«مرتضی مکی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره سفر امانوئل مکرون به لبنان و عراق گفت: پس از جنگ جهانی اول و تجزیه عثمانی، فرانسه بر بخش‌هایی از سرزمین‌های عثمانی تسلط یافت و سوریه و لبنان در خاورمیانه تحت قیومیت آنها درآمد و حضور آنها در منطقه غرب آسیا بعد از جنگ جهانی دوم هم ادامه داشت.
وی افزود: فرانسوی ها همواره این منطقه را در حوزه نفوذ سنتی خودشان تعریف می‌کنند، اما در دوران جنگ سرد، نقش فرانسه در خاورمیانه تحت الشعاع رقابت‌های میان آمریکا و شوروی قرار گرفت و از جایگاه آنها کاسته شد.
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: با وجود تلاش‌های فرانسه برای اثرگذاری در روند تحولات سیاسی و اجتماعی خاورمیانه، سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا و نقش‌آفرینی بی‌چون و چرای آنها در خاورمیانه و روند پرشتاب تحولات به دلیل تجاوزات اسرائیل به ویژه در فلسطین و لبنان موجب شده، نقش فرانسه در دو دهه گذشته بسیار کمتر از گذشته شود.
مکی ادامه داد: فرانسوی‌ها به دلیل نزدیکی با اسرائیل و نفوذ پر قدرت لابی‌های یهودی در این کشور، نسبت به تجاوزات اسرائیل نگاه اغماض‌آمیزی داشته و سکوت کرده‌اند و همین مسئله موجب شده نتوانند روابط نزدیکی با کشورهای خاورمیانه برقرار کنند.
وی خاطرنشان کرد: با بروز بحران در سوریه و ظهور گروه‌های مختلف معارض با دولت این کشور، فرانسه تلاش کرد مدیریت بحران برعهده بگیرد و از نخستین کشورهایی بود که سفارت سوریه در پاریس را در اختیار معارضین قرار داد و تلاش کرد با گروه‌های معارضه رابطه نزدیکی برقرار کرده و آنها را تقویت کند. اما شکاف معارضین و بروز اختلافات شدید میان آنها، افشای ماهیت تروریستی گروه‌های تفکیری، پیشروی داعش در سوریه و عراق و همچنین سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا در غرب آسیا موجب شد سیاست فرانسه و کشورهای اروپایی درخاورمیانه سرانجامی نداشته باشد.
مکی به وضعیت نفوذ فرانسه در لبنان اشاره کرد و ابراز داشت: در لبنان هم که فرانسه ارتباط نزدیکی با مسیحیان و گروه‌های وابسته به جریان ۸ مارس دارد، با گسترش حرکت تکفیری‌ها به سمت لبنان، برخی متحدین سنتی فرانسه مجبور به نزدیکی با گروه‌های مقاومت شدند و از نفوذ فرانسه کاهش یافت.
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: حمله آمریکا به عراق و عدم همراهی فرانسه با ایالات متحده در آن جنگ، از دیگر عواملی بود که نفوذ موثر و نقشی که فرانسوی‌ها ایفا می‌کردند، کاست.
انفجار بندر بیروت فرصت بزرگی برای فرانسه برای بازگشت به خاورمیانه بود
این کارشناس مسائل اروپا درباره تحرکات جدید رئیس جمهور فرانسه گفت: مکرون سیاستمدار فرصت‌طلبی است و از هر فرصتی برای گسترش نفوذ فرانسه در خاورمیانه و شمال آفریقا استفاده می‌کند. البته قبلا سارکوزی هم تلاش‌هایی انجام داده بود اما تحولات پرشتاب خاورمیانه و بهار عربی از یکسو و سیاست‌های یکجانبه گرایانه آمریکا موجب شده بود تا توقعات برآورده نشود.
مکی افزود: مکرون برخلاف سارکوزی نگاهی واقع‌بینانه را در پیش گرفته است. او با پذیرش واقعیت‌های منطقه، می‌خواهد اهداف فرانسه را به پیش ببرد و پذیرش نقش حزب‌الله در لبنان هم در همین چارچوب قابل تحلیل است.
وی با بیان اینکه انفجار بندر بیروت فرصت بزرگی برای فرانسه برای برگشت به خاورمیانه بود، عنوان کرد: بحران‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی لبنان، همه جریان‌های این کشور را در تنگنا قرار داده است. امیدها و انتظارات مردم لبنان هم از دولتمردان برای بهبود وضعیت از بین رفته و ما شاهد یک نوع نابسامانی در لبنان بودیم و آنها هم پاسخی برای ارائه به مردم لبنان نداشتند.
پذیرش نقش حزب الله نشان دهنده رویکرد واقع بینانه مکرون است
به گفته این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، مکرون پس از انفجار بندر بیروت، در دو سفری که به لبنان داشت سعی کرد با طرح وعده کمک مالی به لبنان، نزدیک شدن به گروه‌های سیاسی و حتی پذیرش نقش حزب‌الله، جایگاه فرانسه را در لبنان بهبود ببخشد.
