دکتر «مرضیه ابراهیمی» روز پنجشنبه در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا در خصوص علل رواج تهمت و افترا در یک جامعه و تبعات ناشی از این آسیب اجتماعی اظهار داشت: از منظر جامعه‌شناسی تهمت و افترا به عنوان یک هنجارشکنی مبدا کج‌رفتاری‌ها و گاه برخی از جرایم می‌شود.
وی افزود: این رفتار در نگاه نخست یک مبحث فردی به نظر می‌رسد، گاه بخش اعظمی از یک جامعه را دربرمی‌گیرد و یک مبحث کاملا اجتماعی است.
ابراهیمی همچنین با بیان این که تهمت زنی و دروغگو خواندن دیگران بنیان‌های اخلاقی یک جامعه را هم با خطر روبه‌رو می‌کند، ادامه داد: یکی از مهمترین علل شکست اصول اخلاقی و تخطی از هنجارهای اجتماعی فقدان جامعه‌پذیری صحیح و آموزش در خصوص آثار و تبعات مخرب هنجارشکنی است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: فقدان ابزارهای معقول جامعه به منظور دستیابی به اهداف و موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی نیز می‌تواند سبب بروز کج‌رفتاری مانند تهمت و افترا شود.
به گفته این جامعه‌شناس، بسته بودن باب گفت وگو هم برای دستیابی به اهداف و مقاصد نیز کج‌رفتاری‌های اجتماعی را تقویت می‌کند؛ به عنوان مثال توجیه غیبت و کسب نمره بالاتر برای یک دانش آموز گاه از طریق دروغ، کتمان و افترا محقق و این ناهنجاری را افزایش می‌دهد.
وی یادآور شد: کاهش اعتماد عمومی در یک کشور و افزایش فاصله اجتماعی نیز یک عامل موثر بر توسعه و تقویت افترا و انتساب القاب غیرواقعی است.
ابراهیمی همچنین تصریح کرد: گاه نیز تهمت و افترا حاصل ناآگاهی و داده‌های اشتباه است؛ تقویت گفتمان اجتماعی، افزایش دانش و آگاهی و کاهش (به حداقل رساندن) داده‌های متناقض به ویژه توسط رسانه‌ها نقش موثری در کاهش این آسیب اجتماعی ایفاء می‌کند.
انفعال جامعه؛ محصول هنجارشکنی‌های اجتماعی
وی در ادامه با اشاره به جوامع سنتی تاکید کرد: در جوامع سنتی شناخت و اعتماد اجتماعی مانع از انتساب القاب غیرواقعی می‌شد؛ در جامعه امروز اما با رشد فردگرایی، منافع فردی به منافع جمعی ترجیح داده می‌شود و بر این اساس عدم دسترسی به منافع اقتصادی و اجتماعی و... سبب راهکارهای جایگزین همچون تهمت زنی و دروغگو پنداشتن دیگران می شود.
ابراهیمی افزود: یکی از تبعات مخرب این مساله انفعال جامعه، مقصرانگاری دیگران و بالتبع بازگشت این رفتار است که همچنین سبب تضعیف ارزش‌های اخلاقی، کاهش انسجام و اعتماد اجتماعی و عدم تعلق به جامعه می‌شود.
به گفته این جامعه شناس، تضییع سرمایه‌های اجتماعی و ملی به منظور خنثی کردن تهمت‌های اجتماعی علیه همدیگر نیز از پیامدهای افزایش هنجارشکنی‌های اخلاقی نظیر تهمت و افترا است.
وی خاطرنشان کرد: طردشدگی، انزواطلبی، اعتراض، رواج هنجارشکنی، دوقطبی شدن جامعه و گاه عدم اعتماد به رسانه‌ها نیز در اثر رواج تهمت و افترا در یک کشور بروز می‌یابد.
ابراهیمی در خصوص چگونگی کاهش تهمت زنی درغگو خواندن دیگران عنوان کرد: تقویت اعتماد عمومی، آگاهی‌بخشی به جامعه، گسترش فضای گفت وگو و جامعه‌پذیری از دوران کودکی (در مدارس و مراکز آموزشی) از کج‌رفتاری، هنجارشکنی و گاه بسیاری از بحران‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جلوگیری خواهد کرد.
وی افزود: در واقع ارزش‌های اخلاقی باید از دوران کودکی نهادینه (درونی) و به کودک و نوجوان آموزش داده شود که پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی باوجود پرداخت هزینه برای آدمی ضروری است.
نظر شما