اثبات حقانیت ایران در شورای امنیت؛ کلامی که پس از ۶۹ سال تکرار شد

۲۳ مهرماه ۱۳۳۰ دکتر محمد مصدق نخست وزیر وقت ایران پس از آنکه انگلیس پرونده ایران را در پی ملی کردن صنعت نفت به شورای امنیت ارجاع داد، به نیویورک رفت و درباره عملکرد این شورا گفت: «این دولت ها این سازمان را بوجود آوردند تا از طریق بازوی اجرایی اش ـ شورای امنیت ـ منافع شان را حفظ کند. اگر یک دولت بزرگ عضو شورای امنیت که از امتیاز (حق وتو) برخوردار است، بخواهد موضوعی را که در صلاحیت این شورا نیست، برای رسیدگی به آن قبولاند نظیر مورد مساله جاری نفت ایران، در این صورت شورا چیزی جز یک آلت دست و یک ابزار برای مداخله در کشوری ضعیف و بپاخاسته و بی حق ساختن آن نخواهد بود و نخواهد توانست ماموریت حفظ صلح و امنیت در جهان را به انجام برساند. اگر اعمال نفوذ دولت های دارنده حق امتیاز (وتو) که این امتیاز را خودشان برای خود قائل شده اند ادامه یابد، اعتماد ملل بتدریج از شورای امنیت سلب خواهد شد، نسبت به آراء آن بی اعتنا خواهند شد و نظم در جهان پایدار نخواهد بود.»

آن روز مصدق از یک دستاورد بزرگ ایران در برابر زورگویی یک قدرت جهانی ایستاد و به شورای امنیت هشدار داد و اکنون پس از ۶۹ سال، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای دفاع از دستاورد بزرگ دیگری، سازمان ملل و شورای امنیت آن را به چالش کشید.

این دستاورد که حاصل مذاکرات فشرده و سخت دیپلماتیک دولت یازدهم بود و خود را در قالب برنامه‌ای به نام «برجام» نمایان ساخت، با روی کار آمدن دونالد ترامپ در کاخ سفید با حمایت رژیم صهیونیستی، برخی کشورهای منطقه و تندروهای آمریکایی تحت شدیدترین فشار قرار گرفت.

این برنامه توانست تحریم‌های جهانی علیه ایران را که در قالب ۶ قطعنامه شورای امنیت به تصویب رسیده بود لغو کند و محدودیت‌هایی که سال‌ها بر ایران تحمیل شده بود را در یک برنامه منسجم و کابردی، برطرف سازد که نمونه آن پایان دادن به تحریم تسلیحاتی ایران پس از ۱۳ سال است.

این ممنوعیت در ۲۷ ماه مهر امسال برای همیشه پایان می‌یابد اما دولت ترامپ می‌خواهد مانع از تحقق آن شود و در این زمینه بسیاری از کشورها اعم از اروپا و حتی دبیرخانه سازمان ملل را تحت فشار و ارعاب قرار داده است تا با آن همراهی کنند.

نشست امروز شورای امنیت سازمان ملل متحد که با موضوع بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شد، فرصتی دوباره فراهم کرد تا بار دیگر جهان صدای مردم ایران را بشنود که در ۲ سال گذشته تحت تروریسم اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی آمریکا دچار مشقت فراوان شده‌اند و کشورهای مدعی حقوق بشر همچون آلمان که نماینده آن بی ارتباط با موضوع توافق هسته‌ای ایران، به آزادی بیان و مطبوعات در ایران اشاره کرد، هیچ اقدام ملموسی برای کمک به آنها نکرده‌اند.

اظهارات طوفانی رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در این نشست که روز سه‌شنبه به صورت مجازی برگزار شد، مستدل و مبتنی بر حقایق و واقعیت‌هایی بود که همتای آمریکایی تاب شنیدن آنها را نداشت و می‌دانست که نباید بنشیند تا شماتت‌های دیپلمات با سابقه ایران را تحمل کند.

از این رو، به محض پایان یافتن سخنرانی‌اش، نشست را به سفیر خود سپرد و حتی نخواست بشنود که متحدان آمریکا به ویژه اروپایی‌ها درباره برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ و یکجانبه‌گرایی واشنگتن چه می‌گویند.

دبیرکل سازمان ملل

از ۱۴ عضو شورای امنیت، هیچ یک کلامی در مذمت برجام نگفت و حتی گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد که جانبدارانه و متمرکز بر پیوست ب قطعنامه بود هم برجام را بزرگترین دستاورد دیپلماسی بین‌المللی توصیف کرد که همه باید برای حفظ آن تلاش کنند.

وی در این گزارش اظهار کرد: برنامه جامع اقدام مشترک که در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ به جمع بندی رسید، نتیجه ۱۲ سال گفت‌وگو و دیپلماسی شدید بود. این طرح متعاقبا در قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) توسط شورای امنیت تایید شد که از همه کشورهای عضو، سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌خواهد برای اجرای آن حمایت کنند.

