اروپا مصمم به حفظ برجام

به گزارش ایرنا، «الی گرانمایه»، کارشناس ارشد اندیشکده «شورای روابط خارجی اروپا» (European Council on Foreign Relations) در جدیدترین نوشتار خود در تارنمای «فارن پالیسی» به رد قطعنامه آمریکا در شورای امنیت  برای تمدید تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل پرداخته است و در این باره نوشته است: «پس از شکست حقارت آمیز در شورای امنیت، واشنگتن در پی این خواهد بود که تحریم ها را به جای خود بازگرداند تا هرآنچه را که از توافق هسته ای باقی مانده نابود کند.

«انگلیس، فرانسه و آلمان می توانند تا بعد از انتخابات آمریکا این توافق را زنده نگه دارند. با وجودی که آمریکا در شورای امنیت به گونه خجالت آوری منزوی شد اما تیم ترامپ عقب ننشست و ترامپ اعلام کرد که ساز و کار بازگشت خود به خودی تحریم های ایران را اجرایی خواهد کرد. در واقع، مانور دادن حول و حوش مسئله تحریم تسلیحاتی همیشه پیش درآمد دستیابی به هدف بزرگ تری بوده است: خراب کردن تمامی پل هایی که می تواند راه بازگشت به توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ باشد.»

نویسنده در همین راستا با یادآوری خروج یکجانبه ترامپ از برجام در سال ۱۳۹۷ می افزاید: «تیم ترامپ اکنون می خواهد تحریم های بین المللی را به جای خود بازگرداند و از تدبیری استفاده کند که در توافق هسته ای گنجانده شده است. این در حالی است که آمریکا دیگر در این توافق حضور ندارد. روسیه و چین بحث فنی و حقوقی ای را  مطرح کرده اند که بر این اساس آمریکا که دیگر عضو برجام نیست نمی تواند از ساز و کار بازگرداندن خود به خودی تحریم ها استفاده کند. این حتی، نکته ای است که «جان بولتون»، مخالف جدی توافق هسته ای نیز به آن اذعان کرده است.»

این تحلیلگر متخصص مسائل خاورمیانه در این باره اضافه می کند:

«در واقع، دعوای مذکور بیشتر یک جدال سیاسی است تا حقوقی. این دعوی که به نظر می رسد بیشتر به نفع کشورهای اروپایی است، این است که ایالات متحده از مشروعیت کافی برای توسل به ساز و کار بازگرداندن خود به خودی تحریم های ایران برخوردار نیست چرا که انگیزه اصلی آن تخریب کامل این توافق چندجانبه پس از صرف دو سال وقت برای  تحلیل بردن بنیادهای آن است.»

گرانمایه در بخش بعدی تاکید می کند: «بازیگر اصلی که سرنوشت توافق را پس از بازگشت خود به خودی تحریم ها تعیین می کند، خود ایران است. ایران تا کنون نیز در پاسخ به کمپین فشار حداکثری آمریکا وارد عمل شده است؛ از افزایش سطوح اورانیوم غنی شده تا برداشتن برخی دیگر از محدودیت ها بر برنامه هسته ای خود تا تهدید به خروج از «پیمان منع اشاعه هسته ای» (NPT).

«اما واقعیات سیاسی و عملی پس از بازگشت خود به خودی تحریم ها، محاسبات تصمیم گیرندگان در تهران را تحت تاثیر قرار می دهد و در اینجاست که پاسخ طرف های باقی مانده در توافق هسته ای- فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه و چین-بسیار حیاتی خواهد بود. این کشورها همچنان متعهد هستند که از این توافق- حداقل تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر (آبان ماه ۱۳۹۹) حمایت کنند.»

این کارشناس مسائل ایران و اروپا در ادامه یادآور می شود که آمریکا پس از شکست اخیر خود در شورای امنیت ادعا کرده است که اگر  شورای امنیت ظرف ۳۰ روز به تعلیق تحریم‌ها رای ندهد، تحریم‌ها در چارچوب قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت خود به خود به اجرا گذاشته خواهند شد.

گرانمایه درباره این مدت می نویسد: «این مدت زمان دقیقا تا قبل از ماه  اکتبر به پایان می رسد، همان زمانی که همین تحریم ها منقضی می شوند و همچنین زمانی است که روسیه ریاست دوره ای شورای امنیت را بر عهده می گیرد. به این ترتیب، واشنگتن با موانع روندی بیشتری در شورای امنیت مواجه خواهد شد.»

این تحلیلگر که متخصص مسائل مربوط به توافق هسته ای ایران و غرب نیز هست تذکر می دهد که اگر در هر صورتی ساز و کاری که از آن با عنوان «ماشه» یاد می کنند علیه ایران اجرایی شود، آشوب و چند دستگی بین دولت ها  در سازمان ملل ایجاد می شود. وی در این باره می نویسد: «نخست اینکه ایالات متحده در پی این خواهد بود که از طریق اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای خود حامیانی پیدا کند. بنابراین، تا قبل از پایان این دوره ۳۰ روزه تعدادی از کشورهای عضو با اجرای تحریم ها موافقت می کنند. اگر دولت ها برای اجرای مکانیسم ماشه (علیه ایران) اقدام نکنند، تیم ترامپ  احتمالا از اهرم تهدید تحریم های ثانویه استفاده خواهد کرد؛ همان طور که طی ۱۸ ماه گذشته با موفقیت از این ابزار استفاده کرده است.»

