طبق گفته مسوولان استانی بخش فرهنگ و هنر بیشترین خسارت را از کرونا دیده و رکود در حوزه چاپ و نشر علاوه بر اینکه یک مجموعه شغل را از بین می‌برد، خسارت‌های فرهنگی و اجتماعی فراوانی را در جامعه ایجاد می‌کند.
ناشران در استان کرمانشاه قبل از کرونا هم کم مشکل نداشتند؛ پایین بودن سرانه مطالعه در استان چرخ صنعت چاپ را خیلی کند کرده بود و این در حالی است که اگر صنعت کتاب رونق بگیرد یک مجموعه شغل مانند حروفچینی، ویراستاری، صفحه آرایی، طراحی، چاپ، پخش و کتابفروشی ایجاد می شود که نیاز امروز کرمانشاه است.
ترویج فرهنگ کتابخوانی و حمایت دستگاه‌ها از این موضوع در استان ضعیف است؛ علاوه بر اداره ارشاد کل فرهنگ و ارشاد اسلامی که بودجه ناچیزی دارد بسیاری از دستگاه‌های فرهنگی با بودجه‌های چند ده برابری، باید درصدی از اعتبار خود را برای ترویج کتابخوانی و حمایت از ناشران اختصاص دهند تا این صنعت زمین نخورد.
علاوه بر اختصاص بودجه، دستگاه‌ها باید از ظرفیت خود برای ترغیب کردن مردم به خرید کتاب بهره ببرند؛ به عنوان مثال صدا و سیما باید این وظیفه را برعهده بگیرد و با معرفی کتاب و ساخت سریال‌های ادبی، میل به خواندن کتاب را در جامعه افزایش دهد؛ به عنوان مثال ساخت سریال شهریار باعث فروش چند ده برابری دیوان شعر شهریار شد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز کرمانشاه با چند تن از ناشران فعال استان برای بیان مشکلاتشان گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
نبود مرکز تخصصی پخش کتاب یکی از بزرگترین مشکلات ما است
مهرداد مرادی مدیر انتشارات سرانه: چاپ و نشر کتاب با مشکلات و مسایل متعددی روبرو است. بزرگترین و اصلی ترین مشکل از کتاب نخواندن و پایین بودن سرانه مطالعه در جامعه است. نیازی نیست اینجا به میزان تفاوت میان سرانه مطالعه در ایران و سایر کشورها بپردازیم چون موضوع اظهرمن الشمس است. مردم ما اگر به این نتیجه برسند که با خواندن کتاب هم سطح فرهنگی جامعه را ارتقا می بخشند و هم وضعیت اقتصادی بهتری پیدا می کنند، دیگر از خریدن و خواندن کتاب نه به مثابه هزینه بلکه به چشم یک فرصت استثنایی می نگرند.
اگر مردم خرید کتاب را در سبد خرید ماهیانه خود قرار دهند، چرخ صنعت چاپ و نشر کتاب به حرکت در می آید و اشتغال ایجاد می شود. به عبارت دیگر هر ناشر با کمترین ظرفیت ۱۰ نفر را به کار مشغول می کند. ضمن این که با خواندن کتاب، دانش و اطلاعات انسان در همه زمینه ها ارتقا پیدا می کند. اکنون در هر خانواده اقلاً یکی ۲ نفر جوان دانش آموخته بیکار وجود دارد و به جای این که فکرشان را به کار بیاندازند غرولند می کنند. تولید کتاب یکی از راهکارهای ایجاد اشتغال در کشور است و این تولید زمانی رونق می گیرد که مردم برای خریدن کتاب هزینه کنند.
علاوه بر این، مشکلاتی دیگر هم هست که همه اش ناشی از کتاب نخواندن مردم است. مثلاً در کرمانشاه چاپخانه ای که به صورت حرفه ای و با هزینه های معقول کتاب چاپ کند وجود ندارد. چون میزان تولید کتاب کم است و چاپخانه ها رغبتی به تهیه دستگاه‌های چاپ و صحافی کتاب نشان نمی دهند.
به همین جهت ناشر ناچار است چاپ کتاب خود را به قم یا تهران ارسال کند که خود مستلزم تقبل هرینه های حمل و نقل و عدم امکان نظارت بر چاپ و کیفیت کار است. اگر مردم کتاب بخوانند، کتاب بیشتری تولید می شود، وقتی کتاب بیشتری تولید شود چاپخانه به کار می افتد و هر چاپخانه به نیروی انسانی و نفر نیاز پیدا می کند و این گونه بیکاری کاهش پیدا می کند.