دبیرکل سازمان ملل متحد افزود: از آن زمان، جامعه بین‌المللی حمایت جدی خود را از این طرح ابراز کرده است. این برنامه اثبات اثربخشی چندجانبه‌گرایی و موفقیت در منع گسترش سلاح‌های اتمی و همچنان بهترین راه برای اطمینان از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و تامین منافع اقتصادی ملموس برای مردم ایران است.

گوترش به اقدامات منفی آمریکا علیه برجام هم اشاره کرد و گفت: از ماه مه ۲۰۱۸، آمریکا همه تحریم‌های ملی خود را که به موجب برجام لغو یا تعلیق شده بودند، بازگرداند و تصمیم خود را با تمدید نکردن معافیت‌ها برای تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران و طرح‌های هسته‌ای غیر اشاعه‌ای در چارچوب برجام، ادامه داده است.

وی تاکید کرد: این اقدامات، بر خلاف اهداف پیش‌بینی شده در برنامه و قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) ادامه دارد و همچنین ممکن است مانع از توانایی جمهوری اسلامی ایران در اجرای برخی از مفاد برنامه و قطعنامه شود.

دبیرکل سازمان ملل متحد اضافه کرد: در صورت برداشته شدن تحریم‌ها و منتفع شدن ایران از مزایایی که در برجام در نظر گرفته شده است، این کشور آماده اجرای تعهدات خود است. من یادآور می‌شوم که جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده است می‌خواهد در این برنامه بماند و همه اقدامات انجام شده از یکم ژوئیه ۲۰۱۹ برگشت‌پذیر هستند.

نماینده اتحادیه اروپا

اولوف اسکوگ نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد هم همسو با مواضع این اتحادیه که پیش از این توسط فدریکا موگرینی و اکنون جوسپ بورل هماهنگ‌کننده عالی سیاست خارجی آن، بر یکجانبه‌گرایی آمریکا تاخت.

وی با اشاره به حق ایران برای برخورداری از مزایای اقتصادی برجام گفت: ما در روز اجرای توافق، تحریم های خود را علیه ایران برداشتیم. امروز ما متعهد به اجرای کامل برجام و عادی سازی روابط اقتصادی با ایران هستیم.

نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد با اشاره به نزدیک بودن سالگرد برجام گفت جامعه جهانی باید این توافق را که نشان دهنده چندجانبه‌گرایی بین‌المللی است، حفظ کند.

اسکوگ در پاسخ به ادعای آمریکایی‌ها برای امکان استفاده از مکانیسم ماشه هم گفت: من می‌خواهم به موضوع احتمال بازگشت تحریم‌ها در این شورا بپردازم که اخیرا درباره آن گمانه زنی‌هایی وجود دارد. همانطور که نماینده عالی اتحادیه اروپا قبلا گفته بود، در ماه مه ۲۰۱۸ ایالات متحده اعلام کرد به مشارکت خود در برجام پایان می‌دهد.

اسکوگ یادآور شد: این اعلامیه در یک یادداشت ریاست جمهوری تایید شد. از آن زمان، ایالات متحده در چارچوب توافقنامه در هیچ نشست و فعالیتی شرکت نکرده است.

این مواضع، سایر اروپایی‌ها و حتی انگلیس جدا شده از اتحادیه را هم بر آن داشت تا مواضع محکمی در حمایت از برجام بگیرند و خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی مورد تایید شورای امنیت را مورد نکوهش قرار دهند.

تسهیلگر ۲۲۳۱

" مارک پستین دی بایسور" نماینده بلژیک در سازمان ملل متحد که نقش تسهیلگر اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ را هم برعهده دارد، بدعهدی آمریکا را اینگونه به تصویر کشید: این تحریم‌ها نه تنها ایران، بلکه دیگر کشورهای سازمان ملل را در وضعیتی قرار داده است که نتوانند تعهدات ذکر شده در قطعنامه ۲۲۳۱ را اجرا کنند.

وی به طرف آمریکایی یادآور شد: این قطعنامه از سوی همه اعضای این شورا تایید شده و مورد حمایت اکثریت جامعه بین‌المللی است.

نماینده بلژیک در سازمان ملل متحد برخلاف ادعای آمریکایی‌ها که تحریم ایران را به میز مذاکره می‌کشاند، معتقد بود: ضربه به برجام به هیچ وجه راهی برای گفت‌وگو درباره موضوعات منطقه‌ای و خلع سلاح هسته‌ای نیست.

استونی

علاوه بر وی، اسون یورگنسن نماینده استونی که ریاست شورای امنیت را در ماه پیش بر عهده داشت، اظهارات خود را اینگونه آغاز کرد: من با بیان حمایت استونی از برنامه جامع اقدام مشترک شروع می‌کنم.

وی افزود: برجام یک عنصر اصلی در معماری منع گسترش سلاح‌های اتمی در جهان است و برای امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار مهم است. از آنجا که برجام در حال حاضر تنها تضمین جامعه جهانی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است، ما نمی‌خواهیم شاهد فروپاشی آن باشیم.

