اهمیت و نقش حامل‌های انرژی در توسعه بخش صنعت و معدن کشور و ارائه تصویری از میزان مصرف انرژی و یارانه پنهان در این بخش امری پوشیده نیست. به همین خاطر، شناخت این حوزه و داشتن آمار دقیق به منظور سیاستگذاری برای بازار انرژی کشور و تأثیر این سیاست‌ها بر بخش صنعت، معدن و پتروشیمی ضروری است. به اعتقاد کارشناسان، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، سیاست گذاری و تخصیص بهینه منابع آزاد شده از این محل، یکی از ضروریات توسعه اقتصادی کشور است. با این وجود نبود مرجع واحد جهت ارائه تصویری واقعی از مصرف انرژی یکی از چالش‌هایی است که مانع سیاست گذاری جامع و دقیق در بخش انرژی کشور می‌شود.
«مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی» در بولتنی با عنوان «درباره یارانه انرژی در ایران؛ تصویر مصرف انرژی در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی» به بررسی سهم بخش‌های مختلف صنعتی در دریافت یارانه انرژی پرداخته است.
طبق بررسی‌های منتشر شده در گزارش این مرکز پژوهشی، بخش صنعت و معدن با داشتن سهم ۱۲.۶ درصدی از تولید ناخالص داخلی، بیش از ۲۴ درصد از کل مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده است. براساس آخرین آمار ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال ۱۳۹۵ حدود ۸۰ درصد از انرژی مصرفی در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی مربوط به گاز طبیعی، حدود ۱۳ درصد برق و ۷ درصد سایر فراورده های نفتی است. گاز طبیعی به عنوان یکی از حامل‌های انرژی، سهم بالائی را در سبد انرژی مصرفی بخش صنعت و معدن داشته است.
مهمترین زیر مجموعه‌های بخش صنعت و معدن کشور بر اساس کدهای آیسیک، تولید کانی‌های غیرفلزی (مانند صنایع سیمان، کاشی و سرامیک و شیشه)، تولید فلزات اساسی (مانند فولاد، آلومینیم و مس)، زغال سنگ، کک و پالایشگاه‌ها و تولید مواد شیمیایی و پتروشیمی بوده‌اند که عمده‌ترین صنایع مصرف کننده انرژی در کشور به شمار می‌روند.
بررسی آمارهای موجود درخصوص مصرف انرژی در کشور نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ مصرف انرژی نهایی در بخش‌های مختلف برابر با ۱۳۴۸.۶۵ میلیون بشکه معادل نفت خام بوده است که بخش صنعت، معدن و پتروشیمی، ۳۴۴.۸۶ میلیون بشکه معادل نفت خام انرژی مصرف کرده است که در مقایسه با مصرف انرژی سایر بخش‌های اقتصادی، سهم ۲۴.۵۶ رصدی را به خود اختصاص داده است.
در سال ۱۳۹۵ کل بخش صنعت، معدن و پتروشیمی کشور حدود ۳۴۴.۸۶ میلیون بشکه معادل نفت خام انرژی مصرف کرده است. گاز طبیعی ۷۹.۱ درصد از این میزان انرژی مصرفی را به خود اختصاص داده است که برابر با ۴۴.۲۸۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی است. ۱۳ درصد از کل مصرف انرژی این بخش مربوط به برق است که برابر با ۷۷.۶۰۳ گیگاوات ساعت است. سایر فراورده‌های نفتی مانند نفت گاز و نفت کوره نیز سهم ۷.۶ درصدی را به خود اختصاص داده‌اند.
طبق آمار منتشر شده ای که این پژوهش به صورت دقیق به آن پرداخته است در ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال ۱۳۹۶ ،توزیع مصرف انرژی گاز طبیعی در بخش های مختلف صنعت شامل سوخت صنایع پتروشیمی، صنایع فولاد، کارخانجات سیمان و سایر واحدهای صنعتی کشور بوده است که صنایع پتروشیمی ۲۲ درصد، صنایع فولاد ۱۹ درصد، کارخانجات سیمان ۱۳ درصد و سایر صنایع ۴۶ درصد مصرف گاز طبیعی را در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی داشته‌اند.
گاز طبیعی بیشترین سهم مصرف انرژی در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی کشور را تشکیل می دهد، به گونه‌ای که سهم این حامل انرژی در سبد انرژی مصرفی بخش صنعت و معدن کشور از حدود ۶۰ درصد در سال ۱۳۸۵ به حدود ۸۰ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. سهم مصرف برق در طول سال های اخیر تقریبا ثابت بوده و سهم مصرف سایر فرآورده های نفتی مانند نفت گاز و نفت کوره در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی در سال ۱۳۹۵ به کمتر از ۸ درصد رسیده که این میزان در سال ۱۳۸۵ حدود ۲۸ درصد بوده است.
طبق برآوردهای صورت گرفته و آمار ارائه شده از سوی وزارت نفت و وزارت نیرو، در سال ۱۳۹۷ ، میزان کل مصرف گاز طبیعی در بخش صنعت (بدون در نظر گرفتن خوراک واحدهای پتروشیمی)، ۵۵.۱ میلیارد مترمکعب و میزان کل مصرف برق۸۷.۴ میلیارد کیلووات ساعت بوده است. متوسط تعرفه یارانه‌ای گاز طبیعی برای بخش صنعت، معدن و پتروشیمی در سال ۱۳۹۷ ، حدود ۱۸۰۰ ریال بر متر مکعب و برای فولاد و پتروشیمی معادل ۲۱۰۰ ریال و برای سایر صنایع میانگین ۱۰۰۰ ریال و متوسط تعرفه یارانه‌ای برق حدود ۶۷۱ ریال بوده است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان به این نتیجه مهم دست پیدا کرده است که با توجه به سطح مصرف انرژی در صنایع کشور و برآورد میزان یارانه پنهان در این صنایع در کل سال ۱۳۹۷ مبلغی معادل ۹.۵ میلیارد دلار به بخش صنعت، معدن و پتروشیمی داده شد که ۵.۲ میلیارد دلار مربوط به یارانه پنهان گاز طبیعی و ۴.۳ میلیارد دلار مربوط به یارانه پنهان برق است.
نظر شما