محرم و عاشورا در ترکیه

سنی های حنفی اکثریت جامعه مسلمان سنی مذهب این کشور را تشکیل می دهند و پیروان این مذهب به طور عمده در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند. پیروان مذهب شافعی نیز در ترکیه وجود دارند که به طور عموم در مناطق کردنشین در جنوب شرق ین کشور سکونت دارند. بخش عمده کردهای ساکن ترکیه را پیروان مذهب شافعی تشکیل می دهند.

جمعیت علوی ترکیه که متمایز از شیعیان هستند نیز بخش بزرگی از جامعه مسلمان این کشور را تشکیل می دهند. رقم دقیقی از جمعیت شیعیان جعفری نیز در ترکیه در دست نیست ولی این گروه علاوه بر کلان شهرهای ترکیه همانند استانبول، آنکارا، بورسا، ازمیر در استان های مرزی همانند آغری، ایغدیر اسکان دارند.

حب اهل بیت (ع) در میان تمامی مسلمانان ترکیه از مرتبه‌ای بالا و مقدس برخوردار است و دوستداران خاندان پیامبر اکرم (ص) در این کشور در ایام ماه محرم به شیوه‌های مختلف به مراسم مربوط به این ماه می‌پردازند، تاکید مسلمانان ترکیه بر زنده نگهداشتن واقعه کربلا و روز عاشورا است و این را یک وظیفه و ضرورت برای خود می داند.

طبخ نذری در میان اهل سنت ترکیه نیز رواج دارد و معمولا در ماه محرم غذاهایی در خانه‌ها توسط مردم پخته و در میان همسایگان توزیع می‌شود.

باورهای مذهبی در میان مردم ترکیه

منتسبین مذاهب مختلف ترکیه معتقدند که در ماه محرم علاوه بر واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری، اتفاقات مهمی در تاریخ ادیان ابراهیمی روی داده است. توقف کشتی حضرت نوح (ع) در خشکی، انهدام بت ها در شهر " اور" توسط حضرت ابراهیم (ع)، دیدار حضرت یعقوب با حضرت یوسف، التیام بیماری حضرت ایوب، بیرون آمدن حضرت یونس از شکم ماهی، عبور حضرت موسی (ع) از دریای سرخ از جمله وقایعی است که به اعتقاد مردم اهل تسنن ترکیه در دهم محرم روی داده است.

بعد از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه در دهه ۲۰۰۰ میلادی سازمان امور دیانت ترکیه که تنها مرجع رسمی رسیدگی به امور مذهبی ترکیه شد، همه ساله در روز عاشورا پیامی در مورد این روز این مرکز منتشر و به رخدادهایی که گفته می شود در این روز اتفاق افتاده، نیز اشاره می کند.

اهل سنت ترکیه مراسم آیینی و تعزیه خوانی ندارند، ولی سخنرانان مذهبی، وعاظ و علما در دهه اول محرم معمولا از این حادثه یاد می کنند و بر حقانیت امام حسین (ع) در قیام عاشورا صحه می گذارند و بر"یزید" و خاندان او لعنت می فرستند.

علاقه و عشق مردم ترکیه به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام بسیار زیاد است و علاوه بر نام محمد، اسامی علی، حسن، حسین از نام هایی است که به وفور می توان آن را در ترکیه یافت.

همانگونه که اشاره شد بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، محرم و عاشورا نیز بگونه ای دیگر نزد مسوولان دولتی این کشور مورد توجه قرار گرفت. شبکه دولتی ترکیه ( تی آر تی ) نیز برای معرفی حادثه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در سال‌های اخیر مستندهای متعددی تهیه و در این مستندها به ابعاد مختلف عاشورا پرداخته شده است.

نوحه خوانی و سینه زنی در ترکیه

شیعیان ترکیه به خصوص شیعیان جعفری ماه محرم و روز عاشورا را مشابه ایران برگزار می کنند. مراسم مختلف عزاداری، سینه زنی، نوحه خوانی در این ماه و روز عاشورا به خصوص در استانهای مجاور مرزهای جمهوری اسلامی ایران همانند ایغدیر و آغری و ارضروم برگزار می شود و حتی در مواردی به دلیل نزدیکی جغرافیایی به ایران نوحه خوان ها مرثیه سرایان ایرانی به این مناطق دعوت می شوند.

