مشارکت چین- ایران و تغییرات ژئوپلتیک در خاورمیانه و آسیا

به گزارش ایرنا از پایگاه تحلیلی اردوپونیت هند، کارشناسان معتقدند که مشارکت راهبردی بالقوه بین ایران و چین ممکن است به یک شیفت مهم ژئوپلتیک در خاورمیانه و آسیا منجر شود و تقویت بیشتر روابط دو کشور موجب حضور گسترده‌تر پکن در منطقه خواهد شد. این دسته از کارشناسان معتقدند که با بی اعتمادی بوجود آمده میان ایران و آمریکا، ایران اکنون برای همکاری نگاه به شرق دارد.

پیشتر در ماه اکتبر جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با انجام سفری به چین گفت وگوهای "مفیدی" با همتای چینی خود درباره مشارکت راهبردی انجام داد. به گفته ظریف، وزیر خارجه چین یکجانبه‌گرایی آمریکا و تلاش آمریکا برای ایجاد جهان تک‌قطبی را رد کرد.

در ماه ژوییه نیز بیژن زنگنه وزیر نفت ایران گزارش هایی مبنی بر اعطای امتیاز به چین در این توافق مشارکت را رد کرد و گفت این طرح همکاری به نفع دو کشور است.

امین سایکال استاد علوم سیاسی در دانشگاه استرالیا غربی به تازگی در گفت وگو با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، با اعلام اینکه این توافق پتانسیل آن را دارد که به یک شیفت مهم ژئوپلتیک در خاورمیانه و آسیا منجر شود،  گفت: هرچند تهران و پکن روابط تجاری و اقتصادی نزدیکی داشته‌اند، اما تقویت بیشتر این روابط موجب می‌شود که پکن دسترسی بیشتری به منطقه خاورمیانه داشته باشد؛ بخصوص اینکه این منطقه تاکنون صحنه رقابت شدید آمریکا و چین نبوده است.

به گفته این کارشناس، با توجه به افزایش فشار دولت دونالد ترامپ بر ایران تهران انتخاب زیاد دیگری ندارد جز اینکه روابط خود را با قدرت های دیگر افزایش دهد. وی افزود: ایران بطور فزاینده‌ای نسبت به آمریکا بی‌اعتماد شده است و نگاه بیشتری به سمت قدرت‌های شرق دارد که منافع مشترکی هم با آنها دارد.

سایکال با اعلام اینکه دولت آمریکا بطور حتم با این مشارکت ایران و چین مخالف خواهد کرد، گفت: دولت آمریکا در مقابل این مساله درصدد تقویت جبهه اسراییل- عرب خواهد بود. وی خاطرنشان کرد که جو بایدن رقیب انتخاباتی ترامپ به تلویح و اشارت از بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای برجام سخن گفته است. 

وی چنین نتیجه گیری کرد که این اقدام می‌تواند منجر به کاهش تنش نه تنها با ایران بلکه با چین هم بشود. از این رو نتیجه انتخابات آمریکا می‌تواند بر دورنمای استراتژیک جهانی تاثیرگذار باشد.

به اعتقاد "هاکی اوغور" کارشناس مرکز مطالعات ایران در آنکارا هم معتقد است پس از آنکه قدرت‌های جهان از موضع واشنگتن در مقابل ایران حمایت نکردند، آمریکا در صحنه بین‌المللی از لحاظ سیاست‌های ضد ایرانی منزوی شد. وی گفت: از این رو ، سیاستی که بر عرصه سیاسی جهانی تاثیرگذار است همان سیاست فشار حداکثری است نه توافق ایران و چین. اتحادیه اروپا نیز در مقابل این سیاست آمریکا، طرفدار حفظ روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران است.

این کارشناس خاطرنشان کرد: روسیه هم روابط نظامی و هم اقتصادی با ایران دارد و چین نیز بتازگی نشان داده که خواستار قطع روابط اقتصادی با ایران نیست. وی در این خصوص اظهار داشت که روابط ایران با مسکو و پکن از مدت‌ها پیش از امضای توافق هسته‌ای آغاز شد، "بنابراین تمایل ایران به سمت کشورهای شرق نباید نتیجه خروج آمریکا از برجام در نظر گرفته شود. بعلاوه ایران هنوز طرفدار حفظ روابط با اتحادیه اروپا است و چندین ابتکار دیپلماتیک نیز در این خصوص در دستور کار است.

دیپلماسی متوزان چین در خلیج فارس و شکست آمریکا در منزوی ساختن ایران

اوغور با اشاره به اینکه چین بزرگترین واردکننده نفت خام جهان است خاطرنشان کرد که این قدرت شرق آسیا از خاورمیانه و بخصوص عربستان سعودی، ایران، عمان، کویت و عراق نفت وارد می‌کند.

وی افزود: در این چهارچوب، روابط با کشورهای خلیج  فارس به‌غیر از ایران هم برای چین اهمیت دارد. از این رو مشارکت راهبردی ایران – چین نیز محدودیت‌های خود را دارد. چین باید توازنی در سیاست خود در منطقه خلیج فارس ایجاد کند. وی تاکید کرد: برای چین مهم است که روابط این کشور با ایران موجب شرایط نامتقارن قدرت در خلیج فارس نشود.

"جان کالابرس" (John Calabrese) استاد سیاست خارجی آمریکا در دانشگاه آمریکایی واشنگتن نیز در یک یادداشت رسمی در باره ایران و چین برای کمیسیون مرور اقتصادی آمریکا و چین در ماه سپتامبر، بطور خاص بر باره اقتصاد تاکید کرد که روابط بخش انرژی تاثیر مهمی بر روابط دو کشور دارد.

وی تاکید کرد: چین سرمایه‌گذاری در بخش انرژی کشورهای تامین کننده نفت و گاز را راهی برای کاهش خطرات در حوزه امنیت انرژی این کشور می‌داند. تهران نیز به سرمایه‌گذاری و فناوری چین برای تقویت اقتصاد خود و کاهش تاثیرات تحریم آمریکا نیاز دارد.

"گای برتون" عضو مرکز خاورمیانه‌ای "ال اس ایی" LSE و استاد روابط بین‌الملل کالج وسالوس در بروکسل معتقد است این خطر وجود دارد که پوشش گسترده رسانه‌ای موجب اغراق در اهمیت توافق ایران و چین شود.

وی نیز به اسپوتنیک گفت: با توجه به وضعیت فعلی فشار حداکثری و تحریم‌های یکجانبه آمریکا، به نفع ایران است که ثابت کند شریکانی دارد و در سطح جهانی منزوی نیست. از این رو توافق با چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان در این زمینه مفید است که ادعاهای آمریکا را به چالش می‌کشد.

به گفته این کارشناس، در حالی که چین حضور اقتصادی گسترده ای در خاورمیانه دارد اما معلوم نیست آیا درصدد تبدیل شدن به یک تامین کننده امنیت هم هست یا خیر.

در واقع این نقش آمریکا بود که به این روند انجامید و چین بدون درگیر شدن در این حوزه‌ها هم کارش راه افتاده است.