مکی با اشاره به اظهارات اخیر مکرون درباره حزب‌الله گفت: صحبت‌های مکرون درباره حزب‌الله برخلاف رویکرد پیشین این کشور و دیگر کشورهای اروپایی درباره حزب‌الله است. حتی آلمان شاخه نظامی حزب‌الله را تروریستی اعلام کرده ولی پذیرش حزب‌الله نشان از رویکرد واقع‌بینانه مکرون از نقش و جایگاه حزب‌الله در لبنان است.
وی درباره سفر مکرون به عراق هم اظهار داشت: عراق هم مانند لبنان دچار چالش‌های جدی است. بغداد درصدد است با تقویت مناسبات با کشورهای اروپایی بتواند مشکلات اقتصادی و متعاقب آن، بحران‌های داخلی و سیاسی خود را حل کند و فرانسه هم به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ اروپا می‌تواند نقش موثری در پیوند بیشتر میان عراق و اتحادیه اروپا ایفا کند.
فرانسه برای نقش‌آفرینی در خاورمیانه با چالش‌های عمده‌ای مواجه است
این کارشناس مسائل فرانسه اضافه کرد: تقویت مناسبات میان بغداد و پاریس، بخشی از بار و فشار عراق را کاهش می‌دهد اما اینکه فرانسه تا چه اندازه قابلیت و توان ایفای نقش موثر و تعیین‌کننده در خاورمیانه به ویژه عراق را دارد، اما و اگرهای زیادی در این زمینه وجود دارد.
مکی با اشاره به مناسبات نزدیک اسرائیل و فرانسه تصریح کرد: همه دولت‌های اروپایی به ویژه فرانسه خود را متعهد به تامین امنیت اسرائیل دانسته و مناسبات نزدیکی میان آنها برقرار است. لابی‌های یهودی قدرتمندی در فرانسه فعال هستند.
وی ادامه داد: اینکه فرانسه چگونه می‌خواهد هم حزب‌الله را بپذیرد، هم متعهد به تامین امنیت اسرائیل باشد و هم میان ایران و عربستان توازن ایجاد کند و از سوی دیگر، نوع تعاملش با آمریکا در خاورمیانه چگونه باشد، مسیر پر پیچ و خمی را شکل می‌دهد و چالش‌های عمده‌ای را برای پاریس ایجاد می‌کند.
تلاش‌های مکرون به دلیل رویکرد یکجانبه ترامپ در مورد ایران به نتیجه نرسید
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که کمرنگ شدن نقش آمریکا در غرب آسیا تا چه اندازه موجب افزایش انگیزه فرانسه برای فعال شدن در خاورمیانه شده است، خاطرنشان کرد: اینکه فرانسه می‌خواهد از خلاء ناشی از کمرنگ شدن حضور و نقش آمریکا در خاورمیانه استفاده کند، تردیدی نیست اما سوال این است که آیا فرانسه از وزن و اعتبار لازم برای پر کردن آن خلاء برخوردار است؟
مکی با بیان اینکه به نظر می‌رسد فرانسه قادر نباشد در روابط خود با تمامی قدرت‌های منطقه‌ای توازن ایجاد کند، ابراز داشت: اختلافات فرانسه با ترکیه در مدیترانه به شدت افزایش یافته است به طوری که دیگر اختلافات مدیترانه‌ای، مختص به اختلاف میان ترکیه و یونان یا ترکیه و قبرس نیست. گذشته از مسائل مربوط به لیبی، پاریس و ریاض روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی دارند و از سویی، ایران و عربستان در خاورمیانه رقابت منطقه‌ای دارند.
وی درباره تعارض حضور فرانسه در خاورمیانه با ایران هم بیان کرد: فرانسوی‌ها از مدت‌ها قبل بازی خود را برای کاهش تنش با ایران آغاز کرده‌اند. مکرون با دعوت ظریف برای حضور در نشست سران گروه هفت و تلاش برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن برای جلب نظر آمریکا و مدیریت تنش در برجام تلاش کرد بتواند نظر مثبت ایران را هم جلب کند اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید که به دلیل رویکردهای یکجانبه ترامپ بوده است.
این کارشناس مسائل اروپا با تاکید بر اینکه فرانسه در کنار آلمان و انگلیس نمی‌خواهد در زمین آمریکا درباره برجام بازی کند، یادآور شد: آنها به دنبال ایفای نقش جداگانه‌ای در جهان به ویژه خاورمیانه هستند و مکرون هم می‌خواهد از فرصت ایجاد شده نهایت استفاده را بکند. با این حال، شاید آنها در لبنان به اهداف خاصی برسند ولی اینکه تردیدهای جدی و زیادی در مورد نقش‌آفرینی آنها در خاورمیانه وجود دارد.
نظر شما