جای خالی محیط‌بانان در تقویم ملی

داستان ضمانت امام رضا ( ع) داستانی معروف میان عامه شیعیان است، از این قرار است که امام رضا (ع) آهویی را که در دام شکارچی اسیر شده بود، ضمانت می‌کند تا آهو برود به فرزندش شیر بدهد و بازگردد و زمانی که شکارچی وفای به عهد حیوان را می بیند و می فهمد فردی که ضمانت کرده امام است، آهو را رها می کند و به این صورت امام هشتم به ضامن آهو مشهور می شود.

بعد از گذشت سالهای سال از آن زمان، قشری به عنوان محیط بان در دنیای امروزی شکل گرفت که به نوعی ضمانت کنندگان حیات وحش محسوب می شوند، این افراد با به خطر انداختن جان خود به حفاظت از گونه های زیستی در حیات وحش می پردازند و حدود نیم قرن است که در عرصه های طبیعی کشور با عنوان مناطق حفاظت شده چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، برای حفاظت از جان حیات وحش و گونه های زیستی موجود در آن تلاش می کنند.

محیط‌بانان سبزپوشان سختکوش و سلحشوری هستند که شجاعانه و بی‌ادعا، چشمان تیزبین و نگرانشان، بی ‌وقفه پهنه ‌های وسیع مناطق حفاظت شده‌ این سرزمین را می‌ نگرند و برای پاسداری از عرصه‌ های طبیعی و حیات وحش، از فدا کردن جان خویش که گرانبهاترین و ارزشمندترین هدیه‌ آفریدگار به آدمی است، دریغ ندارند.

در مدت نیم قرن گذشته، ۱۴۰ محیط بان در راستای حفاظت از محیط زیست جان خود را از دست دادند این در حالیست که در تقویم رسمی کشور نامی از این طلایه داران محیط زیست نیامده، اما سمیه رفیعی رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در نخستین جلسه این فراکسیون از پیگیری حمایت‌های قضایی و قانونی جامع از محیط‌بانان و ثبت روز محیط‌بان در تقویم ملی کشور خبر داد که جای خوشحالی دارد.

محیط‌بانان، حفاظت از ۱۱ درصد از عرصه‌های طبیعی کشور را بر عهده دارند، در کشور ۲۸ پارک ملی، ۳۵ اثر طبیعی ملی، ۴۳ پناهگاه حیات‌وحش و ۱۷۲ منطقه حفاظت شده وجود دارد، در مجموع ۲۷۸ منطقه تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست قرار دارد که جزو مناطق چهارگانه به حساب می‌آیند و بر اساس قانون باید از آنها محافظت شود، علاوه بر مناطق حفاظت شده، ۱۴۹ منطقه شکار ممنوع هم به عنوان مناطق پشتیبان وجود دارد که در آینده به سطح یکی از مناطق حفاظت‌شده یا پناهگاه‌ها اضافه می‌شوند، مجموع مناطق چهارگانه ۱۷ میلیون هکتار و مجموع مناطق شکار ممنوع حدود ۶ میلیون هکتار است که مجموع این ۲۳ میلیون هکتار باید توسط محیط‌بانان حفاظت شود، این در حالی است که در خوشبینانه‌ترین حالت حدود سه هزار محیط‌بان در کشور فعالیت می‌کنند.

با در نظر گرفتن ۱۷ میلیون هکتار، سرانه حوزه فعالیت هر محیط‌بان حدود ۶ هزار هکتار می‌شود که با اضافه کردن مناطق شکار ممنوع، این سرانه به حدود ۸ هزار هکتار برای هر محیط‌بان می‌رسد در حالی که برای رسیدگی به این اراضی، به ۱۱ هزار و ۵۰۰ نیرو نیاز است بنابراین با این حساب و کتاب مشخص می‌شود که چه وظیفه سنگین و خطیری بر عهده محیط‌بانان است و این کمبود باعث می شود تا در رویارویی با متخلفان در راستای حفاظت از محیط زیست جان خود را از دست بدهند.

