کرونا؛ پدیده بحران‌زای اقتصاد

ویروس نام آشنای کرونا سلامت و اقتصاد دو بعد مهم زندگی انسان ها را دچار آسیب های بسیار کرده و خسارت هایی به مشاغل مختلف به خصوص مشاغل خدماتی مثل رستوران داری و هتل داری وارد کرده است. حالا پنج ماهی از آشنایی ما با این ویروس می گذرد اما هنوز ترس و اضطراب صاحبان مشاغل از همه‌گیری این ویروس کاسته نشده است زیرا شیوع آن ارتباط مستقیمی با حوزه اقتصاد دارد.

محمد صیادی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا درباره تاثیرات اقتصادی کرونا گفت: اپیدمی یا همه گیری کرونا چند ماهی است که اقتصاد جهانی و ایران را درگیر خود کرده و یکی از بی سابقه ترین شوک ها را به اقتصاد جهان وارد کرده است. این همه گیری علاوه بر پیامد بهداشتی که بیش از پنج میلیون نفر را در جهان مبتلا کرده، موضوعات اقتصادی آن نیز قابل ملاحظه است.

وی ادامه داد: بیشتر دولت ها در کشورهای مختلف دنیا بین دوراهی حفظ سلامت جامعه و بازگشایی کسب و کارها برای جلوگیری از رکود اقتصادی مواجه شده اند و به دنبال این هستند که دریابند تا چه سطحی از کرونا می تواند در جامعه و کسب و کار دخیل باشد.

صیادی عنوان کرد: استان تهران با توجه به اینکه ۲۴ درصد تولید ناخالص کشور را به خود اختصاص داده است و سهم بسیار بزرگی در اقتصاد کشور دارد، بیشتر کسب و کارهایی این استان تحت تاثیر همه گیری کرونا قرار گرفته است. زمانی که آمار بخش های مختلفی که سهم ارزش افزوده بیشتری در تولید ناخالص داخلی استان تهران دارد، بررسی می کنیم، متوجه می شویم که بخش خدمات حدود ۷۸ درصد از کل GDP را که در استان تهران تولید می شود، به خود اختصاص داده است.

وی تصریح کرد: بیشترین تاثیرگذاری ویروس کرونا نیز بر بخش خدمات است که بخش خدمات نیز طیف هتل داری، موسسات پولی و بانکی، مستقلات و مشاغل مرتبط و خدمات عمومی و اجتماعی و خانگی را شامل می شود. بنابراین استان تهران بیشترین تاثیر را از خدمات به خود اختصاص داده است و بخش عمده تولید ناخالص کشور در این استان اتفاق می افتد.

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی همچنین با اشاره به تاثیر کرونا بر اقتصاد ملی گفت: می توان موارد فوق در مورد استان تهران را به کل کشور نیز نسبت داد. در سطح ملی بیشترین تاثیر را بخش خدمات از ویروس کرونا داشته است.

صیادی ادامه داد: همچنین در سطح ملی بودجه دولت نیز مساله ساز است. ویروس کرونا بر کاهش درآمدهای نفتی، کاهش درآمدهای مالیاتی و افزایش مخارج بهداشت و درمان دولت تاثیر گذاشته است.

وی تصریح کرد: کاهش تقاضای جهانی نفت باعث افت شدید فروش کشورهای نفتی شده است. با کاهش کسب و کارها درآمدهای پیش بینی شده مالیاتی دولت نیز بسیار کاهش پیدا کرده است که مجموع آنها باعث می شود که فشار هزینه ها و کاهش درآمدها کسری بودجه دولت را تشدید کند و به عنوان چالش عمده دولت خود را نمایان کرده است. بنابراین اقتصاد کشور از جنبه عرضه کل (تولیدات) و تقاضای کل تحت تاثیر قرار گرفته است و با کاهش قدرت خریدی که اتفاق افتاده است فروش کالاها و خدمات نیز پایین آمده در نتیجه اقتصاد دچار رکود شده است.

پایش جامعه برای جلوگیری از موج‌های بعدی کرونا

وی درباره پایدار بودن تغییرات اقتصادی کرونا در زمان پساکرونا گفت: اثرگذاری ویروس کرونا به میزان قابل توجهی به نحوه برخورد یا کنترل ویروس باز می گردد و اینکه تا چه اندازه می توانیم جلوی شیوع ویروس را بگیریم در پایدار بودن پیامدهای ویروس تاثیر می گذارد. بنابراین به نظر می رسد رعایت پروتکل های بهداشتی، رعایت فاصله اجتماعی و نمونه گیری تصادفی افراد جامعه و غربالگری لازم است و همچنین باید فعالیت برخی مشاغل محدودتر شود. راه اندازی مشاغل یک خطر نهفته دارد که این خطر شیوع گسترده ویروس در موج های بعدی است؛ بنابراین باید جامعه مرتب رصد و پایش شود تا در صورتی که میزان افراد مبتلا افزایش یافتند، فعالیت مشاغل مورد بازنگری قرار گیرد.

صیادی در پاسخ به این سوال که آیا کرونا در حوزه اقتصاد پدیده ای بحران زا تلقی می شود، گفت: قطعا همینطور است، ویروس کرونا علاوه بر مسائلی که در حوزه سلامت ایجاد کرده، تهدید جهانی بر سلامت آحاد مردم است، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته و کشورها را در همه ابعاد درگیر خود کرده است که یکی از مهمترین آنها کاهش کسب و کارهای اقتصادی، کاهش صادرات و واردات کالا و خدمات و در ایران کاهش صادرات نفتی و در مرحله بعدی کاهش صادرات پتروشیمی است. بنابراین از جهات مختلف این ویروس کشور را تحت تاثیر قرار داده است لذا پدیده بحران زا است که نحوه واکنش سیاست مداران و متولیان امر به کنترل آن و کاهش آسیب ها می تواند بسیار مهم و حیاتی باشد.

