قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران عصر روز جمعه با ۱۱ رای ممتنع (بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان، اندونزی، نیجر، سنت ویسنت، آفریقای جنوبی، تونس، انگلیس و ویتنام)، ۲ رای موافق آمریکا و جمهوری دومینیکن و ۲ رای مخالف روسیه و چین به تصویب نرسید. نگاهی به اسامی کشورهایی که در صف رای ممتنع به زیاده خواهی‌های آمریکا قرار دارند نشان می‌دهد که این کشورها یا از متحدان مهم کاخ سفید هستند یا از کشورهای همیشه موافق. اینکه اما چرا تیم «دونالد ترامپ» این میزان در تشدید فشار بر ایران ناکام می ماند، قابل تامل است.
از ابتدای سال جاری تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران شدت گرفت. این تحریم‌ها بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل ۲۷ مهرماه امسال به پایان می‌رسد و ایران هم می‌تواند مانند دیگر کشورهای عضو جامعه ملل دادوستد تسلیحاتی داشته باشد. کاخ سفید دهم تیرماه و در جریان ارائه گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره آخرین وضعیت اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ تلاش کرد تا اجماعی علیه ایران به وجود آورد اما با حمایت اعضای شورا از برجام ناکام ماند.
آنچه درباره ناکامی آمریکا گفته شد
رد قطعنامه تمدید تحریم‌ها علیه ایران، با ۱۱ رای ممتنع موضوعی است که در محافل بین المللی به آن پرداخته شده و در آینده نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در ایران حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری با بیان اینکه روز گذشته یک موفقیت برای ایران و یک شکست سیاسی و حقوقی برای آمریکا بود؛ تصریح کرد: «برای اولین بار است که آمریکایی‌ها قطعنامه ای را در شورای امنیت پیشنهاد می‌دهند و فقط یک کشور کوچک به آن رای مثبت می‌دهد. ببینید آمریکا به چه خفتی رسیده است، قدرت برجام را ببینید، همین برجام نیمه جان روبروی آمریکا ایستاد و این کشور را شکست داد.»
«سیدعباس موسوی» سخنگوی وزارت امور خارجه شکست آمریکا را نتیجه دیپلماسی فعال ایران در کنار استحکام حقوقی برجام، دانست و در توییتر نوشت: «در تاریخ ۷۵ ساله سازمان ملل سابقه نداشته که آمریکا تا این حد منزوی باشد. به‌رغم همه سفرها، فشارها و دوره گردی‌ها، آمریکا توانست فقط یک کشور کوچک را با خود همراه کند.»
«مجید تخت روانچی» نماینده ایران در سازمان ملل رای اعضای شورای امنیت را نشان دهنده میزان مقبولیت آمریکا و همراهی جامعه بین‌الملل با سوء استفاده این کشور از قطعنامه ۲۲۳۱ و اجرای مکانیسم ماشه دانست.
«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا در واکنش به رد قطعنامه کاخ سفید گفت: «ناکامی شورای امنیت در اقدام قاطعانه برای دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی غیرقابل‌توجیه است و این اقدام زمینه را برای ایران جهت خرید و فروش تسلیحات متعارف بدون محدودیت‌های خاص سازمان ملل برای اولین بار در بیش از یک دهه گذشته فراهم کرد.»
دلایل مطرح شده برای رای منفی و ممتنع برخی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل هم نشان داد تلاش‌های آمریکا در اقناع آن‌ها تا چه اندازه بی ثمر بوده است. نمایندگی روسیه در سازمان مل در بیانیه‌ای که در حساب رسمی توییتر خود منتشر کرد، نوشت: «پیشنهاد ایالات متحده نقض آشکار ضمیمه B از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است». نمایندگی چین در سازمان ملل متحد نیز در پیامی توییتری نوشت: «این نتیجه بار دیگر نشان می‌دهد که یکجانبه‌گرایی از حمایت برخوردار نیست و زورگویی شکست خواهد خورد.» سفیر بلژیک در سازمان ملل قطعنامه پیشنهادی آمریکا را مغایر با تلاش‌ها برای حفظ برجام و تضعیف‌کننده اعتبار شورای امنیت دانست. انگلیس هم اعلام کرد به قطعنامه آمریکا رای ممتنع داده است چون حمایت لازم را نداشت. آلمان و فرانسه هم تاکید کردند این قطعنامه کمکی به واکنش مناسب به چالش‌های ناشی از انقضای تحریم [تسلیحاتی علیه ایران] و نیز ارتقای امنیت و ثبات در منطقه نمی‌کند.
«رابرت اوبرایان» مشاور امنیت ملی آمریکا با اذعان به باخت آمریکا در تازه ترین جدال خود با ایران گفت: «عدم حمایت قدرت های اروپایی همچون انگلیس، فرانسه و آلمان از آمریکا در جلسه رای گیری شورای امنیت در زمینه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مایوس کننده بود اما نه تعجب آور. امروز ما (آمریکا) باختیم، اما هنوز تمام نشده است.»
روزنامه انگلیسی گاردین در یادداشتی به تحلیل شکست آمریکا پرداخت که در بخشی از آن آمده است: «آمریکا شکستی تحقیرآمیز در سازمان ملل متحد متحمل شده، زیرا پیشنهاد وی برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت تنها رای جمهوری دومینیکن را به همراه داشت.»