در این راستا سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست گفت که با توجه به وسعت مناطق تحت مدیریت این سازمان، سال گذشته ۲۵۰ محیط بان استخدام شد که این روند ادامه دارد. قطعا ادامه این روند تا حدودی از بار سنگینی که بر دوش محیط بان گذاشته شده می کاهد.

در راستای حفاظت از جان محیط بانان و به رسمیت شناخته شدن ضابط قضایی بودن آنها، لایحه حمایت از محیط بانان از سوی سازمان حفاطت محیط زیست تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارسال شد که بعد از کش و قوس های فراوان و گذشت حدود ۵ تا ۶ سال در اردبیشهت امسال بعد از رفع ایرادات گرفته شده به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید، این قانون می تواند مانند چتری محافظتی از جان محیط بانان که همیشه در گرما و سرما در دشت و کوه به سر می برند و با متخلفان زیادی روبرو می شوند، محافظت کند.

با توجه به اهمیت کار محیط بانان و حفاظت از آنها، 11 ذی القعده روز ولادت امام رضا ( ع) به عنوان ضامن آهو روز ملی محیط بان نامگذاری شده چون امام رئوف و طلایه ‌دار مهربانی و عطوفت نسبت به محیط زیست و حیات وحش مهربان بودند.

روز ملی محیط بان از آنجا که براساس سال هجری قمری است، در تقویم خورشیدی، تاریخ یکسان سالانه ندارد و امسال این روز خجسته با ۱۳ تیر ماه مقارن شده است.

سازمان حفاظت محیط زیست هر ساله در این روز برنامه های متنوعی در سراسر کشور برگزار می کند اما امسال به علت شیوع ویروس کرونا برنامه ها به صورت مجازی برگزار می شود که جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست ضمن تبریک به مناسبت روز ملی محیط بان گفت: روز تولد امام هشتم(ع) به عنوان ضامن آهو روز ملی محیط بان نامگذاری شده است اما با وجود تلاش های صورت گرفته این روز هنوز در تقویم ملی کشور درج نشده است.

وی افزود: هر ساله تلاش می کنیم روز محیط بان را در جوار امام رضا ( ع) باشیم و برنامه هایی را متناسب با این روز برگزار کنیم اما امسال به علت شیوع ویروس کرونا این کار میسر نیست بنابراین روز شنبه در سازمان حفاظت محیط زیست برنامه ای را به صورت ویدیو کنفرانسی خواهیم داشت که در آن محیط بان ملی و استانی معرفی می شود؛ همچنین از یک خانواده شهید، جانباز و یک فرمانده نمونه تقدیر خواهد شد.

محبت خانی به اقدامات سازمان محیط زیست در راستای ارتقای ایمنی محیط بانان اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه برای رویارویی با متخلفان باید توان بالایی از نظر تجهیزات داشته باشیم از این رو در صدد تقویت توان موتوری یگان حفاظت محیط‌زیست هستیم، البته سال گذشته نیز در این راستا یک سری خودرو به پاسگاه های محیط بانی تحویل داده شد اما چون بیشتر وقت ها در حال تعقیب و گریز هستیم پس باید تجهیزات نیز به روز شود که  در دستور کار قرار دارد.

وی افزود: همچنین تقویت تجهیزات انفرادی محیط بان نیز در دستور کار است، سال گذشته بخشی از تجهیزات دفاع شخصی از قبیل جلیقه ضد گلوله به محیط بانان تحویل داده شد و امسال برای تقویت این موضوع دوباره تکرار می شود، تحویل تجهیزات دفاع شخصی و آموزش محیط بانان موجب شد تا در ٢٠ ماه گذشته هیچ محیط بان شهیدی نداشته باشیم.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست اظهارداشت: یکی از موضوعاتی که شاید دغدغه اول سازمان حفاظت محیط زیست است شهید و جانباز تلقی شدن محیط بانان است، با وجود اینکه در این زمینه اقدامات زیادی صورت گرفته اما هنوز خوب پیش نرفتیم و پروسه شهید و جانباز تلقی شدن محیط بانان همچنان بسیار طولانی است که دنبال این هستیم که امسال این پروسه را کوتاه تر کنیم تا اگر اتفاقی برای محیط بانی افتاد خانواده او از تسهیلات بنیاد شهید برخوردار شود.