بیم‌ها و امیدهای تاجیکستان از مذاکرات صلح بین افغانان

به گزارش ایرنا به نقل از آسیا تایمز، در طول دوره حاکمیت طالبان بر بسیاری از بخش های افغانستان در دهه ۱۹۹۰ میلادی تاجیکستان حکومت آنها را به رسمیت نشناخت و بطور کامل از برهان‌الدین ربانی حمایت کرد. پس از سقوط طالبان، تاجیکستان با حسن نیت روابط را دنبال کرد و روابط دو کشور در ۱۹ سال گذشته رو به رشد بوده است.

در ادامه این یادداشت آمده است: افغانستان از دیرباز متحد سنتی تاجیکستان بوده و همچنین جماعت اسلامی افغانستان و جناح سیاسی عبدالله عبدالله از زمان مقاومت در برابر طالبان از حمایت تاجیکستان برخوردار بوده است.

 اکنون که تاجیکستان حضورهای مهمی در صحنه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشته است، مشارکت در فرایند صلح افغانستان می‌تواند نقش مهم دیگری برای این کشور آسیای مرکزی باشد.

افزایش نقش تاجیکستان در فرایند صلح بین افغانان همچنین می‌تواند موقعیت دوشنبه را در میان تاجیک‌های افغانستان و همچنین دولت این کشور ارتقا دهد.

 از این رو ادامه حضور جنبش‌های تاجیک و فارسی زبان در ترکیب آینده فرمول نهایی (دولت مشارکتی) در افغانستان کارت ارزشمندی است.

به بیان دیگر،‌ تثبیت موقعیت شمالی‌ها و تاجیک‌ها در فرایند گفت وگو با طالبان و هرگونه توافق می‌تواند به نفع تاجیکستان باشد. از سوی دیگر، اگر فرایند مذاکرات با طالبان به موقعیت تاجیک‌ها و متحدان سنتی تاجیکستان در افغانستان لطمه بزند، بی تردید دوشنبه یکی از بازندگان منطقه‌ای خواهد بود.

بیم و امید امنیتی

بخش زیادی از مرز یک هزار و ۳۴۴ کیلومتری بین تاجیکستان و افغانستان از منطقه‌ای کوهستانی عبور می‌کند و تاجیکستان توجه ویژه‌ای به امنیت مرزی دارد. افغانستان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان است که بیش از ۹۰ درصد از هروئین جهان را تولید می‌کند. از این رو تامین امنیت این مرز مهم است چرا که ورود مواد مخدر به تاجیکستان یکی از تهدیدات بزرگ از ناحیه افغانستان است.

از دیدگاه دوشنبه، حضور طالبان در هرگونه فرایند صلح بین افغانان می‌تواند به همکاری این گروه برای کنترل جریان مواد مخدر و نادیده گرفتن این گروه به افزایش قاچاق مواد مخدر منجر شود.

با خروج مورد انتظار آمریکا از افغانستان هر چند طالبان وعده داده از استفاده از خاک افغانستان برای تهدید امنیت همسایگان جلوگیری کند ،‌اما نگرانی‌ها درباره این گروه همچنان به قوت خود باقی است.

در سال های اخیر طالبان در استان‌های شمالی افغانستان بخصوص بدخشان، تخار، فاریاب و قندوز حضور یافته و امروزه دوشنبه بیم آن دارد که هرگونه توافق صلح با طالبان به افزایش نفوذ آن در شمال افغانستان منجر شود.

طالبان از سال ۲۰۱۳ در تلاش بوده تا با کمک جنگجویان خارجی پایگاهی در شمال افغانستان ایجاد کند. در حقیقت بیش از ۱۰ هزار اتباع خارجی در بین طالبان هستند که برخی از آنان از کشور تاجیکستان هستند. افزایش حضور جنگجویان در شمال افغانستان موجب شده که صلح و ثبات در افغانستان از اهمیت بیشتری برای تاجیکستان برخوردار شود. افزایش فعالیت طالبان و گروه های تروریستی مانند داعش در مناطق شمالی هم مرز با آسیای میانه هم تهدیدی برای تاجیکستان است. پیش از این حدود ۲ هزار تبعه تاجیکستان در سوریه و عراق عضو داعش شدند.