پیشنهادات اقتصادی برای زیست در شرایط کرونا

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به پیشنهادات لازم در حوزه اقتصادی با فرض طولانی تر شدن کرونا گفت: رفتار ویروس کرونا بسیار ناشناخته است و بسیاری از پیش بینی های سازمان بهداشت جهانی شروع موج دوم و سوم را بسیار محتمل می دانند لذا به نظر می رسد باید یک هم زیستی با این ویروس با کمترین آسیب به ویژه در حوزه اقتصاد انجام شود.

صیادی ادامه داد: نیاز است فعالیت های حوزه فناوری اطلاعات و آی تی گسترش پیدا کند و به سمت مشاغلی که نیاز به حضور فیزیکی در محل کار ندارد، برویم تا آسیب ها کمتر شود که یکی از آنها استفاده حداکثری از حوزه آی تی است تا کاهش رفت و آمدها صورت گیرد. همچنین توسعه زیرساخت های آی تی مساله طولانی مدت است و به راحتی امکان پذیر نیست اما می توانیم از ظرفیت حداکثری که موجود است، استفاده کرد.

وی افزود: رعایت حداکثری پروتکل های بهداشتی باید در محل کار صورت گیرد و همچنین مانیتورینگ افراد از طریق نمونه گیری تصادفی اتفاق بیفتد تا درصد شیوع مراجعه به بیمارستان کاهش پیدا کند و آسیب های ناشی از شیوع گسترده را کمتر کند.

آسیب‌های اقتصادی کرونا به راحتی ترمیم نمی‌شود

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در خصوص تفاوت ایران پیش و پس از کرونا تصریح کرد: تحقیقی در دانشکده اقتصاد ال اس ای انجام شده بود که نشان می داد تقاضای جهانی در تهیه کالا و دریافت خدمات حتی بعد از کنترل همه گیری کرونا به حالت اول باز نخواهد گشت و در واقع این مساله نشان می دهد که ویروس کرونا اثرگذاری بسیار زیادی داشته است و به راحتی ترمیم نمی شود.

صیادی اضافه کرد: بسیاری از موارد زمان بر خواهد بود تا به حالت نرمال بازگردد ضمن اینکه تضمینی برای اینکه موج های دوم و سوم این بیماری را شاهد نباشیم، وجود ندارد لذا هم زیستی همراه با کاهش آسیب های بیماری باید بسیار دقیق دنبال شود.

وی همچنین اظهار داشت: خبرهای ضد و نقیضی در مورد کشف یا تولید واکسن کرونا منتشر می شود. بنابراین اگر واکسن موثری برای بیماری تولید شود، قاعدتا برگشت اقتصاد از دوران کرونا به پساکرونا را بسیار تسریع می کند که این به میزان بسیار زیادی وابسته به تولید و کشف واکسن موثر بر کرونا است. به نظر می رسد تا چند ماه آینده وضعیت کسب و کارهایمان به صورت حال حاضر و توام با موضوع کرونا است و نمی توانیم خیلی به توسعه فعالیت ها در جهان و ایران خوشبین باشیم. هرچند که یک مقدار اثرات اولیه برخورد ویروس کرونا با کسب و کارهای اقتصادی کاهش پیدا کرده است اما گذر از آن به نظر می رسد حداکثر تا ۶ ماه آینده امکان پذیر نباشد.

صیادی معتقد است: جهان پس از کرونا جهانی است که یک سطح بالاتر از مراقبت های بهداشتی را خواهد دید که آثار مثبت نیز می تواند داشته باشد و افراد متفاوت تر از پیش از کرونا زندگی می کنند اما از نظر اقتصادی که مهمتر نیز است، رکودهای مهم اقتصادی را داشته ایم مثلا رکود سال ۱۹۳۳ و پس از آن سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ که این رکودها پس از رفع مشکلات سپری می شوند و قاعدتا اقتصادها بازمی گردد و تعادل های جدیدی در اقتصاد اتفاق می افتد و دنیا درس هایی از پدیده ای که اتفاق افتاده می آموزد؛ بنابراین نوع رفتارها و عملکردها می تواند متفاوت باشد. در واقع در دوره ای که هستیم که ویروس کرونا یک شوک عرضه و شوک تقاضا محسوب می شود و مطمئنا رفتارهای متفاوتی را در دوران پساکرونا به دنبال خواهد داشت.

کسب و کارهایی که نیازمند حمایت هستند

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی درباره زیست بهتر در شرایط کرونا گفت: حمایت از اقشار ضعیف که قدرت خرید پایین تری داشته اند و حالا تحت تاثیر کرونا دچار مشکلات عدیده معیشتی شده اند، در اولویت حمایت قرار دارد.

وی ادامه داد: در خصوص مشاغل خورد و کسب و کارهای کوچک هم باید در مورد بیمه ها و مالیاتی که از آنها گرفته می شود، به آنها فرصت داده شود. اینها مواردی است که کمک می کند بخشی از قدرت خرید جامعه ترمیم شود و سطحی از مشاغل که بیشترین آسیب را دیده اند تا حدودی حمایت و ترمیم شوند. این حمایت های می تواند در سطح پرداخت بیمه، میزان مالیات و استمهال در وام هایی که از سیستم بانکی گرفته اند، باشد و در نهایت می تواند میزان اثرگذاری ویروس کرونا در بخش های مختلف به ویژه بخش های بیشتر آسیب دیده را کمتر کند تا بتوانیم این دوره را با آسیب کمتری به پایان برسانیم.