کرد و شبهه در ذهن مردم حاصل می شد، شاید بتوان برآن نام تجارت نهاد و در این صورت تصمیم‌گیرندگان آن سیاست باید از مردم عذرخواهی کنند.

عشقی تاکید کرد: در سال ۹۵ با هدف گذاری سالانه ۲۰۰ هزار لیتر پلاسمای تولیدی، این فعالیت نهایتا در ۱۶ مرکز و با به کارگیری  ۶۸ دستگاه و پزشک و پرستار شروع شد که در طی سه سال به جای ۶۰۰ هزار لیتر پلاسمای مورد تعهد و هدف گذاری شده جمعا ۴۱ هزار لیتر تولید شد.

وی گفت: این در حالی است که بخش خصوصی که رقابت تجاری با سازمان قرار گرفته بود با ۱۱ مرکز سالیانه حدود ۲۵۰ هزار لیتر پلاسما جمع آوری می کرد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون اضافه کرد: اهدای خون کامل در ایران کا ملا داوطلبانه است و مصرف آن برای بیماران نیز رایگان است، اما فرآیندی که بر روی خون و تبدیل به فرآورده های مختلف آن  انجام می‌شود، هزینه‌ای را در بر دارد که هزینه آن را دولت یا بیمه‌ها باید بدهند.

علت کاهش اهدای خون و کاهش شاخص اهدای خون
مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: شاید به دلیل اعمال سیاست های فوق الذکر از سال ۹۵ به این طرف شاخص اهدای خون بدون چشم داشت از ۲۷ نفر در یک هزار نفر جمعیت تا آبان ۹۸ به ۲۵.۶ در هزار نفر رسید و با بحرانی که برای شوک بنزین، آلودگی هوا و به ویژه پاندمی کووید ۱۹ پیش آمد،  این آخرین بحران کمبود خون در جهان را به همراه داشت، اهدای خون باز هم کاهش پیدا کرد و شاخص اهدای خون در فروردین ۹۹ به ۲۴ نفر در یک هزار نفر جمعیت رسید که این نگران کننده است.

عشقی ادامه داد: اما در سال ۹۹ با توجه به وظایف سازمانی خود تلاش خواهیم کرد که تأمین خون و فرآورده های مورد نیاز را در اولویت برنامه‌های سازمانی خود قرار دهیم و برای همه ۳۱ استان کشور ماموریت هایی را تعریف کرده‌ایم و امسال هدف این است که شاخص اهدای خون را به ۲۶ نفر در یک هزار نفر جمعیت برسانیم، شاید در سال ۱۴۰۰ به ۲۶.۵ و بعد هم به ۲۷ نفر در یک هزار نفر برسیم و بتوانیم این افت را جبران و به سال های قبل از ۹۵ بازگردانیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون تاکید کرد: باتوجه به اینکه ما یک سازمان فنی و اجتماعی و فرهنگی هستیم، سیاست های تشویقی را نظیر ایجاد اتاق فکر رسانه‌ای تشکیل داده‌ایم و در این زمینه از هنرمندان و کارگردان و صاحبان سبک کمک خواستیم تا مردم بهتر واقعیت‌ها را بدانند و به سازمان انتقال خون اعتماد کنند، به همین دلیل به دنبال تهیه اپلیکیشنی هستیم که با اهداکنندگان به خصوص اهداکنندگان مستمر در ارتباط باشیم.

 وی ادامه داد: برخی نسبت به معافیت هایی که در اهدای خون داده می‌شود، شکایت‌هایی دارند اما باید با یک دید سختگیرانه و جامع و علمی در این زمینه بازنگری شود، برنامه ویژه‌ای هم برای اهدا کنندگان داریم از اهداکنندگان مستمر در روز جهانی اهدا و همچنین اهداکنندگان بهبود یافتگان کووید ۱۹ به صورت غیرحضوری قدردانی شد.

