چرخش با کرونا

کرونا، زلزله، آتش سوزی، خشکسالی، ترور و .. ماهیت خبر شده اند؛ خبرها تا پیش از این محدود می‌شدند به چند بخش خبری تلویزیونی که در ساعت‌های مشخصی از شبانه‌روز پخش می‌شد؛ اما امروز درگیری با اخبار به مشغولیتی ۲۴ساعته تبدیل شده و کرونا و بحران هایش در سرخط اخبار جای گرفته است.
برخی آن را بحران مبارک خواندند و خواستند که بماند و ماموریتش را تمام کند و معتقدند کرونا نشان داد روح انسان در هر شرایطی قدرت معجزه دارد و فرصت داد صحنه های بی نظیری از مهربانی خلق شود و اشک همدلی بریزیم.
نشان داد بجای امضای تفاهمنامه ها تجهیزات مهم است ومی توان بی توجه به تجملات، عزیزان را تا آرامگاه در آرامش و سکوت بدرقه کرد و هزینه های مراسم متعدد را برای آرامش روحشان صرف گره گشایی مشکلات جامعه کرد و حتی بدون رقابت ازدواج کرد وعشق و سادگی را مزه مزه کرد.
نشان داد چه بسیار همایش ها، نشست ها و محافل اتلاف وقت است و باید به محتوا پرداخت و تا دیرنشده کاری کرد؛ چنانکه الکساندر دوما نمایشنامه نویس فرانسوی می گوید: "انسان باید در حال مرگ باشد تا بداند زنده بودن چقدر خوب است".
کرونا نفس گیر شد و اگرچه جهانمان را تغییر داد و خبرها تلخ تر شد اما به قول صمد بهرنگی - خالق ماهی سیاه کوچولوی سرزمینمان - همش که نباید ترسید؛ راه که بیافتیم، ترسمان می ریزد!

و جهان ثابت کرد با وجود همه تلخ خبرها هنوز شالی ها می رویند، باران قهقهه شادمانه می آفریند، کودکان درختان و گل ها را می شمرند، مادربزرگها برای آغوش کشیدن در کرونا راه های بدیع خلق می کنند؛ هنوز جهانمان به داشته هایی مزین است که میلیون ها انسان زندگی را بر مرگ ترجیح داده و ماسک می زنند.
کرونا شتابان و مهلک همراه است؛ زندگی ها دگرگون شده اما گویا تکرار توصیه ها باعث شده بحران عادی شود.
 
 تاکید بهداشتی نیازمند خلاقیت رسانه است
 رضا علیزاده جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان می گوید : وقتی زندگی ایزوله می شود زیست جهانِ انسان، فکر و ایده ها نیز تغییر می کند؛ بنابراین زیست جهان کرونایی با زیست جهان پیش از آن متفاوت است؛ دوری گزینی اتفاق افتاده، اعتمادها کاسته شده و شغل های بسیاری به مخاطره افتاده است.
وی با بیان اینکه آگاهی از آثار و تبعات کرونا و همچنین اثرات آن در تغییر سبک زندگی نیازمند بررسی و انجام کارهای میدانی و مقایسه ای است، اظهار داشت : آنچه مسلم است، بروز پدیده هایی مشهود چون جداگزینی است که از آن با عنوان اشتباهِ فاصله گذاری اجتماعی که در واقع فاصله گذاری فیزیکی است، یاد می شود و این موضوع باعث شده آدمها از هم دور شوند و در واقع خود مراقبتی موجب شده که ارتباطات انسانی ضعیف تر شود.
وی با بیان اینکه دوری گزینی سبک جدیدی است که کرونا در دنیای امروز خلق کرده است، افزود: زندگی با ارتباطات، تعامل و پیوند متقابل شکل می گیرد اما بر اساس این خود مراقبتی بخش قابل توجهی از مردم این دوری گزینی و دوری از اجتماعات را تجربه می کنند؛ مهمانی ها کم، محدود و کنترل شده است و این جدا گزینی تبدیل به یکی از فاکتورهای زندگی جدید شده است.
علیزاده اضافه کرد: خود مراقبتی زیاد شده و از سویی وابستگی به فضای مجازی نیز به شدت افزایش یافته است و بر همین اساس بیشترین بار در حوزه اوقات فراغت و تفریح را شبکه های اجتماعی مجازی بدوش می کشند و امروز وابستگی به فضای مجازی به سبکی در زندگی کرونایی تبدیل شده است.
