صیانت از چندجانبه‌گرایی؛ مشارکت جهانی برای مقابله با بحران کرونا

به گزارش ایرنا، حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران در هفتاد و پنجمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اشاره به شیوع کرونا در جهان اظهار داشت: جهان، غافل از دو نعمت‌ بزرگ سلامت و امنیت، ناگهان با بانگ بیدارباش کووید ۱۹ مواجه شد. کرونا با همه کوچکی خود، چنان مدیریتِ جهانی و حکمرانی داخلی کشورها را به چالش کشید که مهمترین گردهمایی جهانی هم به ناچار به صورت مجازی برگزار شد.

وی خاطر نشان کرد: کرونا امروز، به علت رشد علم و تکنولوژی و رسانه، به «درد مشترک» انسان بدل شده است. این درد مشترک، نشان داد که به رغم همه پیشرفت‌ها، هنوز علم بشر در برابر جهل او ناچیز است.

رییس جمهوری افزود: این بلیه فراگیر که مرزهای ساختگی قدرت و مکنت را درنوردیده است، یک بار دیگر به همه ما اعضای جامعه بشری یادآور می‌شود که مواجهه با مسائل مشترک جهانی، جز از طریقِ مشارکت جهانی ممکن نیست.

ویروس کرونا که با اسم رسمی کووید-۱۹ شناخته می‌شود؛ توانست به سرعت غیرقابل باوری، نظم شکل یافته سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی را در جهان به چالش بکشد و باید دید که این بلای نامرئی چه زمانی و با چه قیمتی حاضر خواهد بود از سینه ها و ریه های بشریت خارج شود!

قدر مسلم آن است همه گیری کرونا نشان داد که در جهان امروز خطرات بسیاری می‌توانند از مرزهای طبیعی عبور کند و تمامی کشورها را درگیر کنند؛ همین موضوع اهمیت همکاری‌های چندجانبه میان کشورها را چندبرابر می کند.

حمایت جهانی از مشارکت جهانی برای مقابله با تهدید مشترک کرونا

با افزایش تک‌روی ‌های دولت آمریکا و کمرنگ شدن نقش سازمان ملل، تضعیف چندجانبه گرایی و افزایش پوپولیسم و ملی گرایی، «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست افتتاحیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل از فقدان راه‌حل‌های چندجانبه برای مشکلات جهانی انتقاد کرد و خواستار «چندجانبه‌گرایی فراگیر» شد.

وی با ابراز نگرانی از حرکت جهان به سمت وضعیتی «بسیار خطرناک» افزود: ما در جهانی که در هم‌تنیده شده، به چندجانبه‌گرایی نیاز داریم که در آن خانواده ملل متحد، نهادهای مالی بین‌المللی، سازمان‌های منطقه‌ای، بلوک‌های تجاری و سایرین همکاری نزدیک و مؤثری داشته باشند.
بر اساس آمارهای رسمی که تاکنون بیش از ۳۲ میلیون نفر در سراسر جهان به کرونا مبتلا شده و از این تعداد، بیش از ۹۹۳ هزار نفر جان باخته اند؛ سازمان ملل متحد به تازگی با صدور قطعنامه‌ای خواستار اقدام فراگیر و هماهنگ جامعه بین‌المللی برای مقابله با بیماری همه گیر کووید ۱۹ شد.

به گزارش تارنمای رسمی سازمان ملل متحد، در این قطعنامه کشورهای عضو سازمان ملل متحد بار دیگر تاکید کردند خواستار همکاری بین المللی، چندجانبه گرایی و همبستگی در همه سطوح، به عنوان تنها راه ممکن مقابله موثر با بحران های جهانی مانند بیماری همه گیر کووید ۱۹ و پیامدهای آن هستند.  

همچنین، چندی پیش «تیجانی محمدبنده»، رئیس پیشین مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز «همبستگی ملت‌ها از طریق این نهاد بین‌المللی» را بهترین گزینه برای پاسخ چندجانبه به بحران همه‌گیری کرونا اعلام کرده بود.

نشست مجمع عمومی سازمان ملل، امسال در حالی به صورت مجازی برگزار می شود که موضوع‌هایی همچون شیوع ویروس کرونا و تبعات جهانی ناشی از آن، درخواست از سازمان ملل برای حمایت جهانی از چند جانبه گرایی و پایبندی به منشور این سازمان، درخواست کمک از این نهاد بین‌المللی برای بازسازی کشورها و همچنین ضرورت اصلاحات نهادهای وابسته به سازمان ملل و مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا به عنوان مهم‌ترین محورهای سخنرانی سران کشورها بوده است.

