از روز پنجم خرداد سال ۱۲۸۷ که نفت از چاه شماره یک مسجد سلیمان فوران کرد و نخستین برگ از تاریخ صنعت نفت به رشته تحریر درآمد و اثرگذاری آن بر حوزه‌های صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران آغاز شد.
بسیاری از مظاهر فرهنگی و اجتماعی دنیای مدرن، از دروازه صنعت نفت وارد ایران شده است، ساخت نخستین فرودگاه ایران و خاورمیانه در مسجد سلیمان، تاسیس نخستین هنرستان صنعتی ایران و خاورمیانه در آبادان، راه‌اندازی نخستین راه‌آهن بین شهری ایران در مسجد سلیمان، به کارگیری نخستین رایانه‌های کشور و خاورمیانه در آبادان، احداث نخستین پژوهشگاه، تاسیس نخستین سازمان روابط عمومی و ... نمونه‌هایی از نهادهای مدرن است که برای نخستین بار در پوشش صنعت نفت شکل گرفته است.
در یک جمله می‌توان گفت که زیرساخت‌های مورد نیاز تحولات و زمینه های لازم برای تغییر ایران و مناطق نفتخیز، از یک جامعه سنتی به جامعه‌ای مدرن را صنعت نفت فراهم آورده است.
اما متاسفانه به رغم دیرپایی و تاثیرگذاری عمیق صنعت نفت در کشور، تاکنون تحولات این صنعت در تاریخ یک صد و اندی آن به صورت مستند و در مجموعه‌ای یکپارچه گردآوری نشده و در اختیار پژوهشگران، محققان و کارشناسان این حوزه قرار نگرفته است.
تدوین دو مجموعه تقویم و تاریخ صنعت نفت در اداره کل روابط عمومی وزارت نفت با چندین هدف انجام شده است که مهم‌ترین آنها بسط تاریخ‌نگاری و مستندسازی رویدادهای صنعت نفت کشور با هدف رجوع همه مدیران، دست‌اندرکاران، ذینفعان صنعت نفت و در نهایت پژوهندگان تاریخ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران است.
دو مجلد حاضر که در آن تاریخ تحلیلی و روزشمار صنعت نفت ایران، از ابتدا تا پایان سال ۱۳۵۷ روایت شده و طی ۳ سال و با کوشش جمعی از پژوهشگران جمع‌آوری و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است را می‌توان به عنوان گام نخست در این عرصه ثبت کرد که چون هر گام نخست دیگری، به یقین خالی از ایراد و اشکال نخواهد بود.
در تدوین این مجموعه از دو دسته منابع معتبر استفاده شده است.
دسته اول منابع که اکثریت خبرها از آن استخراج شده، مصوبات مجلس، مصوبات شرکت ملی نفت، اسناد آرشیوی و تاریخ شرکت بی پی، روزنامه‌های اطلاعات از ۱۳۰۸ و کیهان و نشریات درون سازمانی صنعت نفت(۱۳۱۲) و دسته دوم منابع (همانگونه که در کتابنامه دوم خواهد آمد) بسیار متنوع و شامل اسناد مکاتباتی، تصاویر و فیلم‌های آرشیوی، کتاب‌ها، مقالات تحقیقی و در نهایت خاطرات شخصی افراد است.
روایت تاریخ نفت ایران- چه به مثابه یک صنعت و چه به عنوان یک ثروت- نیازمند دو رویکرد متفاوت است. هم ضرورت دارد که با یک گاهشماری دقیق و بی‌خطا، مجموعه رویدادهای این صنعت را- از لحظه فوران نخستین چاه در مسجد سلیمان تا همین حالا که صنعت نفت کشور در خیزی عظیم برای تثبیت موقعیت صنعتی و تجاری و تکنیکی خود به سر می‌برد- به رشته تحریر درآید و هم باید با نگاهی تاریخی‌نگرانه و سیاسی- فلسفی، آثاری آفریده شود تا بتواند از زاویه‌ای علمی و البته مستند، نقاط ضعف و قوت عملکرد تاریخی سیاست‌های اقتصادی، صنعتی، سیاسی و اجتماعی در حوزه صنعت نفت را مورد ارزیابی قرار دهد و از گذشته چراغی برای راه آینده بسازد.
اداره کل روابط عمومی وزارت نفت، در تدوین این مجموعه، دستیابی به چنین هدفی را در دستور کار خود داشت و امیدوار است برآوردن این مهم، بخشی از نتیجه تلاش همکارانی باشد که در به ثمر رسیدن این مهم کوشیده‌اند.
نظر شما