به گزارش روز شنبه خبرنگار سلامت ایرنا، روزی نیست که در فضای مجازی یا حتی برخی رسانه‌های معتبر تیتری با عنوان «داروی قطعی کرونا» نبینیم.
داستان کرونا آن قدر جذابیت دارد که هر سوءاستفاده‌گری را به طرف خود جذب کرده و راهی برای خالی کردن جیب بیماران و خانواده‌های آنها طراحی شود.
از اپلیکیشن‌ها و سایت‌ها گرفته تا تست‌های کرونا با قیمت‌های سر به فلک کشیده و البته داروهای عجیب و غریب گیاهی و حتی شیمیایی که هر روز کسی ادعای تاثیر آن را بر کووید ۱۹ مطرح می‌کند.
از هنرمند و مجری گرفته تا فلان مسئول قدیمی که هیچ ارتباطی به داروسازی و پزشکی ندارد، درباره داروهای کرونا اظهار نظر می‌کنند و نکته جالب این‌جاست که ۹۹ درصد این اظهار نظرها با قطعیت فراوان از طرف راوی همراه است. یعنی گوینده آن‌قدر با اطمینان حرف می‌زند که شنونده می‌ماند چرا این فرمول دم دستی را سازمان غذا و داروی آمریکا یا سازمان جهانی بهداشت یا همین کمیته علمی کرونا کشور خودمان کشف نکرده و روی بیماران سرپایی و بستری به کار نبسته است؟
یا چرا همین زردچوبه و فلان گیاه به فکر شرکت‌های بزرگ جهان نرسیده است؟
نکته ظریف داستان این داروها این است که افراد مدعی ساخت آنها ادعا می‌کنند که روی بسیاری از بیماران موثر بوده است.
وقتی شرایط بالینی آن «بسیاری» را جویا می‌شویم، یا پاسخ شفافی ندارند که بدهند یا از پاسخ طفره می‌روند. نکته جالب‌تر این‌که حتی فرمول داروی مربوطه را هم به اصطلاح لو نمی‌دهند تا رقبا به فکر ساخت آن نباشند؛ یعنی انتظار دارند همین طور بدون کارآزمایی بالینی و بدون ارائه فرمول به دستگاه‌های متولی، مجوز داده شود. در حالی که بحث دارو به واسطه سروکار داشتن با جان انسان‌ها، بسیار اهمیت دارد.
ادعای داروی قطعی کرونا در کرمانشاه
یکی از این داروها که همین چند روز قبل با برچسب «داروی قطعی» کرونا در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها بیشتر از همه ماه‌های اخیر مطرح شد، دارویی مورد ادعا در استان کرمانشاه است.
دارویی که هنوز کارآزمایی‌های بالینی گسترده‌ای را نگذرانده و مجوزی از سازمان غذا و دارو برای «درمان قطعی کرونا» ندارد، اما به صورت رایگان به دست افراد می‌رسد. به هر حال حتی اگر این دارو یا سایر داروها مجوزی بگیرند هم باید در کارآزمایی‌های بالینی گسترده شرکت کنند و نباید به همین سادگی روی بیماران مختلف تست شوند.
یکی از افرادی که این دارو را مصرف و برای آن در توئیتر تبلیغ کرده، در پاسخ به سوال یکی از کاربران که آیا از اثربخشی آن اطمینان دارد، نوشته: «چون داروهای زیادی با هم مصرف کردیم، نمی‌توانم با قطعیت نظر بدهم.»
نکته دقیقا در همین پاسخ است؛ بیماری کووید ۱۹ هیچ داروی قطعی و هیچ واکسنی در هیچ جای جهان ندارد و وقتی کسی به این ویروس مبتلا می‌شود، بسیاری از درمان‌ها در مرحله ابتدایی یا مرحله التهابی برای بیمار اجرا می‌شود.
بسیاری از بهبود یافتگان و حتی پزشکان نمی‌دانند که بیمار تحت تاثیر کدام یک از داروها بهبود یافته؛ اما همه در این اتفاق نظر دارند که مراقبت‌ها و اکسیژن اصلی‌ترین اقدام درمانی برای بیماران مبتلا به کروناست.
