بازخوانی سیاست خاورمیانه‌ای بایدن در تبلیغات انتخاباتی

به گزارش ایرنا کشورهای مختلف جهان با انتخاب بایدن به عنوان چهل و ششمین رییس جمهوری آمریکا و حضور او در کاخ سفید انتظار دارند تا به نحوی در جهت تحقق منافع خویش با آمریکای پسا ترامپ همکاری کنند. اما آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است نحوه تعامل او با خاورمیانه است و این سوال مطرح است که او تا چه اندازه می تواند در جهت خواسته های کشورهای منطقه که به نوعی چشم به اقدامات آینده او دارند، حرکت کند؟ خاورمیانه ای که در دوران چهار ساله ریاست جمهوری ترامپ دستخوش تحولات بسیاری شد و تحلیل گران و سیاستمداران معتقدند می تواند محاسبات بازیگران مهم خاورمیانه را تغییر دهد و به طور چشمگیری بر آن تاثیر بگذارد.

به نظر می رسد سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در دوره زمامداری جو بایدن تغییرات آشکاری خواهد کرد. به‌ویژه در خاورمیانه بایدن سیاست متفاوتی را دنبال می‌کند. 

اسرائیل و کشورهای سازشکار عربی

کشورهای عربستان، امارات و بحرین که برای پیروزی دوباره ترامپ هزینه‌های فراوانی کرده بودند، با شکست وی، بسیاری از آرزوهای خود را بر باد رفته می‌دانند و حال باید برای جلب توجه بایدن دوباره هزینه‌های کلانی متحمل شوند  .

این مساله به ویژه برای عربستان بسیار گران تمام شد؛ کشوری که امیدهای خود را به ترامپ بسته بود و حتی فکرش را نمی کرد که ترامپ تنها چهارسال بر مسند ریاست جمهوری آمریکا تکیه بزند و با رفتنش همه آن هزینه ها از دست برود. نارضایتی سعودی ها را از تاخیر رهبران این کشور در تبریکی که برای بایدن ارسال کردند، میتوان احساس کرد.

امارات نیز که تقریباً در تمام جنایات ۱۰ سال اخیر عربستان شریک بوده است، از جمله جنگ یمن، ادامه بمباران غیر نظامیان و مشارکت در کشتارهایی که نقض فاحش حقوق بشر محسوب  می شود، در دوره بایدن، شرایطی مشابه عربستان را تجربه خواهد کرد، بویژه اینکه اختلاف بین حکام هفتگانه امارات چه در مسأله جنگ علیه یمن و چه موضوع عادی‌سازی رابطه با رژیم صهیونیستی نیز مزید بر علت شده است.

بایدن در کارزار انتخاباتی خود از جنگ عربستان در یمن انتقاد کرده و گفته بود که در صورت پیروزی در انتخابات اقدام به بازبینی سیاست آمریکا در قبال آن کشور خواهد کرد.

افزون بر آن، رییس جمهوری منتخب بر رعایت حقوق بشر در عربستان تاکید دارد؛ سیاستی که از حمایت و پشتیبانی کنگره آمریکا نیز برخوردار است و می‌تواند برای محمد بن سلمان دردسر ساز شود.

او حتی در بیانیه ای که به مناسبت سالگرد قتل جمال خاشقچی منتقد آل سعود که به دستور محمد بن سلمان در کنسولگری سعودی در استانبول به طرز فجیعی به قتل رسید  گفت: ما (در صورت پیروزی در انتخابات) در روابط خود با عربستان تجدید نظر خواهیم کرد.

در بیانیه نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ۲۰۲۰ آمده است که دو سال پیش عوامل عربستان که گفته می‌شود به دستور محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی صورت گرفته، جمال خاشقچی منتقد و خبرنگار سعودی را ترور کردند. 
بایدن در ادامه تاکید کرد که (درصورت پیروزی در انتخابات) ما در روابط خود با عربستان تجدید نظر خواهیم کرد و به حمایت آمریکا از عربستان در جنگ یمن پایان خواهیم داد. 
به گفته بایدن، تعهد آمریکا به ارزش‌های دموکراتیک و حقوق بشر حتی با نزدیکترین شرکای امنیتی در اولویت خواهد بود.
نامزد دموکرات‌ها در ادامه خاطر نشان کرد: من از حق فعالان، مخالفان سیاسی و روزنامه نگاران در سراسر جهان برای آزادی بیان بدون ترس از آزار و اذیت و خشونت دفاع خواهم کرد. مرگ جمال بی فایده نخواهد بود و ما به خاطر او مدیون هستیم که برای جهانی عادلانه‌تر و آزاد مبارزه کنیم.

خاشقچی روزنامه نگار ۵۹ ساله به‌ عنوان منتقد هیات حاکمه سعودی، دوم اکتبر ۲۰۱۸ (۱۰ مهر ۹۸) یک هفته پس از آن که از مقام‌های سعودی به خاطر سکوت در برابر اهانت‌های رییس جمهوری آمریکا انتقاد کرده بود، در کنسولگری سعودی در استانبول به قتل رسید.

در این بین صهیونیست‌ها هم که فکر نمی‌کردند ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شکست بخورد، در شوک فرو رفته‌اند چرا که عملا رهبر و هدایتگر آنها با شکست مواجه شده و آنها نیز همین مسیر را باید طی کنند.