در سال ۲۰۱۵ گل‌مراد حلیموف از فرماندهان سابق نیروهای ویژه وزارت کشور تاجیکستان به داعش در سوریه پیوست. اکنون تاجیکستان نگران است که افراطیون از افغانستان به تاجیکستان وارد شوند. هراس تاجیکستان این است که مذاکره با طالبان و حتی پیامدهای دستیابی به صلح با این گروه پیامدهای منفی برای تاجیکستان داشته باشد.

منطقه خودمختار گورنو بدخشان تاجیکستان نیز با شمال افغانستان هم‌مرز است و هر از گاهی درگیری‌هایی در این منطقه روی می‌دهد. اگر گروه های افراطی از افغانستان به بدخشان تاجیکستان برسند آنها هم تهدید بزرگی خواهند بود.

 اکنون تهدید همکاری بین طالبان و جنگجویان تاجیک و حتی حزب غیرقانونی رنسانس اسلامی تاجیکستان مساله مهمی است. اگر طالبان به جنگجویان خارجی پناه دهند این مساله می‌تواند برای دوشنبه خطرناک باشد. در مقابل اگر صلح با طالبان فشار بیشتری بر گروه های دیگر مانند داعش وارد کند این مساله به نفع امنیت ملی تاجیکستان خواهد بود.

بعلاوه، تاجیکستان عضو کشورها همسود CIS و پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگ های است و در این اوضاع، هماهنگی سیاست های ملی ضد تروریستی برای دوشنبه مهم‌تر از گذشته است.

با توجه برنامه مذاکرات بین افغانان و حضور طالبان در قدرت و تاثیر آنها بر محیط امنیتی تاجیکستان، نیاز روزافزونی برای تعامل های نظامی و امنیتی بین کابل و دوشنبه وجود دارد. همچنین افزایش همکاری امنیتی و تشدید همکاری‌های ضدتروریستی موجب شده که دوشنبه علاقه بیشتری به حضور قوی‌تر در افغانستان و آگاهی از فرایند صلح داشته باشد.

بیم و امیدهای اقتصادی

تجارت بین افغانستان و تاجیکستان در دو دهه گذشته چندین برابر شده است .در این ارتباط یادداشت تفاهمی بین دو کشور امضا شده که می‌تواند توسعه همکاری را در زمینه‌های مختلف از اقتصاد گرفته تا صنایع و فرهنگ را تسهیل کند.

همچنین پروژه نیروی آسیای میانه – آسیای جنوبی (CASA-۱۰۰۰) یک خط انتقال نیرو در منطقه، ساخت خط آهن چین – قرقیزستان – تاجیکستان – افغانستان – ایران و سایر پروژه‌های بلندپروازانه بدون امنیت و ثبات در افغانستان امکان‌پذیر نخواهند بود.

بطور خلاصه، از دیدگاه تاجیکستان، فرایند گفت‌وگو با طالبان بجای اینکه مانعی در راه توسعه روابط اقتصادی و همکاری‌های دوجانبه باشد،‌ باید سکویی برای امنیت و رسیدن به صلح و توسعه روابط اقتصادی با افغانستان باشد.

در سال های اخیر تاجیکستان تلاش کرده تا آمادگی خود را برای کمک به تضمین امنیت افغانستان و ایجاد صلح در این کشور به اثبات برساند. برای مدت بیش از یک دهه،‌ افغانستان همچنین تلاش کرده تا طالبان را به نشستن پشت میز مذاکره متقاعد سازد.

تحت این شرایط ،‌هرچند دورنمای صلح بین‌المللی در افغانستان بسیار پیچیده است و قابل حصول در کوتاه‌مدت نیست، اما واقعیت این است که منافع و امنیت ملی جمهوری تاجیکستان تا حد زیادی با امنیت و ثبات در افغانستان پیوند دارد. از این رو، نوع فرایند صلح بین افغانی و موقعیت آینده طالبان در قدرت و رویکرد رهبران طالبان در قبال تاجیکستان از جمله بیم و امیدهای مهم در سیاست خارجی تاجیکستان هستند.