با این حال هستند افرادی که کپسول‌های پر شده از محتوایی که معلوم نیست چه چیزی داخل آن وجود دارد را به بیماران می‌دهند و بستر رسانه‌ها در این آشفته بازار جهانی کرونا را برای ساختن اسم‌شان مناسب می‌بینند.
اسم به راحتی ساخته می‌شود و از آن طرف بدون گذراندن کارآزمایی‌های بالینی، بد و بیراهی نثار نظارت‌ها و فرآیندهای درمانی کرده و همه چیز را گردن مسئولان نظام سلامت می‌اندازند که هنوز مجوزی به داروی ادعا شده نداده‌اند. اما آیا سازمان غذا و دارو بدون گذراندن کارآزمایی‌های بالینی و بدون تایید حوزه درمان می‌تواند به دارویی مجوز بدهد؟ پاسخ منفی است.
ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه برخی داروهای مورد ادعا برای درمان کرونا گفت: نه تنها در کشور ما بلکه در هیچ کجای دنیا هیچ دارویی به طور مستقیم برای کرونا تاثیر داشته باشد، شناسایی نشده و این داروهای شیمیایی که اکنون استفاده می‌شوند برای بیماری و ویروس‌های دیگر هستند که برای این ویروس هم استفاده می‌شود. متاسفانه تاکنون اکثر این داروها موثر نبوده یا تاثیر اندکی داشته‌اند. داروهای گیاهی هم تنها می‌توانند در کاهش برخی عوارض مانند سرفه تاثیرگذار باشند.
کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز درباره این دارو گفت: ادعای مطرح شده از طرف وزارت بهداشت در حال بررسی است.
سووداک برای درمان هپاتیت سی است، نه کرونا
داروی دیگری که این روزها برخی رسانه‌ها درباره آن ادعاهایی را مطرح کرده‌اند، «سووداک» است. دارویی برای درمان هپاتیت سی که حتی در هیچ کشور دیگری در پروتکل‌های درمانی کرونا وجود ندارد و فقط ادعاهایی در زمینه تاثیر آن در ایران مطرح شده است.
سید موید علویان موسس شبکه هپاتیت ایران در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: در گذشته درمان موثری برای هپاتیت سی وجود نداشت و حدود ۱۴ سال اخیر، داروهای موثر خوراکی برای درمان هپاتیت سی شناخته شده است. صنعت داروسازی تلاش کردند که همگام با جهان در این زمینه حرکت کنند. اولین دارو، داروی «سوفوسبوویر» بود که وقتی همراه با داروهای قبلی استفاده می‌شد تا درصد زیادی موثر بود. سپس مولکول‌های دیگری نیز شناخته شد. این مولکول‌ها با یکدیگر ترکیب و تبدیل به قرصی شد که تا ۹۸ درصد موارد هپاتیت سی را درمان می‌کند.
وی ادامه داد: پنج شرکت این دارو را در کشور تولید می‌کردند که سه شرکت از این عرصه خارج شده و دو شرکت باقی ماندند. سووداک ترکیب «داکلاتاسوویر» و «سوفوسبوویر» است که در زمینه درمان هپاتیت سی تاثیر دارد.
موسس شبکه هپاتیت ایران بیان کرد: تاکنون هیچ درمان قطعی برای کووید ۱۹ در جهان پیدا نشده و همه کشورها در این زمینه در حال مطالعه هستند. هر دارویی که مطرح می‌شود، باید زمینه علمی برای مصرف داشته باشد. به همین ترتیب مباحثی درباره هیدروکسی کلروکین و رمدسیویر و فاویپیراویر وجود داشت و در مورد این دارو نیز چیزی در راهنماهای بالینی جهان برای کرونا وجود ندارد.
علویان اظهار کرد: سوال جامعه علمی این است که آیا داروی سووداک در راهنماهای بالینی جهان برای کرونا وارد شده است؟ پاسخ این است که این دارو در راهنماهای بالینی هیچ کشوری برای کووید ۱۹ وارد نشده است. این دارو در جهان برای کووید ۱۹ مصرف نمی‌شود و در کشور ما نیز نباید مورد استفاده قرار بگیرد.
موسس شبکه هپاتیت ایران گفت: مورد دیگر مطالعات مورد ادعا در زمینه داروی سووداک است. این مقاله فقط در یک مجله منتشر شده است. از طرفی اگر شخصی که مقاله را منتشر کرده و تضاد منافع دارد، باید این را مطرح کند. همچنین باید اعلام شود که کدام محققان برجسته در جهان در زمینه این دارو در حال تحقیق هستند.
