" مدیریت حوضه آبریز زاینده‌رود" راهکار حل یک معضل در سطح ملی

به گزارش ایرنا، کارشناسان همواره می گویند نشاط زاینده رود علاوه بر حفظ محیط زیست، حیات میلیون‌ها انسان در فلات مرکزی ایران را در پی دارد و همبستگی و عزم ملی را تنها راه حل مشکل این رودخانه حیات بخش منطقه مرکزی ایران مطرح کرده‌اند.

آنان همچنین با تاکید بر ضرورت توازن مصارف و منابع آب، تشکیل ستادهای ملی احیای زاینده رود، سرعت بخشی در طرح‌های انتقال آب، جلوگیری از برداشت‌های غیرقانونی، انضباط آبی، مدیریت واحد تصمیم گیری را از جمله راهکار حل معضلات زاینده رود عنوان می‌کنند.

این رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰ کیلومتر پیش می‌رود و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد اما سال‌هاست که جریان کم رمق دوره‌ای و خشکی‌های متوالی را تجربه می‌کند.
این رودخانه تاکنون نقش موثری در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و اجتماعی و حیات تالاب گاوخونی داشته است و مسوولان کلان کشوری باید با در نظر گرفتن همه ابعاد و پیامدهای بی آبی آن برای نجات این رود تصمیم اصولی و کارشناسی اتخاذ کنند.

مشاهده شرایط بحران آبی در سال‌های اخیر لزوم برنامه‌ریزی و اقدامات اساسی و جدی را برای مقابله با بحران آبی در بلند مدت و کوتاه مدت نشان می‌دهد و همین امر طرح‌های بلند مدت و کوتاه مدت انتقال آب، حفظ منابع آبی و کاهش هدر رفت‌ها را در سال‌های گذشته در دستور کار مسوولان قرار داد.

رییس جمهوری آذرماه سال ۹۷ خواهان طرح تشکیل ستاد احیای زاینده رود در هیأت دولت شد و  در پی نامه ارسالی نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی به وی مبنی بر تشکیل ستاد احیای زاینده رود، اسحاق جهانگیری معاون اول دولت را مسوول بررسی این موضوع کرد.
دکتر روحانی که در سفر سال ۹۳ خود به اصفهان وعده به جریان انداختن زاینده رود را داده بود، در دستور خود به معاون اول به اهمیت احیای این رودخانه برای زندگی مردم، وضعیت کشاورزی، صنعت و گردشگری تاکید کرد.

رییس مجمع نمایندگان استان اصفهان آن زمان در این زمینه در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر ضرورت تشکیل این ستاد اظهار داشت: ستاد احیای زاینده رود برای حل مشکلات این رودخانه باید طرح‌های کوتاه، میان و بلند مدت عملیاتی داشته باشد.

حجت الاسلام والمسلمین سید ناصر موسوی لارگانی تصریح کرد: برنامه‌ریزی دقیق و جامع برای احیای زاینده رود بسیار مهم است، زمان‌های زیادی از دست رفته و باید این موضوع جبران شود.
وی با اشاره به اهمیت پیشبرد اهداف ستاد احیای زاینده رود همچون ستاد احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: خشکی این رودخانه تنها یک مساله شهری و منطقه‌ای نیست، بلکه تبعات زیست محیطی و اجتماعی آن کل کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این نماینده مجلس با بیان اینکه درخواست تشکیل ستاد احیای زاینده رود، پیش از این نیز از سوی نمایندگان استان در مجلس مطرح شده بود، تصریح کرد: شکل‌گیری این ستاد با محوریت چند وزیر می‌تواند مسیر احیای زاینده رود را هموار کند و حضور چند وزیر در این ستاد ضروری و مهم است، تا بر اساس آن تصمیماتی مناسب، دقیق و راهگشا گرفته شود.

 نقشه راه حوضه آبریز زاینده‌رود فرصتی استثنایی برای حل یک معضل ملی

 در نهایت و در آخرین تصمیم و اقدام ویژه در راستای حل این موضوع باید به جلسه کارگروه احیای رودخانه زاینده رود که سه‌شنبه هفته گذشته به ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور برگزار شد اشاره کرد.

در این جلسه پس از بحث و بررسی، کلیات نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود به تصویب رسید و مقرر شد دستگاه‌های مرتبط ظرف ۲ هفته نظرات و دیدگاه‌های اصلاحی خود را به وزارت نیرو ارائه دهند تا برای تصویب نهایی به جلسه شورای عالی آب ارائه شود.

در این نشست وزیر نیرو گزارشی از علل اصلی وضعیت ناپایدار حوضه زاینده رود و آسیب شناسی‌های انجام شده در خصوص این رودخانه ارائه کرد و به تشریح نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود پرداخت، در ادامه رییس سازمان حفاظت محیط زیست و استانداران اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری پیرامون ساز و کارهای اجرای نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود بحث و تبادل نظر کردند.

 نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده‌رود نشانگر عزم جدی مسوولان

به نظر استاد تمام گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، تدوین نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود برای احیای این پیکره آبی بسیار مهم و موثر خواهد بود و عزم جدی برای حل مشکلات توجه مسئولان به آن را نشان می‌دهد.

جهانگیر عابدی کوپایی در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: مهم‌ترین نکته ای که باید در نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود مدنظر قرار داد این است که به آن به عنوان یک مقوله استانی نگریسته نشود و جنبه ملی و کشوری را باید برای آن در نظر گرفت.

