کوه های زاگرس در رفع آلودگی هوا، توسعه باغداری و صنعت بوم گردی نیز تأثیر زیادی دارند اما بدلیل عدم نظارت مسوولین این منابع خدادادی در حال نابودی است و هر ساله بخشی از مراتع، جنگل و منابع طبیعی آن طعمه اتش شده و خسارت جبران ناپذیری به طبیعت و محیط زیست منطقه وارد می‌کند.
منابع طبیعی و محیط زیست متعلق به شخص یا گروه خاصی نیست بلکه یک سرمایه ملی قلمداد می شود و حفظ و حراست و توجه به این منابع و بهره گیری مطلوب از آن زمینه ساز توسعه پایدار است و این مهم مشارکت همگانی بویژه نهادها و سازمان‌های مرتبط را می طلبد، موضوعی که همیشه موجب نگرانی است و جدای از تغییر یا انهدام اکوسیستم‌ها، آتش سوزی‌های گسترده و نابودی مراتع و منابع طبیعی به دلیل این حوادث است.
بر اساس آمار و بررسی‌های صورت گرفته در چند سال گذشته در استان های زاگرس نشین کشور بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل ها تاکنون بر اثر بیماری زوال بلوط خشکیده، یا در معرض خشکیدگی است.
این سطح خشکیدگی عمدتا در استان‌های ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش یافته به طوری که ایلام با بیش از ۶۰۰ هزار هکتار بیشترین میزان این خشکیدگی را به خود اختصاص داده و دارای شرایط بحرانی در این زمینه و چالش زیست محیطی است.
استان لرستان نیز به عنوان دومین استانی که بیشترین آسیب را از این ناحیه دیده و درصد زیادی از جنگل‌های این استان خشکیده است، این بیماری تاکنون به قطع و مرگ ۸۰ هزار اصله بلوط انجامیده است.
بسیاری از عوامل دیگر نظیر وقوع پدیده گرد و غبار، کاهش بارندگی، آفت‌ها و بیماری‌های انگلی در سال‌های گذشته نقش موثری در خشکیدگی درختان بلوط داشته است.
ناحیه رویشی زاگرس شامل سلسه جبال زاگرس، وسیع ترین و اصلی ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است. حال با این وضعیت و خشکیدگی بلوط‌ها و گرمایی که وجود دارد اگر آتش سوزی‌ها را هم به این معضل و مشکل اضافه کنیم، فکرش را بکنید جنگل‌ها و مراتع زاگرس دچار چه تهدید و خطری هستند.
در استان‌های زاگرس نشین کردستان، کرمانشاه، ایلام، آذربایجان غربی، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان به لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم منطقه و ارتباط زندگی مردم با منابع طبیعی و محیط زیست وابستگی زیادی به نمادهای طبیعی بویژه کوه‌ها وجود دارد که این امر به عنوان یک فرصت می تواند در حفظ منابع طبیعی مؤثر باشد.
برای نمونه بخش زیادی از هنر و موسیقی کُردها از طبیعت و کوه‌ها تأثیر گرفته و بخش زیادی هم از باورهای مردمان این دیار برگرفته از طبیعت و منابع طبیعی همچون آثارهای مذهبی و باستانی و کوه‌های سربه فلک کشیده آن مانند قندیل، شاهو، دالاهو، چل چشمه، آبیدر، نه‌که‌روز و... است. زندگی و تمدن ایرانی‌ها و بویژه کُردها در غرب ایران به طبیعت بستگی داشته و از آن شکل گرفته است، دامداری، کشاورزی و باغداری و بهره گیری از ذخایر طبیعی قرن‌های زیادی در اختیار این مردم بوده و آنها از آن بهره گرفته‌اند که می‌طلبد از آن میراث و ارزش کهن که زمینه ساز این اعتقادات، باورها، تمدن و این نسل امروز شده به شیوه های اصولی نگهداری و حراست شود و در جهت بهره گیری از آن بازهم بطور مطلوب کوشید.
امسال نیز مانند سال‌های گذشته آتش سوزی گسترده بخش هایی از مراتع و پوشش گیاهی این مناطق را در بر گرفت و بخش قابل توجهی از گیاهان و جانداران در این آتش سوزی ها از بین رفتند که نگرانی بسیاری از مردم و روستاهای منطقه بویژه فعالان محیط زیست، کوهنوردان و دوستداران طبیعت را برانگیخته است.
خیلی اوقات شهروندان بدلیل سهل انگاری و رعایت نکردن نکات ایمنی سبب آتش‌سوزی در مراتع و منابع طبیعی می‌شوند و برخی اوقات هم فرد یا افرادی ناشناس عمدی اقدام به آتش زدن مراتع و پوشش گیاهی می‌کنند.