زیاده‌خواهی‌های آمریکا مبنای حقوقی ندارد
باور اینکه ایالات متحده آمریکا پس از سالها استفاده ابزاری از سازوکارهای بین المللی در راستای اهداف و منافع خود، شکست خورده است چندان آسان نیست اما به نظر می‌رسد همین حقوق و سازوکار بین المللی توانسته است در برابر زیاده خواهی‌های کاخ سفید سدی ایجاد کند تا دستکم پیشبرد آن ها به راحتی گذشته نباشد. آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران هیچ ماده قانونی و حقوقی در اختیار ندارد اما نکته عجیب ماجرا این است که کاخ سفید شاید برای نخستین بار است که برای ساخت و تهیه! چنین ماده قانونی هم اجماعی در کشورهای جهان مشاهده نمی‌کند. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در پی توافق هسته‌ای ایران با آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه صادر شد و تمامی قطعنامه‌های این شورا علیه ایران را ملغی کرد. پیوست B این قطعنامه به موضوع تحریم‌های تسلیحاتی ایران اشاره دارد که از سال ۱۳۸۶ وضع شده بود و بر اساس این پیوست ۵ سال پس از اجرای برجام باید تمام شود. بایدهایی که کشورهای جهان بر اساس مصلحت جامعه جهانی آن‌ها را تدوین و اجرایی کردند تا به چند دهه مناقشه هسته ای پایان دهند. اهمیت حقوقی برجام و صلح و آرامشی که در جهان به وجود آورد به اندازه ای است که کشورهای متحد آمریکا را نیز از همراهی با وی برحذر دارد. منطق غیرقابل برجام به سدی در برابر بی‌منطقی‌های دونالد ترامپ تبدیل شده است تا تاجر کاخ سفید در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سرنوشت ساز نقشه های خود را نقش بر آب ببیند.
بخش دیگری از دلایل ناکامی های آمریکا را می توان در تناقضات رفتاری کاخ سفید مشاهده کرد. واشنگتن در حالی خود را درباره تجارت سلاح از سوی ایران نگران نشان می‌دهد که بر اساس اعلام مجید تخت روانچی؛ نماینده ایران در سازمان ملل متحد، تنها در ۶ کشور همسایه ایران در منطقه خلیج فارس، آمریکا ۵۰ هزار نیرو به همراه ۳۰۰ هواپیمای نظامی، یک ناو هواپیمابر و ده‌ها ناوچه مستقر کرده و چهار مقر فرماندهی مرکزی برای نیروهای زمینی، هوایی، دریایی و نیروهای ویژه خود ایجاد نموده است. از ۴۰ پایگاه نظامی غربی در خاورمیانه، ۲۹ پایگاه آن متعلق به آمریکا است.
واشنگتن درحالی از نگرانی و آشفتگی کشورهای متحد خود در منطقه از تجارت احتمالی تسلیحات از سوی ایران سخن می گوید که تخت روانچی واردات ۱۲ درصد از کل تسلیحات صادراتی جهان بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ را متعلق به عربستان سعودی اعلام کرده است که بزرگترین وارد کننده تسلیحات در جهان بوده و ۷۵ درصد آن، تسلیحات وارداتی از آمریکا است. بالاترین رقم اختصاص تولید ناخالص ملی به هزینه های نظامی از آنِ همسایه جنوب غربی ایران است که چندان هم به اصول همسایگی آشنایی ندارد. دیگر زرادخانه خطرناک خاورمیانه را هم رژیم صهیونیستی در اختیار دارد که ایران را دشمن شماره یک خود می داند. با چنین توصیفاتی آنکه در منطقه باید نگران باشد جمهوری اسلامی ایران است، اینکه اما چرا آمریکا نگران نگرانی های حاشیه نشین های خلیج فارس است؛ قطعا اشک های مادران یمنی نیست، زیرا بمب هایی که کودکان یمنی را می کشند ساخت آمریکاست که هواپیماهای عربستان سعودی بر سر آن ها می ریزند. این تناقضات حتی برای کشورهایی که پیدا و پنهان در استعمار آمریکا هستند غیرقابل انکار است.
مکانیسم ماشه، یا راه نجات ترامپ
همزمان با ناکامی آمریکا در تمدید تحریم های تسلیحاتی، برخی تحلیلگران معتقدند که ترامپ برای رهایی از تبعات آن به ویژه در آستانه انتخابات دست به هر اقدامی خواهد زد. اهمیت نمایش قدرت، برای ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری به قدری زیاد است که «تامس کانتریمن» دستیار وزیر خارجه پیشین آمریکا در امور خلع سلاح و امنیت بین‌الملل در این زمینه معتقد است: رییس جمهوری آمریکا می‌خواست با کارت قطعنامه ضد ایرانی برای انتخابات ریاست جمهوری مانور بدهد. البته در اساس، برای ترامپ تنها چیزی که مطرح است، چینش قواعد بازی انتخابات به گونه‌ای است که در برنده شود.» با فرض صحت چنین عزمی از سوی ترامپ طرح و مانور وی بر موضوع مکانیسم ماشه اشاره شده در برجام نمی تواند دور از انتظار باشد. این سازوکار در برجام برای حفظ منافع هریک از طرفین حاضر و حل اختلافات نوشته شده است و بر اساس آن اگر عضوی از این قراداد از روند اجرای آن شکایتی داشته باشد و نتواند در مدت های مقرر و با جلسات در سطح کارشناسان و وزرای خارجه آن را به نتیجه برساند می تواند به شورای امنیت شکایت برده و با بهره گیری از حق وتو تحریم‌ها را بازگرداند. به نظر می‌رسد این پلن B کاخ سفید است اما مشخص نیست چرا آمریکا با وجود خروج از این تعهد در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم ها علیه ایران، بار دیگر خود را یکی از اعضای این توافق می‌داند و در این توهم به سر می‌برد که به عنوان یکی از اعضا برجام می‌تواند برای آینده آن تصمیم بگیرد؟
نظر شما