عدم وجود مرکز پخش کتاب در شهرها مشکل دیگری است که صنعت چاپ و نشر کتاب با آن مواجه است. پخش و فروش کتاب نه وظیفه ناشر است و نه مولف. پخش و فروش کتاب یک کار تخصصی است که فرد متخصص خود را طلب می کند. فروش کتاب نیاز به زمان و مکان و ارتباط و تسهیلات و... دارد. متاسفانه حتی در تهران به ندرت وجود دارد. این امر کار را برای مولف و ناشر سخت کرده است. مولف کتاب می نویسد و به ناشر می دهد تا چاپ کند اما بعد از چاپ روی دست مولف یا ناشر می ماند و توی انبار خاک می خورد. از این رو مولف دیگر به کار خود ادامه نمی دهد و این جاست که اشتغال در نطفه خفه می شود. اگر کتاب به فروش برود، نویسندگی به یک شغل تبدیل می شود و به تبع آن دیگر شغل‌ها هم ایجاد می شود.
در کشور، بوِیژه در کرمانشاه بخش عمده ای کتابها یا شعر است یا داستان یا سرگذشت و به شدت جای خالی کتاب‌های پژوهشی و تحقیقی و علمی یا ترجمه آثار خوب احساس می شود. مردم حاضر نیستند پول خود را به کتاب‌هایی بدهند که دل‌مشغولی شخصی است و به صورت غیر حرفهای نوشته شده است. عدم وجود مولف و نویسنده حرف‌هایی که پارامترهای کتاب نویسی را بداند و توان یافتن موضوع مورد علاقه مخاطبان را داشته باشد، از موارد دیگری است که نشر کتاب با آن دست به گریبان است.
و اکنون به شرایط قمر در عقرب کنونی می پردازم. در این شرایط که خانه نشینی یکی از الزامات حفظ سلامت افراد جامعه است و انتظار می رفت مردم این تهدید را به فرصتی برای مطالعه تبدیل کنند، امیدوارم بودیم سرانه مطالعه افزایش پیدا کند و وضع نشر کتاب بهبود پیدا کند ولی متاسفانه شرایط نه بهتر که بدتر شد.
چنان که اطلاع دارم همه کسانی که در کار چاپ و نشر کتاب مشغول هستند یا به عبارت دیگر ناشر هستند از این شغل به عنوان یک شغل مستقل یاد نمی کنند. بدون استثنا همگی یک شغل دیگر دارند و در کنار آن بر حسب علاقه و به مثابه کمک هزینه به این کار مشغولند باقطع و یقین می توان گفت همه به این امید کارشان را ادامه می دهند و دفتر و دستک را جمع نمی‌کنند و به راه دیگری نمی‌روند که به زودی از این برهه عبور کنند. والا همگی از جیب خرج می‌کنند.
در آغاز شیوع بیماری کرونا چشم به دست وزارت ارشاد دوختیم. چنانکه یکی دو بار از ما خواستند تا برآورد خسارت کنیم و این کار را کردیم. ولی بعد از گذشت چندین ماه اعلام کردند ناشرانی که پرسنل بیمه شده دارند می توانند از تسهیلات و وام برخوردار شوند که ما چون کسی را نداشتیم از آن بی بهره ماندیم. وقتی ما درآمد نداریم چرا باید پولی را با بهره بالا قرض بگیریم و در پرداختش درمانده شویم.
از پارسال تمام نمایشگاه‌ها را از دست دادیم. نمایشگاه استانی قبل از کرونا باید برگزار می شد که به دلیلی که کسی متوجه آن نشد لغو شد. نشر سرانه سالانه در دانشگاه رازی نمایشگاه برگزار می کرد که در اواسط آن تعطیل شد. نمایشگاه بین المللی تهران را در اردیبهشت ماه از دست دایم. اگر این شرایط ادامه پیدا کند به طور قطع این تعداد محدود ناشران که شمار آنان از انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کند، به زودی تعطیل خواهند شد. چون امیدی هم که به حمایت دولت داشتند، از دست داده اند.