در ساعات اولیه صبح عاشورا هزاران نفر از شیعیان گردهم می‌آیند و به عزاداری و زنجیر زنی می‌پردازند و سپس نمایش تمثیلی حادثه کربلا را به صورت تئاتر (تعزیه) اجرا می‌کنند و طی مراسمی یاد و خاطره‌ شهادت امام حسین( ع) را در اذهان زنده می‌کنند.

همانند ایران بخش عمده شیعیان ترکیه از اول تا دهم محرم لباس سیاه بر تن نموده و دسته های سینه و زنجیرزنی به راه می اندازند. در برخی مناطق این کشور شیعیان پیراهن سفیدی به روی لباس مشکی خود می‌پوشند که تداعی کننده کفن و حکایت از هدیه جان به امام حسین ( ع) است و نیز نوارهای پارچه‌ای سبز و قرمز رنگی بر پیشانی می‌بندند. به مناسبت دهه اول محرم هر شب برنامه عزاداری و قرائت زیارت عاشورا در مساجد شیعیان ترکیه در شهرهای استانبول، آنکارا، ایغدیر، ازمیر و بورسا و برقرار می شود و خیرین نیز در این روزها اقدام به پخش نذورات مختلف می کنند.

باشکوه ترین مراسم های محرم و روز عاشورا در ترکیه در استانبول برگزار می شود. در تنظیم برنامه های یاد شده علاوه بر توجه به شیعیان این کشور به تمامی مردم این کشور توجه شده است، از جمله این مراسم برگزاری نمایشگاه های عکس از عزاداری شیعیان می باشد. بازدیدکنندگان از این نمایشگاه ها در دفاتر یادبود دیدگاه های خود در زمینه عاشورا را می نویسند و این دفاتربه صورتکتاب چاپ و منتشر می شود.

روز عاشورا و برگزاری تعزیه در استانبول

مهمترین بخش برنامه­ های ماه محرم در استانبول مراسم روز عاشورا در میدان هالکالی این شهر است، اولین مراسم عاشورا در این منطقه توسط صلاح الدین اوزگوندوز و حمید توران در سال ۱۹۸۲ برگزار شد و هر ساله بر شکوه این مراسم افزوده شده است، در سال ۱۹۹۱ میلادی خبرگزاری رسمی ترکیه برای نخستین بار خبر این مراسم را منعکس و این خبر بطور گسترده به افکار عمومی ترکیه منعکس شد.

در سال ۲۰۰۵ این مراسم در سه زمینه در کتاب «رکوردهای گینس» ثبت شد. بیشترین تعداد تماشاگر یک نمایش (تعزیه) با سیصد هزار تماشاگر ثبت شده، بزرگترین کادر آماتور تئاتر (۸۴۰نفر) و گسترده‌ترین صحنۀ اجرا در ۲۵۰۰ متر مربع صحنۀ خاکی و ماسه‌ای محورهای ثبت مراسم میدان هالکالی است. همچنین مراسم مذکور از طرف سازمان «یونسکو» با ‌عنوان بهترین مراسم عزاداری حسینی(ع) در جهان انتخاب شده است.

در سال های گذشته به همراه مراسم تعزیه، کنگره های بین المللی نیز در حاشیه این مراسم با شرکت اندیشمندان از کشورهای مختلف جهان برگزار می شود.

با شناخت بیشتر افکار عمومی ترکیه از این مراسم، سیاستمداران ترکیه نیز به این مراسم توجه ویژه ای نشان داده اند و در سالهای گذشته رییس جمهور، نخست وزیر، رییس مجلس، وزیران نیز در این مراسم باشکوه شرکت کردند.

در سالهای اخیر توجه شبکه های تلویزیونی ترکیه نیز به این مراسم افزایش یافته است و برخی از شبکه های سراسری تلویزیونی این مراسم را به صورت زنده پخش می کنند.

همه ساله و در ماه محرم چادر عاشورا در عزاداری شیعیان ترکیه با هدف تحکیم وحدت مسلمانان و احترام به اهل بیت(ع) در استانبول ترکیه برپا می‌شود و در این چادر از تمامی مراجعین بدون درنظرگیری دین و یا مذهب آنان پذیرایی به عمل می آید.

در سال جاری بدلیل شیوع کرونا و ممنوعیت های گردهمایی ها ، تاکنون در زمینه برپایی مراسم در میدان هالکالی اطلاعاتی ارایه نشده ولی بنا به اخبارهای منتشره در برخی مناطق ترکیه با حفظ فاصله های اجتماعی مراسم عزاداری از اول محرم اجرا شده است.