اما صهیونیستها در مقایسه با عربستان وضع بهتری دارند زیرا آمریکا در دوره های مختلف رؤسای جمهور خود هیچ وقت به این دوست قدیمی خود پشت نکرده و به روشهای گوناگون حامی او بوده است. متمم اول قانون اساسی ایالات متحده آمریکا از لابی های این کشور که صهیونیسم از جمله آنهاست حمایت می کند.

روزنامه آمریکایی 'نیویورک تایمز' هم در مقاله ای در سال ۲۰۱۳ اعتراف کرد که سناتورها و نمایندگان مجالس آمریکا صرفا برای حفظ آراء و حمایت لابی قدرتمند یهودیان آمریکایی، در مسیر توافق هسته ای با ایران سنگ اندازی می کنند. با این حال به نظر می رسد که دولت  بایدن  نتواند همانند روزگار ترامپ به کام صهیونیست ها شیرین باشد به ویژه در مورد فلسطین و یهودی سازی سرزمین قدس که در دوره ترامپ شتاب بیشتری گرفت.

ایران

عملکرد سیاسی بایدن در قبال ایران مساله ای است که توجه بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای عربی را به خود جلب کرده  و چه بسا کشورهای سازشکار عرب با رژیم صهیونیستی را بسیار نگران کرده است.

دو سال پیش دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران (برجام) کناره‌گیری کرد اقدامی که با واکنش نهادهای بین المللی نیز روبرو شد و آن را اقدامی نابخردانه از جانب ترامپ قلمداد کردند.

دولت ترامپ اردیبشهت سال ۹۷ در حالی که ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده بود، به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای که با قدرت‌های جهان آن را امضا کرده بودند، خارج شد و تحریم‌های غیرقانونی گسترده ای را علیه ایران اعمال کرد. اقدامی که مورد رضایت برخی از کشورهای عربی از جمله عربستان قرار گفت اما با شروع تبلیغات نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا،  بایدن نامزد حزب دموکرات در توئیتی نوشت:  ترامپ با تصمیم خروج از توافق هسته ای (برجام) خطر جنگ در خاورمیانه را افزایش داده‌است، زیرا ترامپ در دو سال پیش از توافق برجام خارج شد و بعد از آن وعده یک توافق بهتر را داد اما نتوانست به قول خود عمل کند. در همین حال اظهارات کمپین انتخاباتی بایدن مبنی بر بازگشت به برجام و ارزیابی رابطه با عربستان سبب شده است تا این کشور روزهای پرالتهابی را در آینده بگذراند.

جو بایدن، رئیس جمهور منتخب آمریکا که زمان امضای برجام معاون باراک اوباما، رئیس جمهور وقت بود، در دوره مبارزات انتخاباتی خود گفت که قصد دارد از برجام به عنوان "نقطه شروعی برای ادامه مذاکرات " استفاده کند، به این شرط که ایران به تعهداتش برگردد.

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران در روزهای گذشته بارها تاکید کرده‌اند که تنها راه مورد قبول  بازگشت دولت بعدی آمریکا به برجام و ادامه مذاکرات در همان چارچوب است.

در این میان اروپا هم از لزوم بازگشت آمریکا به برجام و ادامه گفت وگوها با ایران حمایت می کند. در این ارتباط وزیر امورخارجه آلمان سه شنبه گفت که  فرصتی برای آمریکا فراهم شده تا با دولت جو بایدن دوباره به توافق هسته‌ای ایران بپیوندد.

هایکو ماس در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: توافق برای مهار برنامه سلاح‌های هسته‌ای ایران تا زمان روی کار آمدن ترامپ  یک مسئله همکاری نزدیک میان ایالات متحده و اروپا بود.

وی تصریح کرد، دولت ترامپ ۲ سال پیش، از این توافق خارج شد، اما آلمان، فرانسه و انگلیس در برابر فشارهای ایالات متحده برای پیروی از این رویه مقاومت کردند.

وزیر امورخارجه آلمان افزود: وی فرصتی برای ایالات متحده تحت دولت بایدن می‌بیند تا به توافق هسته‌ای ایران بپیوندد، به شرطی که دولت در تهران نقض تعهدات خود در این معاهده را متوقف کند.

وی با اشاره به اینکه لغو تحریم‌های اقتصادی فلج کننده به نفع تهران است، افزود: ما باید همراه با ایالات متحده و ایران صحبت کنیم در مورد اینکه آیا امکان توسعه بیشتر این معاهده به گونه‌ای وجود دارد که بتوان مسائل دیگر را در آن گنجاند.  

هر چند تحلیل های گوناگون بازگشت بایدن به برجام را پیش بینی می کنند اما بدون شک بایدن نیز در جهت منافع آمریکا حرکت خواهد کرد و عملکرد سیاسی این کشور قابل تغییر نیست زیرا بخش عمده ای از جهت گیری سیاست های آمریکا در خاورمیانه به ویژه در حوزه سیاست خارجی وامنیتی در جهت منافع اسرائیل بوده و خواهد بود.

با این حال به نظر می رسد با آمدن جو بایدن در کاخ سفید شاهد تحولاتی در سیاست خارجی ایالات متحده در منطقه باشیم اقداماتی که اما و اگرهای بسیاری دارد و هنوز مبهم است و آینده آن را روشن می کند.