گرانی کاغذ و کتاب بزرگترین مانع برای کتاب خواندن مردم است
سمیرا عظیمی مدیر انتشارات ماهتاب غرب: چه قبل از کرونا و چه بعد از کرونا استان کرمانشاه در حوزه چاپ و نشر وضعیت به سامانی نداشت ؛ از سال ۹۶ کاغذ دچار بحران شد و در کشور ما کاغذ مرغوب برای چاپ وجود ندارد؛ کاغذ یک کالای وارداتی در کشور است و قیمتش با تغییر دلار افزایش می‌یابد به عنوان مثال از سال ۹۶ که دلار بالا رفت قیمت هر بند کاغذ از ۶۰ هزار تومان به ۶۰۰ هزار تومان رسید یعنی ۱۰ برابر شد.
در سال ۹۷ هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حواله‌های دولتی را در اختیار ناشران قرار داد که قیمت این حواله‌ها هم ۲ برابر قیمت بازار آزاد قبل از گرانی دلار بود یعنی هر بند را ۱۵۰ هزار تومان می‌فروختند.
با گران شدن کاغذ قیمت کتاب هم رشد می کند و در این شرایط بد اقتصادی قشر ضعیف و متوسط هم برای خرید کتاب مشکل دارند و با این اوصاف وضعیت کتابخوانی در استان ما اصلا خوب نیست ؛ چاپ و نشر در کشور ما همیشه مشکل داشته اما با گران شدن قیمت کاغذ وضعیت این حوزه بحرانی تر هم شد.
با توجه به این شرایط و باوجود اینکه بسیاری از ناشران به سمت انتشار دیجیتال کتاب روی آوردن من معتقدم اگر همین الان هم آثار منتشر شده کیفیت لازم را برای مخاطب داشته باشد و با همین وضعیت بحرانی هم موفق می‌شود.
به غیر از کرونا مشکل عمده چاپ و نشر در کرمانشاه این است که آثاری که منتشر می‌شود از نظر کیفیت و از بعد نگارشی و ویرایشی مشکلات فراوانی دارد و جذابیتی برای مخاطب ندارد و گاها در تایپ ، طراحی ، صفحه‌آرایی و طراحی جلد هم از کیفیت لازم برخوردار نیست.
ناشران نباید به دلیل کسادی بازار تن به چاپ هر اثری بدهند و آثار منتشر شده باید از فیلتر سختی عبور کنند ؛ ناشران نباید این حوزه را اقتصادی ببینند و به عنوان یک کار جانبی در نظر بگیرند و بیشتر تمرکز خود را روی کیفیت و محتوای کتاب قرار دهند چون اگر بازاری به این حوزه نگاه کنیم پیشرفتی در این مسیر به دست نمی‌آید.
یکی دیگر از مشکلات عمده استان کرمانشاه حوزه پخش کتاب است ؛ ناشران هیچ وقت نتوانستند روی پخش موفق عمل کنند و این در حالی است که با داشتن یک مرکز پخش بسیاری از مشکلات حل می‌شود ؛ تنها صنفی که اتحادیه ندارند ناشران و فعالین این حوزه هستند که اگر این اتحادیه وجود داشت می‌توانستیم مشکلاتی مانند مرکز پخش کتاب را در آن حل کنیم.
همه ناشران باید طبقه‌بندی و از ناشران فعال استان که کمتر از ۱۰ نفر هستند به صورت ویژه حمایت شود
داراب گلچین مدیر انتشارات گلچین: بسیاری از فعالین حوزه چاپ و نشر بعد از کرونا خسارت‌های زیادی دیدند و قرار بر این شد که با ثبت نام در سایت تسهیلاتی را در اختیار ما قرار دهند که به دلایل متعدد آن تسهیلات هم داده نشد.
وقتی برای دریافت کمک و تسهیلات هم به اداره ارشاد مراجعه می‌کنیم می‌گویند تعداد ناشر زیاد است و منبعی برای کمک به این تعداد نداریم ؛ در صورتیکه در استان کرمانشاه ظاهرا حدود ۸۰ ناشر داریم اما شاید هشت ناشر به صورت حرفهای کار می‌کنند و فعال هستند ؛ شناسایی چند انتشاراتی فعال در استان کار سختی نیست و اداره ارشاد باید انتشاراتی‌های استان را طبقه‌بندی کند و از ناشرهای فعال حمایت کند تا انگیزه‌ای برای دیگر ناشران باشد و فعالیت‌های خود را گسترش دهند.
