قلم‌زنی بروجرد، احیای میراث کهن

شهرستان بروجرد به دلیل قدمت تاریخی خود دارای تنوع و گوناگونی صنایع و مصنوعاتی است که ساخته دست هنرمندان این دیار بوده و از گذشته‌ای دور، ساخت این مصنوعات دستی وسیله‌ای برای ارتزاق و امرارمعاش عده زیادی  از شهروندان این منطقه بوده است. در واقع قلم زنی بخصوص قلم زنی بر روی ورشو ، هنر  منحصربه‌فردی است  که بروجرد جایگاه و خاستگاه اصلی آن به شمار می رود.

قلم زنی عبارت است از تزئین و کندن نقوش بر روی اشیا فلزی به ویژه ورشو، مس،طلا و برنج که به اعتقاد باستان شناسان و مورخان هنر، مس نخستین فلزی است که در هنر فلز کاری و قلمزنی مورد توجه انسان قرار گرفت.

هنر قلمزنی یکی از رشته های هنرهای سنتی ایران است که می توان آن را در دسته بندی،در ردۀ هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار داد.

 ابزار کار قلم زنی در واقع جزیی از وجود هنرمند می شود که حرکات هنرمندانه و ضربات با نحوه درست گرفتن چکش،سبک های قلم زنی را بر روی فلز وبا عمق وجود با خلق اثر هنری رابطه ای زنده برقرار می کند.

قلم زنی تلفیقی از دانش و هنر

پری حاتمی یکی از زنان هنرمند بروجردی است که در این روزهای کرونایی در کارگاه اختصاصی خود در شهرک مهرگان آرام و مداوم چکش ریز نقش خود را بر قلم فر می آورد و با چرخش هنرمندانه دستان نقش و نگاری را بر روی بوم می نگارد.

حاتمی می گوید: قلم زنی را از سال ۱۳۸۶ زیر نظر استاد مرحوم ترکاشوند  آغاز کردم و در این سال ها علاوه بر تولید اثر هنری در انتقال دانش و هنر قلم زنی شاگردانی را پرورش داده است.

وی مهمترین اثر قلم زنی خود را نقشینه های آیات قرآنی می داند و افزود: همه تولیدات قلم زنی ارزش معنوی و مهمی برایم دارند چرا که سختی کار و تمرکز بر روی بوم در تمام مراحل تولید به من آموخته که هر اثر بهترین و شاهکاری هنری است.

حاتمی که آموزش دهنده هنر قلم زنی است می گوید: قلم زنی تلفیقی از دانش،هنر است که در عین حال توام با کاری سخت است که لذت و شادی ناشی از خلق یک اثر هنری را با خود همراه دارد.

این هنرمند بروجردی با تاکید بر اینکه در سال های اخیر تلاش هایی در زمینه توجه به صنایع دستی و قلم زنی از طرف اداراتی چون میراث فرهنگی،ارشاد اسلامی،فنی و حرفه ای صورت  گرفته است افزود:  نسبت به هنر قلم زنی ، آنچنان که باید اقداماتی صورت نگرفته است.

وی افزود: نداشتن بازار فروش، عدم حمایت از هنرمندان جوان، تسهیلات ارزان قیمت و نداشتن فضای کار مناسب، نداشتن فضای نمایشگاهی، بازاریابی بین المللی و تبلیغات مناسب از جمله عواملی هستند که مورد غفلت مسئولین واقع شده اند.

این استاد قلم زنی به اهمیت و ضرورت آموزش نسل جوان و سوق دادن به سمت هنر قلم زنی اشاره کرد و افزود:حفظ و تداوم این میراث ارزشمند برای نسل های آینده نیازمند فرهنگ سازی، جذب کارآموز ،آموزش رایگان، ارائه تسهیلات مالی و معنوی،ایجاد رشته دانشگاهی، فراهم نمودن فضای کسب و کار، بازاریابی و معرفی محصولات و در اختیار قرار دادن ابزار کار است.

حاتمی گفت: با توجه به نقش و رابطه آموزش های مهارتی با نگرش اشتغال زایی و کارآفرینی و اعتقاد به توسعه اشتغال پایدار در جامعه و کمک به حل معضل بیکاری جوانان در سال جهش تولید گسترش آموزش صنایع دستی وتوجه به تولیدگران این عرصه به ویژه صنایع دستی کهن و انحصاری می تواند گامی در راستای توسعه اقتصادی و تولید باشد.

قلم زنی قدیمی ترین صنایع دستی بروجرد

بنا بر گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد، قلم‎زنی بر روی ورشو، یکی از قدیمی‎ترین و رایج‎ترین صنایع دستی شهرستان بروجرد است که از سوی زنان و مردان همواره مورد استقبال قرار می‎گیرد.

حجت اله یارمحمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: گرایش به صنایع دستی همچون ورشو سازی و قلم زنی بر روی ورشو همچنان در شهرستان بروجرد مورد توجه قرار دارد و در مواردی بعنوان حرفه اصلی برخی افراد و یا بعنوان یک حرفه ای که در کنارش می تواند درآمد زایی داشته باشد مورد استقبال است.

وی افزود: بانوان به سمت صنایع دستی دست بافت گرایش بیشتری دارند اما گرایش به سوی قلم زنی بخصوص در زنان ساکن در شهرها بیشتر استقبال می شود اما در مجموع قلم زنی بر روی ورشو فارغ از جنسیت زن و مرد همواره در بروجرد مورد توجه قرار داشته است.

رئیس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بروجرد یادآور شد:  قلم زنی یکی از حرفه های مرتبط با کارهای جانبی ورشو است که در بروجرد به دلیل فراوانی کار با ورشو، هنرمندان زیادی به سمت و سوی قلم زنی رفته اند و  آثار زیبایی را مانند سینی، فنجان، قوری، سماور و سایر تزئینات را خلق می کنند.

به گفته وی ،  ورشو در شهرستان بروجرد قدمت زیادی دارد و در گذشته‌های دور نیز هنرمندان این شهرستان بر روی این فلز خاص قلم زنی کرده و نقش و نگارهای بسیار زیبایی را روی ورشو انجام می‌دادند و بعبارتی  قلم‌زنی یکی از حرفه‌هایی است که مرتبط با کارهای جانبی ورشو به شمار می رود.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد یادآور شد: طی سال های گذشته بعد از  پیگیری های لازم ، قلم زنی روی ورشو بروجرد ثبت ملی شده که نشان می‌دهد این حرفه قدمتی بیش از یک قرن دارد و این هنر اولین هنری است که در شهرستان ثبت ملی شده است.

در عصر حاضر مهارت های آموزشی و مفاهیم با عناصر کلیدی کارآفرینی چنان با هم آمیخته شده که موفقیت هر یک در گرو دیگری است.این در حالی است که جوانان وافراد جویای کار با تحصیلات دانشگاهی کمتر به سمت صنایع دستی کهن تمایل دارند.

بنظر می رسد برنامه ریزی مناسب جهت جذب و پرورش نسل جویای کار و تضمین بازار فروش از طریق حمایت های اقتصادی و صادرات  می تواند در تولید و ایجاد اشتغال موثر باشد. ظرفیت اشتغال در رشته ی قلم زنی بازارهای خارجی و داخلی در هر شرایط زمانی و مکانی متقاضیان بسیاری دارد ، با فراگیری رشته قلم زنی می توان روی هر نوع فلز ؛ مس ، ورشو و برنج یا هر شی حتی سنگ  و چوب ، اثری هنری را خلق کرد.