نزدیک به سه دهه است که در ایران و در تقویم رسمی، روزی به عنوان روز خبرنگار تعیین شده است؛ ۱۷ مرداد که به عنوان روز خبرنگار شناخته و تقدیر می‌شود، روزی است که در سال ۱۳۷۷ محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی (ایرنا)، همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست گروهک تروریستی طالبان شهید شد.
روز خبرنگار شاید بهانه دوباره‌ای برای یادآوری شغلی پرمشغله و سراسر سختی باشد که گاهی نادیده گرفته و گاهی با آن مقابله می‌شود و گاه کوتاه (شاید به اندازۀ یک روز در تقویم) از آن تقدیر می‌شود. البته خبرنگاری در ایران مشکلات عمده‌ای دارد که از مباحث کلان و ساختاری تا مشکلات خرد را شامل می‌شود.
از مشکلات عمده در کار خبر در باب مسائل ساختاری و کلان نقض آزادی بیان و پایبند نبودن به اصول کار خبری در مفهوم آرمانی است؛ موضوعی که باعث می‌شود خبر تحت نفوذ سیاست‌های سازمانی و جناحی قرار گرفته و منعکس کنندۀ اهداف و مقاصد سازمان متبوعش باشد.
از سوی دیگر بی‌توجهی به تخصص و لزوم آموزش کار خبری به عنوان شغلی تخصصی با مهارت‌ها و پیش‌نیازهای مدون و مشخص، یکی از پرتکرارترین مشکلات در دستۀ موارد خرد است که مانعی بر سر راه خبرنگاری اصولی و حرفه‌ای می‌شود.
تلاش برای آزادی بیان، رسالت کار خبری است
مجید رضائیان استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیزم در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح ماهیت رسانه و بایدونبایدهای ملحوظ در کار خبری، تصریح کرد: اساساً کار رسانه‌ای با یک‌چیز معنا پیدا می‌کند یعنی آنچه بایدهای خبرنگار و رسالت کار خبری است، در تلاش برای حفظ آزادی بیان معنا می‌شود که این مورد هم در چهارچوب گردش آزاد اطلاعات میسر می‌شود؛ یعنی اگر بخواهیم بگوییم خبرنگار و رسانه باید چه مسیری را دنبال کند، باید ببینیم تا چه اندازه در این راستا گام برداشته است؟
باید ببینیم خبرنگار تا چه اندازه در این مسیر قدم برداشته است و برای این قدم برداشتن باید مهارت وجود داشته باشد. برای این‌که مهارت‌ها را بسنجیم، باید به محتوا توجه کنیم؛ امروز شاهدیم روزنامه‌نگاری به مواردی چون «وی گفت» و «وی افزود» تقلیل پیدا کرده است.وی ادامه داد: در روزنامه‌نگاری شش فرم پایه وجود دارد که افراد در این زمینه باید اطلاعات موردنظر را به دست آورده و سپس آموزش‌های لازم را ببینند.
گزارشی که قرار است ارائه شود، باید تهیه و تولید شود و این گزارش صرف اطلاع‌رسانی نیست و آگاهی‌رسانی (به‌علاوهٔ آموزش دادن و فرهنگ‌سازی) هم هست.
کار خبری امروز باید مبتنی بر چرایی مسائل باشد
رضائیان با اشاره به وظایف رسانه در مباحث آکادمیک، بیان کرد: بر مبنای مکتب فرانسوی آنچه یک رسانه در سه مقوله مشخص وظیفه دارد: اطلاع‌رسانی، آموزش و سرگرمی و تفریح است؛ بر مبنای مکتب آمریکایی، همبستگی اجتماعی هم جزو آن است.
وی افزود: امروز باید این مسئله را سنجید تا ببینیم خبرنگاران و روزنامه‌نگاران ما در این عرصه چه می‌کنند؛ آیا خبر تنها یک شکل و صورت («وی گفت»، «وی افزود») است و چیز دیگری به‌عنوان خبر وجود ندارد؟
آیا پس‌ازآن یا تعقیب خبری یا follow up news داشته‌ایم؟ و اساساً به «روزنامه‌نگاری تحلیلی» به‌عنوان ژانر مسلط امروز دنیا تا چه حد بهاداده‌ایم؟
امروز با حضور شبکه‌های اجتماعی، همه می‌دانند چه اتفاقی افتاده است؛ مهم این است که بگوییم how why و چرایی مسائل و مباحث را دنبال کنیم.
این پژوهشگر ژورنالیزم یادآور شد: موارد مذکور تا چه حد اتفاق افتاده است؟ و همه این موارد می‌شوند بایدونبایدهای کار خبری؛ یعنی این موضوع از آزادی بیان که ماهیت و اصالت رسانه هست آغاز می‌شود و پس‌ازآن می‌رسد به وظیفهٔ اطلاع‌رسانی و آموزش (بحث اینجا این است که تا چه اندازه کار تولیدی و خبری صورت می‌گیرد) و بحث آخر این است که چه مهارت‌هایی دراین‌باره به کار گرفته‌شده است؟
یکی از مشکلات این عرصه این است که این مهارت‌ها در کار خبر به کار گرفته نمی‌شود؛ روزنامه‌نگاری نباید در «وی گفت» و «وی افزود» خلاصه شود. باید در جهت آموزش در حوزه خبر فرهنگ‌سازی شود و هرچه در این زمینه کارکنیم، کم هست.
نظر شما