موفقیت محققان ایرانی در افزایش عملکرد گیاه استویا

به گزارش روز چهارشنبه روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، دکتر فواد مرادی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری طرح، اظهار داشت: منشا شیرینی برگ های استویا، وجود موادی موسوم به استویوزاید و ربودیوزاید آ است که شیرین کنندگی آنها ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر شکر است  و در عین حال بـدون کالـری بـوده و نه مضرات قند و شکر و نه هیچ گونـه عـارضه جانبـی دیگر ندارند.

وی با اشاره به شیوع بالای دیابت در ایران خاطرنشان کرد: ترکیبات گیاه استویا جایگزین مناسبی برای قند و شیرین کننده های قندی در مبتلایان به دیابت و دیگر افراد دارای رژیم های بدون قند است.

مرادی با اشاره به این که گیاه استویا، بومی  پاراگوئه و برزیل است و در گذشته های دور توسط بومیان این کشورها برای مصارف دارویی و شیرین کردن غذا استفاده می شده است، اظهار داشت:

این گیاه پس از کشف توسط دانشمندان به اروپا و آسیا نیز منتقل شد.  با این حال در سال های اخیر موفق ترین کشور در کشت  گیاه استویا کشور چین است که با دارا بودن کارخانه های پیشرفته سالانه مقدار زیادی شیرین کننده استویا را خالص سازی می کنند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی  کشاورزی که از سال ۱۳۹۵ تحقیقات در زمینه بهبود عملکرد و کیفیت این گیاه را در پژوهشگاه رهبری می کند اظهار داشت: از مهمترین اهداف تحقیقات ما، افزایش تولید برگ و افزایش شیرین کننده های موجود در برگها است.

وی تصریح کرد: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) از سال ۲۰۰۸ مصرف شیرین کننده های گیاه استویا را تایید کرده و بر این اساس این ترکیبات طبیعی، مکمل مناسبی برای چغندر قند و نیشکر محسوب شده و می تواند از لحاظ اقتصادی، پزشکی و صنعتی، صرفه بسیار زیادی برای کشور داشته باشد.

 مرادی با بیان این که مناطق گرم و دارای آب کافی مستعد کشت استویا هستند و لذا در ایران هم امکان کشت آن در سطح وسیع وجود دارد، تصریح کرد: در زمان حاضر استان های فارس،  گیلان و گلستان  بیشترین کشت استویا را به خود اختصاص داده اند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی درباره اهمیت تحقیقات صورت گرفته برای افزایش تولید ترکیبات شیرین کننده استویا گفت: میزان ترکیبات شیرین کننده ربودیوزاید و استویوزاید در ارقام استویا موجود در ایران  تنها حدود ۱-۳ و ۲-۴ درصد است به طوری که در اساس مزه تلخی دارند.

در پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، با کمک راهکارهای نوین فیزولوژیک مانند استفاده از تنظیم کننده های رشد طبیعی و تکنیک های نوآورانه دیگر موفق به تغییر جهت تولید و هدایت  متابولیت های ثانویه  حدواسط  و غیر ضروری  به سمت تولید شیرین کننده های هدف شده ایم بطوریکه توانستیم میزان تولید ربودیوزاید آ رابه حدود ۹ درصد و استویزاید کل گیاه را به ۱۲ درصد افزایش دهیم. علاوه بر این، عملکرد برگ این گیاه به بیش از پنج تن در هکتار  افزایش داده شد.

دکتر مرادی تصریح کرد: در پژوهش هایی که با هدایت وی و با همکاری 2 تن از دانشجویان دکتری به اسامی نصیبه توکلی و حوریه توکلی انجام شده  غلظت و زمان مناسب استفاده از تنظیم کننده های رشد طبیعی بدست آمد.

وی خاطرنشان کرد: استخراج شیرین کننده ها در چند مرحله انجام می شود و از آنجا که این شیرین کننده ها مصرف غذایی دارند طی  استخراج آن ها به هیچ عنوان از مواد مضر استفاده نمی شود

عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اضافه کرد: یکی دیگر از عوامل مهم افزایش هزینه تولید این گیاه، استفاده از روشهای کشت بافت و قلمه زدن در سطح وسیع است که با توجه به مشکلات موجود در بذر آن تاکنون در بیشتر مناطق از روش کشت بافت استفاده شده است.

طی تحقیقات انجام شده در پژوهشگاه به دستاوردهای خوبی در زمینه افزایش توانایی جوانه زنی و استقرار بذر رسیده ایم که می تواند هزینه تولید گیاه استویا را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

به گفته وی با توجه به پر سود بودن گیاه استویا به کار گیری هر روشی که بتواند حتی یک درصد میزان شیرین کننده ها را افزایش دهد میتواند تاثیر بسزایی در درآمد کشاورزان و بهره وری تولید در کارخانه داشته باشد.

 مرادی  درباره میزان استویای قابل برداشت در طول سال گفت: استویا، گیاهی چند ساله و حساس به سرما است  و تعداد دوره های برداشت و چین بستگی به دمای منطقه دارد.

هر چقدر منطقه در مدت زمان طولانی تری گرم باشد تعداد چین افزایش می یابد. در مناطقی با زمستان ملایم تا پنج سال گیاه در زمین باقی می ماند.

پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در کرج مستقر است.