با شیوع گسترده ویروس کرونا و درگیر شدن تمامی کشورها، این مساله که تبدیل به بحران جهانی شده و مبارزه همه جانبه با آن مستلزم همکاری همه کشورها و سازمان های بین المللی بدون توجه به اختلافات سیاسی، نژادی و ملیتی بوده؛ تریبون سازمان ملل امسال بیش از هر زمان دیگر به عرصه و میدانی برای مقابله با یکجانبه گرایی تبدیل شده است.

در این راستا، «یوشی هیده سوگا» نخست وزیر ژاپن نیز در اولین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل خواستار همبستگی جهانی در مبارزه با ویروس کرونا شد.

«امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه نیز در سخنان خود مشابه همین موضوع را مورد اشاره قرار داد. وی به جهانی سازی پس از فروریختن دیوار برلین و به «توافق واشنگتن» اشاره کرد که اکنون دیگر تا حدود زیادی از میان رفته است.

«عمران‌خان» نخست وزیر پاکستان در نشست مجمع عمومی با تاکید بر نفی رویکرد تقابل و زور از جامعه جهانی خواست تا به طور همگانی از سیاست تعامل، همکاری و فرآیند چندجانبه گرایی حمایت کند.

«شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین نیز در گفت وگو با «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد به مناسبت هفتاد و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل که به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد بار دیگر بر حمایت از چند جانبه گرایی تاکید کرد.

«جوسپ بورل» نماینده اتحادیه اروپا در امور سیاسی و امنیت بین‌الملل گفت: دیگر نمی‌توانیم چند جانبه‌گرایی را مسلم بدانیم. برخی‌ها حتی تلاش می‌کنند سیستم چندجانبه را نادیده بگیرند اما اروپایی‌ها این کار را نمی‌کنند.

«نارندرا مودی» نخست وزیر هند طی پیام ویدئویی خود در سازمان ملل اعلام کرد که این سازمان با بحران اعتماد مواجه است و در مقابل برخی یک جانبه گرایی‌ها، باید چند جانبه گرایی که نشانگر واقعیت‌های امروزی است در سازمان ملل حفظ شود.

یکجانبه گرایی آمریکا؛ بزرگترین چالش تحقق مشارکت جهانی در مواجهه با بحران کرونا

هفتاد و پنجمین سال تاسیس سازمان ملل متحد در حالی بر چندجانبه‌گرایی تاکید کرد که دولت آمریکا کوشید با شنا کردن در جهت مخالف این جریان، این نهاد بین‌المللی را تضعیف کند.

با شیوع بحران کرونا، مشکلات کمبود دارو و ملزومات پزشکی از جمله دستگاه های تنفس مصنوعی و تجهیزات محافظتی، بیش از پیش نظام درمان را برای مقابله با کووید ۱۹ دچار اخلال کرده است؛ در این میان اعمال بی سابقه تحریم های آمریکا به خصوص «تحریم‌های دارویی» در جهت اعمال فشار بر دولت ها و ملت هایی  است که از سیاست های یکجانبه گرایی آمریکا تبعیت نمی کنند از جمله ایران و ونزوئلا... تحریم های آمریکا نظام بهداشت و درمان را در این کشورها در مقابله با شیوع ویروس کرونا دچار چالش ها مشکلات اساسی کرده و درد و رنج مضاعفی برای مبتلایان به کووید ۱۹ به دنبال داشته است.

رییس جمهوری ایران در هفتاد و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با بیان این که مواجهه با مسائل مشترک جهانی، جز از طریقِ مشارکت جهانی ممکن نیست، تاکید کرد: همه ما در جهان، دوران سختی را سپری می‌کنیم. اما ملت من به جای برخورداری از همکاری جهانی با سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ در نقض آشکار و اساسی منشور ملل متحد، توافقات بین‌المللی و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مواجه است.

در بحبوحه همه‌گیری جهانی کرونا دولت ترامپ همچنان به دنبال ضربه زدن به اقتصاد سایر کشورها از جمله ایران است؛ تحریم‌های آمریکا در جهت ممانعت از فروش دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای بشردوستانه، تلاش‌ها برای مبارزه با شیوع کووید-۱۹ در ایران را با موانع جدی مواجه کرده است؛ در حقیقت دولت ترامپ با تروریسم اقتصادی به میلیون‌ها انسان حمله کرده است.

