احیای تمبر؛ اعتلای فرهنگی و رونق کسب و کار

تاریخ تمدن بشر آمیخته‌ای از داشته‌های فرهنگی است، داشته‌هایی که گاه بر روی دیوار غارها نقش بسته یا بر لوحی سنگی و گلی حک شده و نقشی آفریده که زینت‌بخش گلدسته‌های یک مسجد، عمارت یک کاخ یا کلیساها و کنیسه‌ها شده و پس از عبور از دالان‌ها و عصرهای تاریخی به میراث‌داران فعلی رسیده و موجبات افتخار، عزت و شکوه یک ملت را فراهم آورده است. داشته‌هایی که معمولا خاص مردم یک سرزمین است و به مرزهای جغرافیایی آن محدود می‌شود.

تمبر به عنوان نماد فرهنگی کشورها، یکی از بزرگ‌ترین ابداعات بشر تا قرن نوزدهم و سنگ بنایی اساسی در تاریخ پست و مکاتبات به شمار می‌آید که علاوه بر ارزش معنوی، دارای قیمت و ارزش مادی نیز هست.

در حقیقت تمبر در طی تاریخ، با داشتن تصاویر و نمادهایی از اجتماع، سیاست و اقتصاد یک ملت، وظیفه انتقال تاریخ و فرهنگ کشورها را بر عهده داشته است و در سال‌های نه‌چندان دور، دولتمردان اغلب ممالک از تمبر به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای اطلاع‌رسانی بهره می‌بردند.

زمانی که خبری از تلفن‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی، نرم افزارهای پیام‌رسان و حتی یک تلفن ساده نبود، تمبر تنها سفیری بود که از یک خانه به خانه‌ای دیگر، از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشوری دیگر می‌رفت و ارتباط گسترده‌ای ایجاد کرده بود.  

اولین تمبر دنیا در سال ۱۸۴۵ میلادی چاپ شد و در ۱۸۷۵ یعنی ۳۰ سال بعد، همزمان با عصر حکومت قاجاریه، ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه، به چاپ و انتشار تمبر پرداخت. نخستین تمبر ایران که توسط «آلبرت بار» در فرانسه به صورت دستی تولید شد، هنوز هم در بین مجموعه‌داران جزو با ارزش ترین تمبرهای ایران محسوب می‌شود.

بسیاری از کشورها، تمبر را در شمارگان بالا چاپ و منتشر می‌کنند. بالاترین شمارگان چاپ تمبر هم متعلق به کشور آمریکا با ۲۰ میلیون از هر موضوع است. این در حالی‌ست که در ایران، شمارگان چاپ هر تمبر به  ۴۰۰ هزار قطعه می‌رسد.

یکی از کشورهایی که از چاپ تمبر به ویژه تمبر یادگاری سود بسیاری کسب کرده و تمبرهایش طرفداران زیادی در بازارهای بین المللی دارد، انگلستان است. ملکه انگلیس بزرگترین آلبوم تمبر دنیا را دارد که از جورج ششم پدربزرگش به ارث برده است. از نظر زیبایی هم بهترین و زیباترین تمبرهای دنیا متعلق به فرانسه، آلمان و آمریکا است.

از گذشته‌های دور تا امروز، تمبر در کشورهای مختلف هم به‌عنوان کرایه پستی و هم به‌عنوان یک سرگرمی سالم که می‌تواند پول و ثروت به همراه بیاورد، استفاده می‌شود. بنابراین، جمع‌آوری  تمبر نوعی پس‌انداز با سرمایه‌ای مناسب برای خود و فرزندان است که در بسیاری مواقع با فروش آن، می‌توان تورم جاری را جبران کرد.

تا دو یه سه دهه پیش، ایران هم از این قاعده کشورهایی که تمبر در آن مرتبه‌ای عالی داشت، مستثنی نبود و علاقه‌مندان و فرهنگ دوستان به ارزش این قطعه کوچک کاغذی مطلع بودند. به همین دلیل، مجموعه‌داران و کلکسیونرهایی زیادی در کشور بودند که برای انتشار تمبرهای جدید لحظه شماری می‌کردند و می‌دانستند تمبرهای باطله و استفاده شده هم می‌تواند روزی به بخشی از تاریخ یک ملت تبدیل شده و ارزش آن چندین برابر شود. همانگونه که امروز پاکت‌های پستی منقش به تمبرهای دوران دفاع مقدس، بخشی از تاریخ جنگ ایران  وعراق را تشکیل می‌دهد و یادآور خاطرات بی‌شماری است که می‌تواند به درک نسل امروز و نسل‌های آینده، نسبت به واقعیت‌های آن دوران کمک کند.

تمبرهای مُهرخورده و مُهرنخورده هر کدام بسته به این‌که چقدر کمیابند، مربوط به چه دوره‌ای هستند و چه ویژگی متفاوت از تمبرهای مشابه خود دارند را به قیمت‌های مختلف ارزش‌گذاری می‌کنند. بنابراین، افزایش ارزش تمبر بستگی مستقیم به تقاضا، تیراژ و کمیت آن دارد. به عنوان مثال، نوعی تمبر ناصری وجود دارد که قیمت زیادی ندارد ولی از آن دسته تمبری‌هایی است که با قیمت‌های میلیونی خرید و فروش می‌شود.

از حدود دو سه دهه پیش و به دنبال گسترش ارتباطات الکترونیکی، پاکت‌های نامه و تمبر به حاشیه رانده شد و در سایه بی‌توجهی مسئولان، نقش تمبر جای تمبر را گرفت، غافل از اینکه کنار گذاشتن تمبر در مکاتبات و ارسال مراسلات، چشم پوشی از یک نماد فرهنگی ارزشمند است. از این رو بود که آهسته آهسته تمبر در بازار کمیاب شد و شمار مجموعه‌داران رو به کاهش گذاشت. این در حالی‌ست که در کشوری مثل آمریکا که قدمت و تاریخ بلندبالایی هم ندارد، چهل درصد مردم تمبرباز هستند و کلوپ‌های بزرگ تمبربازان در اغلب شهرهای بزرگ این کشور دایر است.

اهمیت جایگاه فرهنگی و اقتصادی تمبر موجب شده، شرکت ملی پست احیای دوباره آن را در دستور کار قرار گیرد و با نگاهی تازه به دنبال رونق آن باشد. برپایی نمایشگاه تمبرهای قدیمی، پاکت‌های پستی و اقلام فیلاتیک و راه‌اندازی جمعه بازار دایمی تمبر در موزه پست و ارتباطات، نخستین گام‌های این مسیر را برداشته است تا در سایه حمایت مسئولان و علاقه‌مندان، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد حضور موثر ایران در میان نام آوران این عرصه باشیم.