وی ادامه داد: نکته دیگر این است که چرا داروی سوفوسبوویر را به تنهایی تست نکرده‌اند. اگر ترکیب داکلاتاسوویر و سوفوسبوویر موثر است، احتمالا فقط سوفوسبوویر می‌تواند موثر باشد. اگر هم تاثیر داشته باشد، باید گفته شود که در چه بیمارانی تاثیر دارد.
هر دارویی باید از مسیر کارآزمایی بالینی بگذرد
قدر مسلم هر دارویی که برای درمان کووید ۱۹ مطرح می‌شود، باید از مسیر قانونی سازمان غذا و دارو بگذرد و از طرفی باید منابع علمی معتبر جهانی آن دارو را مورد تایید قرار داده باشند. این در شرایطی است که بسیاری از داروهای مطرح شده در همه ماه‌های اخیر هم از عرصه جدال با کرونا سربلند بیرون نیامدند و هنوز همه کشورها درگیر تولید یا کشف داروی موثر برای این بیماری هستند.
حریرچی در این زمینه گفت: روش اثبات دارو مشخص است؛ دارو اول باید در آزمایشگاه‌ها، روی حیوانات و نمونه‌های شبیه انسان و بعد انسان ثابت شود.
معاون کل وزارت بهداشت ادامه داد: دولت سومالی که ادعای بسیاری در داروهای گیاهی و طب سنتی و بومی در این کشور مطرح است، اعلام کرد داروهایی که برخی مدعی بوده در درمان کرونا موثر هستند ابتدا روی خودشان تست شده و در صورتی که بهبودی حاصل شد برای درمان دیگران هم استفاده شود.
وی بیان کرد: داروی ضد کرونا یا هر بیماری دیگر باید طبق مطالعات روز دنیا بررسی و بعد ثابت شود. از آنجایی که بیش از ۵۰ درصد مبتلایان بدون هیچ دارویی و ۸۰ درصد بیماران با عوارض جزیی بیماری بهبود می‌یابند حتی اگر به آنها شربت آلبالو هم بدهیم خوب می‌شوند، بنابراین ادعای کشف دارو صحیح نیست.
ناظران حواس‌شان را درباره ادعاهای کرونایی جمع کنند
به هر حال پس از گذشت بیش از هشت ماه از شناسایی ویروس کرونا در کشور و ادعاهای مختلف و عجیب و حتی گاهی علمی در زمینه درمان کرونا، همچنان مباحث مختلفی درباره داروهای مختلف مطرح است. اتفاقی که فقط محدود به جغرافیای ایران نیست و در همه جهان به همین صورت است.
آن‌چه داستان کرونا در ایران را متمایز می‌کند، پرداختن بیش از حد رسانه‌ها به تک تک داروهای مورد ادعا، مصاحبه‌های بی مورد و اظهار نظرها در زمینه داروها و روش‌های درمانی است. ادعاهایی که در بسیاری از موارد هنوز روی کاغذ است و به مرحله کارآزمایی بالینی نرسیده، اما مسیر رسانه را خوب بلد است که نتیجه این ادعاها چیزی جز بازی با ذهن جامعه در شرایط همه گیری کرونا نخواهد بود.
در این شرایط باید ناظران و دستگاه‌های نظارتی حواس‌شان را بیشتر از همیشه به جزییات موضوع جمع کنند.
چطور ممکن است شخصی داروی گیاهی را با ادعای درمان کرونا به دست مردم برساند، در حالی‌که هیچ مجوزی از سازمان غذا و دارو ندارد؟ آیا این اقدام، دخالت در درمان محسوب نمی‌شود؟ آیا نباید دستگاه‌های نظارتی به سرعت به این موضوع ورود کرده و بساط این ادعاها را جمع کنند؟ وقتی هنوز کارآزمایی بالینی یک دارو انجام نشده، وقتی هنوز در پروتکل‌های درمانی کرونا وارد نشده، چطور در فضای مجازی درباره آن تبلیغ شده و حتی به صورت رایگان به دست افراد می‌رسد؟
از: امیر پروسنان
نظر شما