بایدن و دشواری‌های بازگشت به برجام

بازگشت آمریکا به برجام وعده دموکرات‌ها در حوزه سیاست خارجی است؛ توافقی که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری مستقر، اردیبهشت ماه دو سال پیش از آن خارج شد. سپس ترامپ با اعمال سیاست «فشار حداکثری» بر ایران در صدد انعقاد توافق ثانویه با تهران برآمد اما تا به امروز ناکام مانده‌ و نتوانسته در آستانه انتخابات این کشور به عنوان برگ برنده‌ای از آن استفاده کند.

همزمان با تاکید بایدن بر بازگشت به برجام، «آنتونی بلینکن» مشاور وی  نیز بارها در اظهارات خود تاکید کرده که بایدن در صورت پیروزی در انتخابات به دنبال «توافقی قوی‌تر» با ایران خواهد بود. از نگاه ناظران توافق قوی‌تری که بلینکن از آن صحبت می‌کند نشانگر آن است که در صورت تکیه رییس جمهوری دموکرات بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا، شرایط مشابه دولت اوباما پیش نخواهد رفت و بایدن از فشار تحریم‌ها علیه ایران سود خواهد برد.

موانع و برنامه‌های بایدن برای بازگشت به برجام

به باور کارشناسان، در صورت پیروزی بایدن در انتخابات پیش رو، او با مجموعه ای از موانع مواجه می شود. در این ارتباط، «امیرعلی ابوالفتح» کارشناس مسائل آمریکا چندی پیش در میزگردی که در خبرگزاری ایرنا برگزار شد به موانع داخلی این کشور از جمله حضور طیف وسیعی از نمایندگان جمهوریخواه در کنگره اشاره و تاکید کرد: ترامپ تحت فشار سناتورهای کنگره ناچار به خروج از برجام شد. با نگاهی به سوابق به این نتیجه دست می‌یابیم که تاکید بایدن بر بازگشت به برجام، حتی در صورت تمایل واقعی او می تواند تحقق پیدا نکند.

وی در این ارتباط به چند مورد تاریخی اشاره کرد و گفت: الزاما وعده هایی که نامزدهای انتخاباتی می دهند تحقق پیدا نمی‌کند که بخشی به آن جهت است که خود تمایلی به اجرای آن ندارند. بخشی نیز از این رو است که توانایی انجام آن کار را ندارند. به عنوان نمونه زمانی که آقای اوباما ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹ وارد کاخ سفید شد فرمانی را امضا کرد که مبنی بر اینکه ۳۶۵ روز بعد از پایان امروز زندان گوانتانامو بسته خواهد شد. اما اوباما ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ زمانی که کلید کاخ سفید را به ترامپ تحویل داد زندان گوانتانامو به قوت خود باقی بود نه اینکه اوباما تمایلی به اجرای آن نداشت بلکه ساختار، سیستم و جریانات سیاسی داخلی آمریکا اجازه آن کار را به ایشان نداد.

«دیاکو حسینی» تحلیلگر ارشد مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری نیز در میزگردی دیگر در ایرنا اظهار داشت: بازگشت بایدن به برجام به سادگی صورت نمی پذیرد چرا که حتما آمریکا از فشار حداکثری که ترامپ در زمینه با برجام ایجاد کرده است، نهایت بهره را خواهد برد. آمریکا این استفاده را خواهد کرد تا مطمئن شود، ایران حاضر خواهد بود درباره موضوعاتی که نقص برجام قلمداد شده و امروزه بسیاری از آمریکایی‌ها برروی برطرف کردن آن توافق دارند، تن دهد. موضوعات مربوط به منطقه و مذاکرات موشکی از جمله این مسائل است. تا زمانی که چنین اطمینانی به دست نیاید، تصور نمی شود که بایدن عجله‌ای برای پیش قدم شدن در زمینه اجرای مجدد برجام داشته باشد.

به تازگی اما روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی به اهداف پشت پرده تحریم‌های زنجیره‌ای آمریکا اشاره کرده‌است. به گزارش این روزنامه، دولت ترامپ به دنبال آن است تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کند که رفع آنها در در صورت پیروزی جو بایدن برای دولت بعدی دشوار باشد.

با همین هدف، دولت ترامپ مکررا از تحریم‌های جدید علیه ایران رونمایی می‌کند. البته به تازگی «رابرت اوبراین» مشاور امنیت ملی ترامپ اعلام کرد کشورش آنقدر تحریم علیه ایران و روسیه وضع کرده که دیگر جایی برای تحریم و اعمال فشار تازه وجود ندارد. آخرین مورد تحریم ایران پنج‌شنبه ۱۷ مهرماه اتفاق افتاد که وزارت خزانه‌داری این کشور ۱۸ بانک ایرانی را در لیست تحریم‌ها گنجاند. همچنین وزارت خزانه‌داری آمریکا روز پنج‌شنبه ۲۷ شهریورماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این وزارتخانه، گروه سایبری «۳۹APT» را به همراه ۴۵ فرد مرتبط با آن و یک شرکت در فهرست تحریم‌ها قرار داده‌است.

شروط ایران برای بازگشت آمریکا به توافق

با ورود بایدن به کاخ سفید تنها دیدگاه وی در ارتباط با برجام مهم نیست، ایران به عنوان بازیگر تعهدپذیر توافق که هنوز زیر شدیدترین تحریم‌ها قرار دارد، یک سری شروطی را برای بازگشت مجدد آمریکا در نظر دارد.

چندی پیش حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در دیدار وزیر امور خارجه سوئیس با تاکید بر اینکه ما به مقررات بین المللی و توافقات چند جانبه پایبند بوده و خواهیم بود، گفت: هر روزی که آمریکا تصمیم بگیرد از اشتباهات خود دست بردارد، اقدامات غیر قانونی خود را جبران کرده و به قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام برگردد، راه برای او باز است.

«مجید تخت روانچی» نماینده ایران در سازمان ملل نیز اوایل مهرماه در مصاحبه ای اظهار کرد که در صورت پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا و تمایل واشنگتن برای بازگشت به برجام، ایران شرایطی خواهد داشت. تعهد آمریکا بر اجتناب از تکرار نقض برجام و همچنین پرداخت خساراتی که ایران از نظر مالی و رنج انسانی به خاطر تحریم ها متحمل شده از جمله شروطی بود که نماینده ایران در سازمان ملل عنوان کرد.

بنابراین از نگاه ناظران پیش از آنکه بایدن برای بازگشت به برجام شروطی را مطرح کند، این آمریکا است که به دلیل خروج یکجانبه از توافق و بی اعتنایی به دیگر اعضای توافق و شورای امنیت باید به شروط تهران تن دهد. در آن زمان می‌توان انتظار توقف گام‌های کاهنده پنجگانه تهران را در توافق داشت؛ گام‌هایی که در یک سالگی خروج آمریکا از برجام و بی اعتنایی طرف اروپایی به تشدید تحریم‌ها با مصوبه شورای عالی امنیت ملی یکی پس از دیگری برداشته شد.