وی ادامه داد: توجه به ابعاد مختلف این حوضه آبریز از حیث آشامیدنی و بهداشت، اقتصادی، محیط زیست، کشاورزی، فرهنگی و میراث فرهنگی ایجاب می‌کند که تصمیمات ملی و کشوری و لازم الاجرا برای آن گرفته شود و ضمانت اجرایی تمام و کمال برای آن وجود داشته باشد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: پیش‌تر در شورای عالی آب تصمیمات مختلفی برای این حوضه آبریز گرفته شد که البته برخی از بندها و تبصره‌های آن مانند توقف یا کاهش بارگذاری‌ها در بالا دست اجرا نشد اما امیدواریم که در نقشه راه نامبرده، بندهایی مفید و موکد به تصویب برسد و با رویکرد اجرا تا مرحله آخر و نظارت کامل جلو برود.

عابدی با بیان اینکه شرایط کم آبی و استفاده بیش از حد از منابع آبی در بالادست بعنوان مهم‌ترین دلایل سبب بحران‌ها و اتفاقات مختلف در پایین دست این حوضه آبریز شده است خاطرنشان کرد: بنابراین برای تصمیم گیری‌ها باید تمامی این حوضه را توام دید و منافع استفاده کنندگان در بالادست و پایین دست را مد نظر قرار داد.

احیای زاینده رود برابر احیای تالاب بین المللی گاوخونی 

وی با طرح اینکه اتفاقات پیش آمده در پایین‌دست این حوضه آبریز در سال‌های اخیر ناخوشایند بوده است ادامه داد: به ویژه اینکه تالاب بین‌المللی گاوخونی در پایین‌دست این حوزه آبریز وجود دارد بنابراین باید برای احیای دائمی آن تلاش شود.

استاد تمام گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر ردیابی مصوبات در این نقشه راه تا مرحله اجرا گفت: این امر باید طرف مسوولان استانی و ملی دنبال شود.

عابدی با بیان اینکه نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود نباید در حل مصوبات صرف و تئوری باشد ادامه داد: باید مصوبات را دید که چگونه و در چه زمانی به اجرا در می‌آید و نتایج آن به چه صورت خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: زیان و سود بالادست و پایین‌دست حوضه آبریز زاینده رود باید به طور جامع دیده شود و ذینفعان آن بتوانند به صورت عادلانه از منابع آبی موجود بهره مند شوند، نتیجه باید به اصطلاح بُرد - بُرد باشد و همه گروه‌های ذینفع در بخش‌های گوناگون آشامیدنی و بهداشت، محیط زیست، کشاورزی منتفع شوند و نباید یکی را فدای دیگری کرد.

این پژوهشگر آب تاکید کرد: ضروری است به یاد داشته باشیم که اولویت با آب شرب و بهداشت است و پس از آن محیط زیست، کشاورزی و صنعت در مراحل بعدی قرار دارند.

عابدی با تاکید بر اینکه در مواقع کاهش منابع آبی و بارندگی‌ها  بهره‌برداران باید به نسبت مصارف خود را کاهش دهند افزود: استفاده از پسآب، اصلاح الگوی کشت در مناطق خشک و استفاده بهینه از منابع آبی در صنعت از جمله مواردی است که به احیای زاینده رود کمک شایانی خواهد کرد بنابراین نیاز است که در نقشه راه این مقوله ها لحاظ شوند.

ضرورت تعادل در منابع و مصارف حوضه زاینده رود

وی تصریح کرد: کاهش هدررفت آب در خطوط انتقال شهری و روستایی، بهسازی شبکه‌های آبرسانی در بخش‌های مختلف، استفاده از پسآب همگی باید مورد توجه قرار گیرد و در این زمینه مشارکت‌های تمامی دستگاه‌ها و بخش‌ها تا حدی ادامه داشته باشد که بتوانیم تعادل را ایجاد کنیم.

در ارتباط با اهمیت احیای زاینده رود و توجه بیشتر به این حوضه آبریز عضو شورای هماهنگی سمن‌های محیط زیستی اصفهان اظهارداشت:  مدیریت یکپارچه حوضه زاینده رود همواره از دغدغه‌های اصلی ما به شمار می‌رود و باید پذیرفت که استانی شدن مدیریت زاینده رود در سال‌های قبل آسیب‌های زیادی بر آن زد.

به گفته عبدالحسین میرمیران، توقف بارگذاری‌های جدید بخصوص در بالادست این رودخانه ضروری است و متولیان امر باید این موضوع را برای کاهش مشکلاتی که در پایین دست وجود دارد مد نظر قرار دهند.

وی تاکید کرد: به هیچ عنوان نباید به مساله آب و محیط زیست با جنبه قومیتی و استانی نگاه شود و همه اقدامات باید برای حفظ سیستم و پیکره یکپارچه زاینده رود باشد.

عضو هیات مدیره جمعیت امید دوستداران زاینده رود خاطرنشان کرد: متاسفانه در بالادست زاینده رود ایستگاه پمپاژ آب متعدد، سال‌ها به صورت غیرقانونی فعال بوده‌اند و آبی که باید برای هر قطره آن حساب و کتاب داشت، بدون هیچ مراقبتی برداشت می‌کنند و این موضوع باید متوقف و اصلاح شود تا در نهایت شاهد احیای بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران باشیم.