عشقی ادامه داد: همچنین از مدافعان سلامت که دچار بیماری کرونا شدند و پلاسمای خود را اهدا کردند نیز در این روز تقدیر شد و همچنین از اهدا کنندگان مستمری که به عنوان ناظر بر مقررات ابلاغی در پایگاه ها در دوران سخت کرونایی به ماکمک کردند و از بانوان اهداکنندگان خون نیز تقدیر به عمل آمد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه در حال حاضر سالانه دو میلیون و یکصد هزار نفر خون خود را در کشور به صورت کاملاً داوطلبانه اهدا می کنند، گفت: از هموطنان و همشهریان خود می‌خواهیم که نیازمندان به خون و فرآورده های آن را فراموش نکنند و اهدای خون را فقط به زمان وقوع حوادثی مانند زلزله و مناسبت‌هایی مانند شب قدر عاشورا و تاسوعا موکول نکنند، زیرا اهدای خون زمان نمی‌شناسند و بیماران همیشه نیازمند به خون هستند و اهدا کنندگان خون در قلب و قرارهایی که با خود و خدای شان دارند در حسهای معنوی خودشان اهدای خون را در اولویت های خود قرار دهند.

وی تاکید کرد: ما هم در این زمینه به مردم قول می دهیم از طریق رسانه‌ها پاسخگوی سئوالات آن ها باشیم.

تاسیس پالایشگاه پلاسما، آرزوی مدیرعامل انتقال خون
مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: آرزوی من این است که یک روز در کشور پایشگاه پلاسما تاسیس شود و فکر می کنم این کار هم در حد بخش خصوصی است، زیرا تجارت کار دولت نیست.

عشقی ادامه داد: در زمینه تاسیس پایشگاه پلاسما دولت و حاکمیت باید از بخش خصوصی حمایت کند و نباید فرصت ها از دست برود و در مقابل بخش خصوصی هم باید به تعهداتش عمل کند.

وی با اشاره به مباحثی که در حال حاضر برای زمین در نظر گرفته شده برای ایجاد پالایشگاه پلاسما مطرح شده، گفت: متاسفم به جای پرداختن به اصل موضوع و مطالبه گری جدی بر آن، در مورد زمین در نظر گرفته شده برای تاسیس پایشگاه، مطالبی مطرح می شود و جایگاه تاسیس پالایشگاه در حد یک بنگاه معاملات ملکی تنزل پیدا می کند، این یک دعوای حقوقی است و دولت،  سازمان خصوصی سازی،  وزارت اقتصاد و نهایتا قوه قضاییه باید تصمیم گیرنده باشند.

عشقی تاکید کرد: اما این جمله را به عنوان ثبت در تاریخ می گویم که چرا زمانی این زمین را واگذار کردند من مدیر عامل انتقال خون نبودم و شاید هم زمان تاسیس آن هم من نباشم، اما مردم بدانند که زمین در نظر گرفته شده برای تاسیس پالایشگاه با هدف ایجاد پالایشگاه بود نه برای تاسیس هتل.

وی گفت: هر شهرداری که در تهران مجوز برای تاسیس هتل در این زمین را بدهد باید مابه التفاوت قیمت زمین تجاری و کاربری آن از بهداشتی را به بیت المال و مردم زجر کشیده ایران بدهد.

مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: باز هم تاکید می کنم اگر به عنوان تجاری سازی واگذار شده بود و قیمت آن هم قیمت تجاری بود یا به دولت و وزارت بهداشت پرداخت شده بود، حرفی نبود، اما کاربری این زمین با کاربری بهداشتی و برای ایجاد پالایشگاه به بخش خصوصی واگذار شده و اگر چنانچه شهرداری جلوی تاسیس پالایشگاه را بگیرد و آن را تبدیل به هتل و مرکز تجاری کند باید شهرداری با صاحبان وقت زمین، تفاهم کند که ما به التفاوت قیمت زمین را به بیت المال و سیستم سلامت کشور پرداخت کند. به همین دلیل فضای مجازی یک فضای غبارآلود است در این خصوص مباحثی مطرح می شود و موجب نگرانی و ناامیدی مردم می شود، بنابراین لازم است حرف هایی تخصصی و دلسوزانه در این فضاها مطرح شود.