توسعه دولت الکترونیک و چشم‌اندازی که پیش رو است

گسترش زیرساخت‌های دولت الکترونیک نتایجی دارد که می‌تواند موجب پیشرفت کشور شود؛ وضعیتی که افزایش سرعت، شفافیت و دقت در انجام خدمات دولتی را به دنبال داشته و از بار مراجعه حضوری شهروندان به ادارات نیز کاسته است.

وقتی کارها به ثانیه انجام می‌شوند

شهروندانی که سن و سال بیشتری دارند، بطور حتم یادشان هست که در گذشته برای انجام یک کار اداری باید ساعت‌ها در صف‌های طویل می‌ایستادند و منتظر می‌ماندند تا درخواست‌ها آن‌ها تایید شده و نتیجه آن بر کاغذها و اسناد مختلف ثبت شود. در آن سال‌ها، امضای یک نامه اداری هفته‌ها به طول می‌انجامید و معلوم نبود که آیا مسئول مربوطه نامه را رویت کرده است یا خیر؟ شهروندان هم مجبور بودند برای انجام کارهای اداری خود، بطور حتم مراجعه حضوری داشته باشند و همین مسئله، انجام کارها را بسیار دشوار می‌کرد.

با باز شدن پای رایانه به ادارات، کارها نظم و نسق بیشتری گرفت و با سرعت بیشتری پیش رفت. اما تنها ورود رایانه کافی نبود که تا از بار مراجعات حضوری کم کند. این گسترش دولت الکترونیک بود که شرایط را تغییر داد. تحولات دولت الکترونیک و رشد شتابان زیرساخت‌های آن باعث شده است تا در چند سال گذشته تنها کافی باشد که شما از طریق تلفن هوشمند خود، تنها با چند کلیک، مدارک خود را به صورت برخط بارگذاری کرده و سپس آن را برای اداره مذکور ارسال کنید. مسئول مربوط نیز می‌تواند نامه را به سرعت و از طریق شبکه‌های طراحی شده دولت الکترونیک منتقل کرده و امضای آن را دریافت کند. کارمندان دولت امروزه می‌توانند اعتبار مدارک ارائه شده را هم باز از طریق سامانه‌های مربوط دریافت کنند و برای این امر هم نیاز به انبوه از اسناد و مدارک نیست.

اما افزایش سرعت در گردش کارهای اداری، تنها نتیجه گسترش زیرساخت‌های دولت الکترونیک نیست. دولت الکترونیک باعث کاهش مشکلات ناشی از ضرورت مراجعه حضوری هم خواهد شد. امروز دیگر نیازی نیست که شهروندان ساکن شهرهای غیر مرکز استان یا ساکنان روستاها و مناطق عشایری، برای انجام امور اداری خود حتما بار سفر ببندند و هزینه‌های فراوانی را متحمل شوند. آن‌ها تنها کافی است به اینترنت دسترسی داشته باشند. امری که حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای کشور نیز ممکن است و دامنه خدمات دولت الکترونیک به تمام مرزهای جغرافیایی دولت گسترده شده است.

دولت الکترونیک ضامن سلامت و شفافیت اداری

یکی دیگر از نتایج مهم گسترش دولت الکترونیک، ایجاد شفافیت در نظام اداری است. امروزه شهروندان می‌توانند به صورت لحظه‌ای گردش کار درخواست اداری خود را مشاهده کنند و ببینند که چه کسی درباره درخواست‌های آنان، چه تصمیمی گرفته است و به چه دلیلی با درخواست فرد موافقت یا مخالفت شده است. همچنین دیگر نیازی به برقراری تعامل مستقیم میان ارباب رجوع و کارمند نیست و بدین ترتیب احتمال پرداخت رشوه یا طرح درخواست‌های نامتعارف مالی برای تسریع در روند رسیدگی به این امور کمتر می‌شود.

اکنون اغلب وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی با ایجاد سامانه‌های شفافیت امکان دسترسی به اطلاعات مالی و فعالیت‌های اقتصادی خود را برای همگان فراهم ساخته‌اند.

در دولت دوازدهم و با دستورات اکید رئیس‌جمهوری، وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی، با راه‌اندازی سامانه‌های شفافیت بخش عظیمی از اطلاعات اداری و مالی خود را برای بازدید شهروندان، کارشناسان، خبرنگاران و اصحاب رسانه در فضای مجازی به اشتراک گذاشته‌اند. امروز می‌توان به آسانی فهرست دریافت کنندگان تسهیلات مختلف، یا فهرست املاک و مستغلات یا پیمانکاران ادارات دولتی را مشاهده کرد و دریافت که کدام سازمان و بر چه اساسی، در حال همکاری با کدام فرد حقیقی یا حقوقی است.