یکی دیگر از مشکلات حوزه چاپ و نشر در استان کرمانشاه وضعیت نابسامان کاغذ است ؛ کاغذ یارانه‌ای فقط در تهران توزیع می‌شود و حتما مدیرمسوول باید برای امضا و تحویل کاغذ در تهران حضور داشته باشد که کار بسیار سخت و هزینه‌برداری است ؛ در این قضیه هم خود اداره ارشاد باید به عنوان میانجی وارد عمل شود و فرآیند احراز هویت را انجام دهد ، کاغذها را تحویل بگیرد و در استان توزیع کند.
امروز ۸۰ درصد مردم به فضای مجازی روی آوردند و ما هم باید برای ترویج کتابخوانی خود را با شرایط جدید منطبق کنیم ؛ اداره ارشاد باید در این زمینه به انتشاراتی‌ها کمک کند ، بسترهای استفاده از فضای مجازی برای عرضه کتاب را فراهم کند تا آثار تولید شده دیده و خوانده شوند مانند کاری که خانه کتاب تهران انجام داده و در آن همه انتشاراتی‌ها و آثار منتشر شده آنها در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
برای حمایت از فعالین حوزه چاپ و نشر باید یک صندوق تعاونی ایجاد شود تا در مواقع بحرانی پشتیبانی‌های مالی لازم را انجام دهد و این چرخه یک مرکز ثقل خوبی برای ناشران است.
گرانی کاغذ خرید کتاب را سخت کرده است
معاون فرهنگی و رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمانشاه نیز با اشاره به اینکه در مجموع ۷۲ ناشر در استان فعالیت می‌کنند که ۶۷ نفر در مرکز و پنج نفر هم در شهرستان‌ها حضور دارند به خبرنگار ایرنا گفت: حدود ۳۰۰ نویسنده هم در استان فعالیت دارند.
مظفر تیموری در خصوص حمایت‌های اداره ارشاد از فعالین حوزه نشر و چاپ هم گفت: در سال ۹۸ اداره ارشاد در مجموع ۲ هزار و ۶۵۱ جلد کتاب که شامل ۶۰ عنوان بود را با قیمت ۶۲ میلیون تومان خریداری کرد.
وی با اشاره به اینکه در سال های ۹۸ و ۹۹ در مجموع ۲۱۶ عنوان کتاب با تیراژ ۱۸۲ هزار و ۶۵۰ جلد چاپ شده است، گفت: این آمار در سال ۹۸ در مجموع ۲۰۵ عنوان کتاب با تیراژ ۱۷۳ هزار و ۸۵۰ جلد و در سه ماهه اول سال ۹۹ هم ۱۱ عنوان کتاب با تیراژ هشت هزار و ۸۴۰ جلد بوده است.
اهدا ۲۱ هزار جلد کتاب به سایر نهادها در سال ۹۸، بیمه ۲۲ نویسنده و تلاش برای بیمه دیگر نویسندگان از صندوق بیمه هنرمندان، تجلیل از فعالین حوزه چاپ و نشر، رونمایی از ۱۷ عنوان کتاب در سال ۹۸، بازدید و سرکشی از نویسندگان استان بخشی از اقدامات اداره ارشاد کرمانشاه بود که تیموری به آن ها اشاره کرد.
تیموری با اشاره به اینکه فعالین حوزه چاپ و نشر امروز به دلیل کرونا با مشکلات فراوانی روبرو هستند، گفت: اداره کل فرهنگ و ارشاد کرمانشاه از همه توان و ظرفیت خود برای حل این مشکلات استفاده می‌کند و تا امروز هم بعد از برآورد خسارت‌های این حوزه در نامه‌هایی به استاندار و معاون سیاسی و امنیتی استانداری و همچنین مکاتبه با وزارت ارشاد، پیگیر حل مشکلات آنها هستیم.
بیمه نبودن افراد شاغل در انتشاراتی‌ها، اجاره‌بهای ناشران، تورم، گرانی کاغذ و فرآیند چاپ، نحوه دسترسی ناشران به کاغذ یارانه‌ای و خارج شدن خرید کتاب از سبد بسیاری از خانوارها به دلیل گرانی، بخشی از مشکلات این حوزه است که معاون فرهنگی و رسانه ای اداره ارشاد کرمانشاه ضمن اشاره به آنها برای حل این مشکلات هم قول مساعد داد.