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه کشورمان نیز بیان کرد: باید به طور مشترک با تأثیر مخرب اقدامات قهرآمیز یک‌جانبه بر کوشش‌های مربوط به مبارزه با بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ مقابله کنیم؛ چنین اقداماتی چیزی جز تروریسم اقتصادی و پزشکی نیستند و ما در تلاش جمعی خود برای مقابله با این آفت مشترک بشریت باید از تبعیت از این اقدامات غیرقانونی خودداری کنیم.

وی در نشست مجازی وزرای امور خارجه کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا (CICA) تاکید کرد: همه ما باید در مقابله با چنین چالش بزرگ جهانی یعنی مسأله ای که تمام تقسیمات جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی - اجتماعی را به چالش کشیده است، اول و مهم‌تر از هر چیزی، به چندجانبه‌گرایی روی آورده و یک‌جانبه‌گرایی را رد کنیم.

ظریف تصریح کرد: تنها راه غلبه بر چالش‌های مشترک که سلامت و امنیت ملت‌های ما را تهدید می‌کند، همکاری برای یافتن راه‌حل‌های مشترک است که به طور مؤثر و قاطع توجه بر (مقابله با) منابع تهدید معطوف هستند. ما برای مقابله با این دشمن میکروسکوپی که قدرت‌های بزرگ را فارغ از قدرت نظامی، ثروت اقتصادی و ماشین‌های تبلیغاتی آن‌ها به زانو در آورده است، به فروتنی و همکاری چندجانبه نیاز داریم.

آمریکا به عنوان کشور مدعی درجه یک حمایت از حقوق بشر، ظالمانه‌ترین تحریم‌ها در طول تاریخ را علیه ملت ایران به کار بسته است و در زمانی که اکثر کشورهای جهان درگیر مبارزه با ویروس کرونا هستند از فروش دارو و تجهیزات پزشکی به ایران جلوگیری می‌کند.

همچنین خروج آمریکا از سازمان جهانی بهداشت که ناقض اصل همکاری و همبستگی دولت ها در مقابله با مشکلات بین المللی از جمله بیماری همه گیر کرونا بوده است، حاکی از آن است که این کشور نه تنها کمترین اهمیتی به تعهدات بین المللی نمی دهد بلکه اساساً با موضوع سلامت افراد و حق بنیادین آن ها در برخورداری از سلامتی و مراقبت های بهداشتی، کاملاً بیگانه بوده و در فرهنگ لغت مقامات آمریکایی معادلی برای حقوق بشر وجود ندارد.  

با وجود تمام قوانین و مقررات نظام بین الملل که تهیه و تدوین آن سال های متمادی به طول انجامیده و الزام آور بودن آن برای تمام اعضای جامعه جهانی، صرف نظر از منافع ملی، میزان قدرت اقتصادی، نظامی، جمعیتی و گستره جغرافیایی یک اصل پذیرفته شده در سطح بین المللی است اما در این میان، واشنگتن با تمرد از قوانین و مقررات، همواره به دنبال تحمیل خواسته ها و منافع خود از طریق تحت فشار قرار دادن نهادهای بین المللی و زیرپا گذاشتن عهدنامه‌های جهانی است.

همکاری های چندجانبه؛ گرانیگاه تعهدات بین المللی کشورها

همکاری بین کشورها و اعضای ملل متحد، یکی از عبارت های پرتکرار در اسناد بین المللی است؛ منشور سازمان ملل متحد به عنوان قانون اساسی نظام بین الملل  با ۱۹۳ کشور عضو از جمله ایالات متحده آمریکا در مقام بیان اهداف سازمان ملل متحد (بند ۳ ماده ۱)  بر «حصول همکاری بین المللی در حل مسائل بین المللی دارای جنبه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی یا انسان دوستانه» تاکید کرده است. همچنین فصل نهم منشور به ویژه بند (ب) ماده(۵۵) منشور خواستار «همکاری های بین المللی» در موضوعات مختلف برای حل مسائل بین المللی اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی شده است.