وی اضافه کرد: اگر چه تغییرات مشهودی در زندگی های کنونی بدلیل بحران کرونا بروز کرده اما بدلیل تکرار و خستگی مردم از شرایط، اثر گذاری توصیه های گروههای مرجع  به شدت کاسته شده است لذا با تداوم بحران تاکید بر آموزش های بهداشتی خلاقیت رسانه را می طلبد.
وی با بیان اینکه امروز هشدارها می دهند که این بیماری یک یا دوسال با ما هست اما این امر به حرف ساده است، افزود: به خطر افتادن معاش ساده نیست؛ امروز طبقات پایین اجتماع از جمله حاشیه نشین ها که خود در معرض انواع آسیب ها بودند با وجود کرونا بشدت آسیب پذیرتر شدند.
 علیزاده تاکید کرد: مردم اگرچه در همدلی و اخلاق کم نمی گذارند اما این کافی نیست و شرایط ایجاد شده واقعا حمایت سیستمی را می طلبد؛ در واقع تا الان مردم یاری رسان بودند، امروز جامعه نیازمند یاری رسانی سیستم است مباحث سیستمی براحتی قابل جبران نیست.

تاکید برآموزش بهداشت روان در بحران 
مینو یثربی یکی از مشاوران و روانشناسان کشور معتقد است: امروز کمتر کسی می تواند منکر تاثیر کرونا بر سبک زندگیش باشد؛ لذا نخستین کار پس از شناخت بحران، رویارویی آن با برنامه ریزی و آموزش است.
وی با بیان اینکه بحران کرونا تغییرات کلی در سبک زندگی ایجاد کرده است، می گوید:  امروز هیچکس نمی تواند تاثیر کرونا بر سبک زندگیش را انکار کند و متاسفانه با بروز این بحران از پرداختن به آمادگی روحی، روانی بازمانده ایم.
وی اظهار داشت: کرونا، بحرانی مقطعی نبود و عده ای فکر می کردند که این بحران تمام می شود اما این موضوع ادامه دار شد و متاسفانه با توجه به ساختار جامعه که مردم در خانه نبودند و گاه افراد خانواده شب برای استراحت به خانه می آمدند یاد نگرفتند وقتی مجبورند مدت طولانی باهم سر کنند، چگونه با هم رفتار کنند.
وی ادامه داد: زمانی که افراد جامعه با سنین، عقاید، سطح سواد مختلف با هم زندگی کنند مطمئنا با چالش هایی روبه رو می شوند که مشاهدات در زمان قرنطینه نشان دهنده افزایش خشونت خانگی در جامعه است و نمی توان تاثیر کرونا در این قضیه را نادیده گرفت و البته آموزش هایی که در این زمان نادیده گرفته شد.
این روانشناس می گوید: متاسفانه در بحران پیش آمده در حوزه سلامت روان، بسیار بسیار اندک کار شد؛ آموزش در این بحث ضعیف است و ما هنوز در شرایط حین بحران هستیم و اگر این بی توجهی ادامه یابد شاید درآینده با مسائل و چالش هایی روبرو شویم که از نظر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ارتباطات بین فردی بسیار دچار مشکل شویم.
یثربی می افزاید: البته عده ای معتقدند کرونا علاوه بر اینکه خیلی مسائل منفی همراه داشته مسائلی مثبتی را نیز همراه داشته ویکی از آنها توجه به بهداشت فردی بوده است؛ شاید به نظر برسد که رعایت بهداشت فردی خیلی هزینه بردار نیست ولی همین موضوع به ظاهر ساده در جامعه دارای شکاف طبقاتی ما مساله ساز است و افراد پایین جامعه که بهداشت فردی در اولویت سبد خانوار آنان نبوده، امروز در معرض خطر قرار گرفتند.
وی اضافه می کند: وقتی نیازهای اولیه خانواده تامین نشود، به طور طبیعی افرادی که تامین کننده نیازها هستند تحت فشارهای عصبی و روحی روانی قرار می گیرند؛ خیلی از بچه های کوچک تامین کننده نیاز خانواده هستند و این کودکان در برابر آسیب های بسیار زیاد بهداشتی و اجتماعی قرار دارند و عدم تامین کالاهای بهداشتی فشار مضاعف است.
یثربی می گوید: در اوایل بحران خیلی بیشتر رسیدگی می شد؛ ضد عفونی مراکز و ادارات جدی گرفته می شد؛ حال آنکه که ما همچنان در شرایط حین بحران هستیم اما متاسفانه این موضوع عادی شده که اینها نشان دهنده عادت است و این عادت می تواند آسیب رسان باشد.  