اگرچه سامانه‌های شفافیتی که در دولت ایجاد شده‌، هنوز نیازمند تغییراتی است تا بتواند اطلاعات را دقیق‌تر و سریعتر در اختیار مخاطبان قرار دهد، با این حال اقدامات دولت برای ایجاد شفافیت با کمک توسعه زیرساخت‌های دولت الکترونیک، گام بلندی است که برداشته شده است و بطور حتم و با گذشت زمان، اطلاعات مندرج در سامانه‌ها دقیق‌تر و شفاف‌تر از قبل هم خواهند شد.   

توسعه زیرساخت‌های دولت الکترونیک، امکان مشارکت بیشتر شهروندان در حکمرانی را فراهم آورده است. اکنون شهروندان می‌توانند با اطلاع رسانی به موقع، دولت را در مقابله با تخلفات و مشکلات یاری کنند. همچنین این امکان مهیا شده است تا شهروندان بتوانند از طریق درگاه‌های مختلف موجود در سامانه‌های مختلف دولت الکترونیک، نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را به ادارات دولتی ارائه کنند. گردآوردن این اطلاعات و نظرات، بطور حتم برای حل مشکلات و مسائل مختلف، بسیار اثر گذار خواهد بود. توسعه دولت الکترونیک، به حفاظت هرچه بیشتر از محیط‌زیست نیز خواهد انجامید. بر کسی پوشیده نیست که الکترونیکی شدن اسناد و مدارک دولتی، باعث کاهش مصرف کاغذ شده است. گسترش این زیرساخت‌ها، بار ملی دولت را هم کاهش می‌دهند و این فرصت را فراهم می‌آورند که کارمندان ادارات بتوانند خدمات بیشتری را ارائه کرد و به امور مهمتری بپردازند.

چشم‌اندازی که پیش رو است

دولت در سال‌های اخیر، اقدامات اساسی برای پیشبرد اهداف دولت الکترونیک انجام داده است. ضریب نفوذ کلی اینترنت پهن باند در کشور در سال ۱۳۹۹ و بر طبق آخرین آمار «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی» به ۹۸.۳۳ درصد و ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت سیار به ۸۷.۲۸ درصد رسیده است. همچنین طی دوره مسئولیت دولت در هفت سال گذشته، بیش از سی هزار روستا به امکانات اینترنت پر سرعت دست پیدا کرده‌اند. تلاش‌های مسئولان مربوط باعث شده است تا امروزه صدها هزار دانش‌آموز، دانشجو طلبه ایرانی بتوانند علاوه بر استفاده از خدمات دولت الکترونیک و با کمک زیرساخت‌های موجود، از امکانات آموزش از راه دور استفاده کنند و در شرایط دشوار همه‌گیری ویروس کرونا، به تحصیل خود ادامه دهند. واقعیت این است که اگر اقدامات دولت در هفت سال گذشته نبود، در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا، آموزش از راه دور تنها یک آرزو باقی می‌ماند. با گسترش زیرساخت‌های دولت الکترونیک، بطور حتم می‌توان کیفیت آموزش از راه دور را بالا برد و امکانات و فرصت‌های بیشتری را در این حوزه فراهم کرد.

یکی از چشم‌اندازهای پیش‌روی دولت الکترونیک، برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی است. تبدیل صندوق‌های رای کاغذی به صندوق‌های رای الکترونیکی، بطور حتم می‌تواند باعث شفافیت و سرعت بیشتر در روند شمارش و اعلام نتایج شود. امری که نیازمند اقدامات بیشتر است و باید مسئولان امر نیز با دولت بیش از پیش همراه شوند.

گسترش تجارت الکترونیک نیز یکی از ثمرات توسعه زیرساخت‌های ارتباطی است. هرچند در هفت سال گذشته، میزان تجارت الکترونیک در کشور بسیار افزایش یافته است؛ اما این عرصه همچنان نیاز به کار و تلاش بیشتری دارد و با توسعه زیرساخت‌ها، ایران می‌تواند تبدیل به یکی از قطب‌های اقتصاد دیجیتال در منطقه شود. دستاوردهای توسعه دولت الکترونیک باقی خواهد ماند و توسعه روز افزون آن می‌تواند باعث پیشرفت کشور در حوزه‌های مختلف اداری، آموزشی و اقتصادی شود.