همچنین اسناد بین المللی متعددی پیرامون لزوم حفظ همکاری بین المللی میان دولت ها تصویب شده است. برای مثال قطعنامه (۲۶۲۵) مجمع عمومی سازمان ملل متحد تحت عنوان «اعلامیه مربوط به اصول حقوق بین الملل ناظر به روابط دوستانه و همکاری میان دولت ها مطابق منشور مصوب ۲۴ اکتبر ۱۹۷۰ میلادی»، کشورها را فارغ از تفاوت های موجود میان نظام فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن ها در راستای حفظ صلح و امنیت بین المللی و همچنین تسهیل ثبات اقتصادی بین المللی و رفاه همگانی به همکاری وفق مقررات منشور فراخوانده است.

حقوق بین الملل معاصر به ویژه از قرن نوزدهم میلادی به این سوی، شاهد افزایش شکل گیری سازمان های بین المللی در بطن جامعه بین المللی بوده است که به عنوان تابعان فرعی در کنار تابعان اصلی حقوق بین الملل یعنی دولت ها توانسته اند تا حد زیادی در حل مسائل و مشکلات متعدد جامعه المللی مشارکت کرده و پاسخگوی بسیاری از این نیازها باشند.   اقدامات یکجانبه ایالات متحده آمریکا در خروج از سازمان های بین المللی و خارج شدن از بسیاری از پیمان های جهانی کاملاً بر خلاف تعهد دولت ها وفق منشور مبنی بر همکاری در جهت حل و فصل مشکلات و مسائل بین المللی است.

جمهوری اسلامی ایران نه فقط در مقام شعار که در عمل در طول بیش از چهار دهه پس از انقلاب اسلامی همواره در مقابل زورگویی ها و قلدرمابی ها ایستادگی و در برابر تمام تحریم ها و فشارهای بین المللی مقاومت کرده است. امروز رئیس جمهوری در حالی یکجانبه گرایی آمریکا را در صحن سازمان ملل متحد مورد تقبیح و نکوهش قرار داده است که ایران سال هاست پرچمدار مبارزه با زورگویی دولت های غربی به ویژه آمریکا است.

رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به تقلای دولت آمریکا برای نابود کردن برجام به عنوان یکی از دستاوردهای مهم چندجانبه‌گرایی در چارچوب نظام عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای تصریح کرد که برای صیانت از چندجانبه‌گرایی راهی جز پایان دادن به رفتارهای مخرب آمریکا وجود ندارد.

برجام تبلور سال ها مقاومت و رفتار منطقی و مبتنی بر موازین بین المللی است که اینک واشنگتن را در محافل بین المللی دچار انزوا کرده و اردوگاه متحد غرب (آمریکا و اروپا) را دچار انشقاق و از هم پاشیدگی ساخته است. پیروز این میدان جمهوری اسلامی ایران بود که با ایستادگی و منش عقلانی خویش جهان را متوجه خطر آمریکا کرد.

امروز به وضوح مقامات کشورهای جهان و نهادهای بین المللی، از یکجانبه گرایی آمریکا احساس خطر کرده و جامعه جهانی بیش از پیش نسبت به مخاطرات ناشی از تک روی های آمریکا  آگاهی یافته است. تنها شدن آمریکا در جریان ادعای واهی این کشور مبنی بر بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران و قبل از آن مخالفت قاطع شورای امنیت با پیش نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران نمونه های بارز نقش مستقیم و غیرمستقیم ایران در تاکید بر مقابله و مبارزه با یکجانبه گرایی است که امروزه جهانیان نیز برای مقابله با آن هم صدا شده اند.  

پایان بحران‌ها، معمولا آغازگر تغییرات بوده‌اند. با پایان کرونا، باید دید که نقش دولت‌ها،  توازن قدرت‌ها و نهادهای بین المللی چگونه تغییر خواهند کرد. به هر روی، بحران جهانی کرونا تا این لحظه توانسته است ضمن پررنگ سازی توجه به مفهوم تعهد به همکاری کشورها بویژه در حوزه حقوق بنیادین بشری، نشان داد که "تهدیدات مشترک بشری" تنها با تمرکز بر "منفعت مشترک بشری" و لزوم صیانت از چندجانبه گرایی به عنوان محور تحقق مشارکت جهانی و ایستادگی جامعه بین المللی در مقابل یکجانبه گرایی، زورگویی و قلدرمآبی برخی دولت ها قابل مهار می باشد. همکاری‌های بین المللی برای پیشرفت و حل مشکلات بشریت نه یک انتخاب بلکه الزام وضرورت است.