وی ادامه می دهد:جهان درگیر است و بزرگترین مساله رعایت است این موضوع نباید عادی شود بلکه باید بعنوان یک تغییر سبک پذیرفته شود و رعایت پروتکل های بهداشتی بعنوان یک سبک نهادینه شود.  
وی ادامه می دهد: کرونا موجب شد طبیعت نفس بکشد محیط زیست خیلی بهتر شده در بسیاری از بخش ها تجمع و ترافیک کمتر شد مردم کمتر بیرون رفتند و کمتر در طبیعت زباله رها کردند ولی وقتی مجبور شویم از ارتباطات جمعی بکاهیم، خسته می شویم این خستگی را با چه می شود جبران کرد؟
وی می گوید: رفت و آمدهای خانوادگی کم شده، پدربزرگان و مادربزرگان تنها شده اند و این خود چالش است در حالی که صله رحم و پیوندهای مستحکم ریشه در دین و عادات نیک ما ایرانیان داشته ولی متاسفانه کرونا باعث شده از هم فاصله بگیریم و در فضای مجازی فعال تر شویم اما چون کنترل کمتر است گاه خود این فضای مجازی ایجاد بحران می کند.
یثربی می افزاید: در بسیاری مواقع دورهمی های خانوادگی از بار مشکلات و فشارهای روحی - روانی می کاست اما امروز این دورهمی ها برداشته شده، بیکاری غوغا می کند و مشکلات روحی، روانی ایجاد می کند.
وی ادامه می دهد: ترس از کرونا موجب پنهان کردن بیماری از سوی اشخاص مبتلا شده و این درصورتی است که باید آموزش های لازم داده شود.
وی ضمن تاکید موکد بر آموزش از سوی رسانه ها و متولیان فرهنگی می گوید: آخرین بعدی که خانواده ها و جامعه به آن توجه می کند بیماری های اعصاب و روان است و حال آنکه آموزش های حتی ابتدایی در این زمینه می تواند زمینه رویارویی مناسب را با بحران فراهم کند.
 این روانشناس با تاکید بر مسئولیت پذیری فردی در قبال اجتماع ادامه می دهد : ما همیشه از هم انتظار داریم در حالیکه که احساس مسئولیت پذیری فردی در قبال و خود و جامعه بسیار حائز اهمیت است و  این موضوع متاسفانه با عادی شدن بحران بسیار کمرنگ می شود که امیدوارم با آموزش و اجبار رعایت مسائل؛ این موضوع جدی تر گرفته شود.
وی از مردم می خواهد: نسبت به رویارویی با بحران کرونا جدی تر مطالبه گر باشند؛ بطوریکه نسبت به آنانی که موارد بهداشتی را رعایت نمی کنند هشدار دهنده باشند؛ وقتی در اعتراض فروشنده ای که ماسک نمی زند و فاصله را رعایت نمی کند اعتراض کرده و از وی خرید نکنیم؛ مجبور به رعایت می شود.
این مشاور و روانشناس کشور می گوید: بچه ها از دانشگاه ها و مدارس جاماندند و نیازهای گروه های سنی و گفتمان با گروه های همسان از فشار های روانی می کاست که امروز با تغییر سبک زندگی کرونایی این موضوعات نیز بر بار فشارهای روانی می افزاید.
یثربی می گوید: هنوز دیر نشده است؛ می توانیم حرکت ها و پویش هایی تعریف کنیم که علاوه برافزایش همدلی، ازچالش های پیش رو جلوگیری کند.
وی ادامه داد: متاسفانه خیلی کم در مورد بهداشت روان صحبت می شود بهداشت روان اگر آموزش داده شود وافراد آموزش ببینند بسیاری از مسائل حتی در حوزه های دیگر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... نیز کاسته خواهد شد لذا لازم است از رسانه ها بویژه صدا و سیما بطور مثمر بهره جست و آموزش ها در این زمینه را جدی گرفت.
"شب های هجر را گذراندیم و می گذرانیم و مارا به سخت جانی خویش این گمان نبود"؛ بحران کرونا بر گلوی جهان چنگ افکن است و همچنان شتابان و مهلک می تازد؛ اگرچه کرونا در آغاز، دستِ اندیشه می بست اما تداومش امروز موجب شد تا خواه ناخواه چرخشی در سبک زندگی مردمان ایجاد کند؛ و کاش! این تغییر سبک فارغ از عادی سازی بحران در راستای بهبود اوضاع رقم بخورد.