آتش سوزی مراتع و کوه‌های منطقه چند سالی است که به یک پدیده مخرب تبدیل شده و با گذشت زمان در راستای رفع این معضل اقدامی اساس انجام نشده و شاهد کم کاری‌ها و اهمال سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با مهار آتش برای جلوگیری از این حوادث هستیم و جدای از کم کاری برخی مدیران و نهادهای مرتبط بی مسوولیتی و بی تفاوتی مردم هم به این معضل اضافه شده است.
عدم حضور به موقع نیروهای امدادی ادارات و سازمان های دولتی مسوول و در برخی مواقع بی‌تفاوتی خود مردم برای مشارکت در مهار این آتش‌سوزی ها باعث شده شاهد از بین رفتن بخش زیادی از منابع طبیعی، مراتع و پوشش گیاهی کوه‌های منطقه باشیم.
پدیده‌ی آتش‌سوزی تهدیدی جدی برای جنگل‌ها و مراتع محسوب شده و با فرارسیدن فصل گرما این پدیده ظاهرا به یکی از دغدغه‌های فعالان عرصه‌های زیست‌محیطی و مسوولان مرتبط تبدیل شده است.
البته مشکلی که در این میان وجود دارد اینکه مناطقی که در معرض آتش سوزی قرار می گیرند از مناطق صعب العبور و کوهستانی هستند که دسترسی به آنها و انتقال برخی تجهیزات اطفای حریق مشکل و تا حدودی غیرممکن است.
میزان زیاد بارندگی در سال جاری موجب رشد و تقویت پوشش گیاهی در منطقه بویژه در جنگل‌ها و مراتع زاگرس در کردستان شده که با توجه به گرم شدن هوا کوچکترین سهل‌انگاری و یک اتفاق ساده مانند روشن کردن آتشی کوچک برای تهیه چای و ته سیگار روشن موجب آتش‌سوزی می‌شود که تعدادی از حریق ها به همین دلیل بوده است.
اگر چه تاثیر هرکدام از عوامل را نمی توان در ایجاد موردی آتش سوزی ها نادیده گرفت اما به تحقیق هیچ‌کدام از اینها نمی تواند عامل بروز این ناهنجاری به صورت فراگیر تلقی شود.
به گواه اهالی منطقه حتی در دوران اوج جنگ که مناطقی مانند مریوان در زیر آتش شدید توپخانه دشمن بعثی قرار داشت موارد آتش‌سوزی به این اندازه در منطقه مشاهده نمی‌شد.
با توجه به اهمیت و نقش پوشش جنگلی در چرخه حیات انسان‌ها و نیز تعهد و مسوولیت دستگاه‌های اجرایی و عکس العمل مردم نسبت به حفظ و حراست از این نعمات خداوندی در این گوشه از سلسله جبال زاگرس، انتظار هست اگر کسی عمدا اقدام به آتش سوزی کرد، شناسایی عامل یا عاملین این فاجعه زیست‌محیطی و سپردن بدست قانون امری شایسته و از مطالبات به حق مردم و دوستداران محیط زیست است.
اساسی‌ترین و اصلی‌ترین راهکار جلوگیری از آتش‌سوزی‌ها پیشگیری است و باید در این راستا بیشتر فرهنگ‌سازی شود و با آموزش‌های بیشتر شهروندان، آنان را با اهمیت عرصه های منابع طبیعی به عنوان یک سرمایه پایدار ملی بیشتر آشنا کرد تا برای حفاظت از این عرصه ها همکاری بیشتری داشته باشند.
سهل‌انگاری برخی از شهروندان و مسافران و برخی اوقات بازی گوشی کودکان و متاسفانه گاهی اوقات عمدی آتش زدن مراتع و پوشش گیاهی سبب آتش سوزی ها و حوادثی جبران ناپذیر می شود.
با آتش‌سوزی مراتع و جنگل ها، جدای از نابودی منابع طبیعی، زیستگاه‌ها و محل زندگی و حیات گونه های جانوری و حیات‌وحش نیز با تهدید جدی مواجه می‌شود.
باید تلاش کنیم با خردمندی، هوشیاری و عزم ملی این طبیعت زیبای کوهستان‌های زاگرس و کردستان را حفظ و حراست کنیم.
حفظ و نگهداری از طبیعت مستلزم مشارکت و تلاش گسترده و همه جانبه مردم دلسوز، فهیم و فرهنگی منطقه است تا هم از این نعمت و ارزش‌ها همانگونه که ذکر شد بهره گرفت و هم آن را برای نسل‌های آینده حفظ کرد و این وظیفه همه ماست، ضرورتی که باید بیشتر به آن اهتمام ورزید.
یحیی صمدی - خبرنگار آزاد
نظر شما