گرانمایه درباره استفاده آمریکا از زور برای وادار کردن کشورهای دیگر به همراهی با آن در تحریم ایران اضافه می کند: «حتی اگر بیشتر دولت های جهان با اختیار آمریکا در استفاده از مکانیسم ماشه مخالف باشند، برخی کشورها مجبور می شوند با واشنگتن همراهی کنند چرا که ایالات متحده می تواند از فشار اقتصادی علیه آنها استفاده کند.»

نویسنده اعتقاد دارد که چین و روسیه گروه دومی از دولت ها را با خود همراه می کنند. نه تنها این گروه از کشورها از اجرای آن دسته از تحریم های سازمان ملل که دولت آمریکا ادعا می کند می بایست مجددا اعمال شوند، خودداری می کنند بلکه امکان دارد بر سر راه مجموعه ای دیگر نیز سنگ اندازی کنند مانند بلوک کردن برقراری دوباره کمیته های در سازمان ملل که بر اجرای چنین تحریم هایی نظارت می کنند. امکان دارد این گروه حتی نفع خود را در این ببیند که ادعای آمریکا را از سوی «دیوان بین المللی دادگستری» زیر سوال ببرند.

نویسنده درباره گروه سوم می نویسد: «فرانسه، انگلیس و آلمان که در این باور که توافق باید تا جای ممکن حفظ شود، وحدت نظر دارند، هدایت گروه سوم را بر عهده دارند. این سه دولت در بیانیه ای در ماه ژوییه (تیر و مرداد) تاکید کرده اند که از ساز و کار ماشه یکجانبه آمریکا حمایت نمی کنند. البته مشخص نیست که آیا آنها این به معنای مخالفت آشکار در عمل خواهد بود یا خیر و رویکرد آنها به طور قطع اقدامات کارشکنانه ای را که شاید روسیه و چین به آنها دست بزنند، شامل نخواهد شد.»

این کارشناس روابط خاورمیانه و اروپا درباره اقدامات احتمالی بلوک اروپایی می افزاید: «آنها در پی این هستند تا تصمیماتی را که به برداشتن گام های ضروری برای اجرای تحریم های سازمان ملل منجر می شود، متوقف کنند. این کار حساسی است چرا که کشورهای اروپایی عادت ندارند بی پروا چارچوب الزام آور برخی از حکم های سازمان ملل را نادیده بگیرند و قصدشان این خواهد بود که به گونه ای متعادل عمل کنند تا وجهه شورای امنیت بیش از این خدشه دار نشود. آنها از سوی دیگر نیز تلاش می کنند تا اجرای کامل تحریم ها را به تاخیر بیندازند تا زمان بخرند و در پاسخ به اقدامات آمریکا، اعمال محدودیت ها را از طرف ایران تشویق کنند.»

تحلیلگر فارن پالیسی در بخش بعدی به واکنش سایر کشورها می پردازد و در این باره می نویسد: «احتمالا کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و هند از این رویکرد حمایت کنند. این دولت ها ممکن است پا را فراتر گذارند و پیام سیاسی قابل ملاحظه ای برای ایران بفرستند و مانند اکثر اعضای شورای امنیت در یک بیانیه مشترک قول بدهند که ساز و کار یکجانبه آمریکا برای بازگرداندن خود به خودی تحریم ها را به رسمیت نشناسند.»

گرانمایه در همین راستا به رویکرد اتحادیه اروپا در این باره می پردازد و می افزاید: «۲۷ عضو اتحادیه اروپا به عنوان بخشی از این رویکرد می توانند یک فرایند مشاوره طولانی مدت را بر سر بازگشت خود به خودی تحریم ها کلید بزنند که در صورت شروع، چطور آن را اجرا کنند. بعید است تحریم های مجزای اتحادیه اروپا علیه برنامه هسته ای ایران تا زمانی که تهران رویکردی حساب شده نسبت به فعالیت های هسته ای خود دارد، مجددا اعمال شوند.»

نویسنده این مقاله سپس اضافه می کند: «طرف های باقی مانده در توافق هسته ای توانسته اند فعلا ساختار آن را حفظ کنند. هدف این بوده است تا این توافق را تا انتخابات آمریکا برسانند تا ببینند که آیا روزنه ای برای احیای آن با روی کار آمدن احتمالی «جو بایدن» وجود دارد یا خیر. طی مدت حضور ترامپ در کاخ سفید، ایران و اروپا توانستند از سقوط توافق هسته ای جلوگیری کنند.»

الی گرانمایه، کارشناس خاورمیانه و روابط ایران و اروپا در پایان می نویسد:

«اکنون که فقط یازده هفته تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده است، آنها می بایست با جدیت کار کنند تا از سقوط کلی توافق جلوگیری کنند. حتی اگر بایدن که قول داده است اگر  انتخاب شود- درصورت بازگشت ایران به تعهداتش، به برجام برمی گردد، سایر اعضای باقی مانده برجام می بایست همچنان سخت تلاش کنند تا توافق را تا ماه ژانویه (بهمن ماه) حفظ کنند. دو ماه باقی مانده دولت ترامپ در نظر مخالفان توافق هسته ای ایران، فرصتی است تا   «سیاست سرزمین سوخته» را نسبت به برنامه هسته ای ایران اجرا کنند. به این ترتیب، این دیگر کار انگلیس و اروپاست تا هر زمانی که می توانند، هر آنچه که از توافق باقی می ماند برای خود جمع کنند.