نماینده استونی در سازمان ملل متحد ادامه داد: استونی از همه طرف‌ها می‌خواهد تا در اجرای کامل و موثر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ متعهد باشند. این وظیفه مشترک ما به عنوان اعضای جامعه بین‌المللی است که برای حفظ توافق هسته‌ای و دستیابی به یک توافق دیپلماتیک با گفت‌وگوی سازنده و با حسن نیت همکاری کنند.

یورگنسن تاکید کرد: ما به طور کامل از تلاش‌هایی که منجر به صلح و امنیت بین‌المللی شود حمایت می‌کنیم.

آلمان

"کریستف هاسگن" نماینده آلمان در سازمان ملل متحد که به نظر می‌رسد از نظر شخصی به رژیم صهیونیستی علاقمند است و منویات آنها را مهم می‌شمارد، هرچند اظهاراتی غیر مرتبط با موضوع جلسه داشت اما برجام را «یک شاهکار دیپلماتیک» دانست و هدف اساسی کشورش را اجرای کامل برجام خواند.

وی در راستای آنچه نگرانی از فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی ایران می‌نامند، گفت: ما آماده گفت‌وگو با اعضای برجام برای بررسی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران هستیم.

فرانسه

«نیکولاس دو ریوایر» نماینده دایم فرانسه در سازمان ملل که آخرین روز ریاست خود را در این شورا برای سال جاری سپری می‌کرد، در مخالفت با پیشنهادهای آمریکایی تاکید کرد: از پیشنهادهای یکجانبه حمایت نمی کنیم، چرا که این مسایل، شکاف‌ها را در شورای امنیت بیشتر می‌کند.

وی افزود: هیچ یک از ما نباید کاری را انجام دهیم که تنش‌ها را برگرداند و تشنج را در خاورمیانه افزایش دهد. همانطور که برلین ، آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کردند، اعتقاد داریم هر تلاش یکجانبه ای برای بازگشت و بازگرداندن تحریم‌ها عواقب بدی به همراه خواهد داشت و ما از چنین تصمیم‌هایی حمایت نمی کنیم چرا که با حفظ برجام در تناقض است.

انگلیس

«جاناتان آلن»  معاون نمایندگی انگلیس در سازمان ملل متحد هم دیگر عضو اروپایی شورای امنیت بود که با ابراز تاسف از خروج یکجانبه آمریکا از برجام تصریح کرد اقدامات یکجانبه از جمله فعال کردن مکانیسم ماشه و برقرار کردن تحریم‌های سازمان ملل با برجام همخوانی ندارد.

وی خاطرنشان کرد: در نبود یک توافق جایگزین، برجام بهترین راه حل موجود است که بر اساس همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی  به عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد کمک می‌کند.
سفیر انگلیس در سازمان ملل متحد یادآور شد که لندن بارها تاسف خود را از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و وضع برگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده و از پیامدهای منفی تحریم‌های آمریکا مطلع است.

اما کشورهای اسلامی عضو شورای امنیت هم واکنش مناسبی به تک‌روی‌های دولت فعلی آمریکا نشان دادند.

اندونزی

"دیان دیجانی" نماینده اندونزی بزرگترین کشور مسلمان جهان هم در این نشست، حمایت آشکارخود را از برجام ابراز داشت و گفت: حفظ و پشتیبانی از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اکنون بیش از هر زمان دیگری برای حفظ ثبات و دستیابی به جهان عاری از تسلیحات اتمی اهمیت دارد.

تونس

"منصف باتتی" نماینده تونس در سازمان ملل متحد هم ضمن حمایت از برجام، به رژیم صهیونیستی به عنوان دارنده کلاهک‌های اتمی و غیر عضو ان پی تی اشاره غیرمستقیم کرد و افزود: من می‌خواهم برگزاری کنفرانس ایجاد خاورمیانه عاری از جنگ افزار هسته ای و دیگر جنگ افزارهای کشتار جمعی را یادآوری کنم که در نوامبر ۲۰۱۹ برگزار شد و در آن همه کشورهای منطقه از جمله ایران، مشارکت سازنده‌ای داشتند.

نشست امروز نشان داد، همانگونه که محمد مصدق در برابر زیاده‌خواهی‌ها ایستاد و صنعت نفت ایران را از استثمار بریتانیای کبیر خارج کرد؛ جمهوری اسلامی ایران با دیپلماسی درخشان خود به ویژه در دولت یازدهم و دوازدهم هم اجازه نخواهد داد، دولتی بیگانه با زورگویی، منافع مردم را مورد چالش قرار دهد.

ظریف این جمله نخست وزیر دولت ملی را تکرار کرد که «شورای امنیت تاسیس شد تا ملل بزرگ و کوچک به‌طور یکسان بتوانند دور یک میز بنشینند و برای حفظ صلح مطابق با اهداف و اصول ملل متحد همکاری کنند. شورا نمی‌تواند وظیفه خطیر خود را انجام دهد مگر اینکه قدرت‌های بزرگ به اصولی که شورا برای محقق کردن آن‌ها ایجاد شده احترام بگذارند».