دکتر مرتضی اسماعیل‌نژاد روز دوشنبه در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: با تحقیقاتی که در جنوب خراسان انجام داده‌ام و مهاجرت و میانگین‌های دمایی را بررسی کردم، مشخص شد که در ۱۰ سال گذشته بخش زیادی از جمعیت به دلیل مسائل اقلیمی مهاجرت کردند.
وی «مهاجران اقلیمی» را یک پدیده نوظهور دانست و گفت: در گذشته «مهاجران زیست محیطی» رواج داشته است و افراد براساس مخاطراتی چون زلزله از دیارشان مهاجرت می‌کردند اما در ۲۰ سال اخیر پیامدهای تغییرات اقلیمی مانند خشکسالی و سیلاب‌های مخرب باعث جابه‌جایی مردم شده است.
دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند اظهار داشت: پناهندگان اقلیمی افرادی هستند که تحت تاثیر تغییرات اقلیمی جابه‌جا می‌شوند و در واقع محل زندگی خود را تغییر می‌دهند که این جابه‌جایی‌ها تبعاتی داشته چون این افراد عمدتا در مکان‌هایی مثل حاشیه شهرها ساکن شده و به نوعی اسکان غیررسمی دارند که موجب بروز برخی معضلات و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود.
وی افزود: افزایش میانگین دما در بیشتر نقاط کره زمین در سه دهه اخیر منجر به تغییر اقلیم شده و تغییرات آب و هوایی را ایجاد کرده که خشکسالی، سیلاب، امواج گرمایی و توفان و گرد و غبار از نتایج تغییر اقلیم است.
اسماعیل‌نژاد تصریح کرد: تغییر اقلیم در برخی مکان‌ها مثل خراسان جنوبی و شرق کشور موجب ایجاد آسیب بیشتری شده است.
وی گفت: مطالعات نشان می‌دهد ۲ کانون اصلی شکل‌گیری مهاجران اقلیمی در شرق ایران وجود دارد که یکی جنوب خراسان جنوبی و دیگری دشت سیستان است که منابع آب این منطقه در خشکسالی‌های گذشته دچار بحران شده و هم اینکه تحت تاثیر خشک شدن دریاچه هامون شرایط زیستی نامطلوبی را پیدا کرده است و مردم به ناچار مجبور به ترک منطقه خود شدند.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند افزود: بعد از اینکه بنیان‌های زراعی منطقه از بین رفت، بیکاری رخ می‌دهد و اقتصاد محلی از بین می‌رود که امروز شهرستان نهبندان در جنوب استان خراسان جنوبی با مشکل بیشتری نسبت به دیگر شهرستان‌های استان به دلیل خالی شدن روستاها از سکنه مواجه شده است و باید به این مسائل توجه شود.
وی اظهار داشت: اولین مقصد جمعیت مردم روستاهای خالی از سکنه، شهر نهبندان بوده که از روستاهای خان شرف و چاهداشی به مرکز شهرستان مهاجرت کردند و تعدادی از جمعیت این مناطق نیز به روستاهای حاشیه شهر بیرجند مثل دستگرد و چهکند آمدند.
اسماعیل‌نژاد گفت: بیرجند (مرکز استان) به عنوان یکی از شهرهایی است که مقصد مهم پناهندگان اقلیمی جنوب خراسان جنوبی محسوب می‌شود و در پژوهشی ثابت شده است که در ۱۰ سال گذشته هشت درصد بافت جمعیت این شهر تغییر کرده است.
وی بیان کرد: بنابراین تغییر اقلیم موجب خالی شدن روستاها از سکنه شده است و در حقیقت جمعیت زیادی از مناطق روستایی در شهرک‌ها ساکن شده‌اند.
دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند افزود: مردم مناطق روستایی وابسته به شغل کشاورزی هستند و کشاورزی هم به آب وابسته است بنابراین خشکسالی‌های پیاپی دلیل اصلی آنها برای مهاجرت بوده است و در پژوهش‌ها نیز مشخص شد که روستاها در نتیجه کاهش بارندگی و سطح آب‌های زیر زمینی تخلیه شدند.
وی گفت: مدل‌های تغییر اقلیمی در نیمه جنوبی ایران نشان می‌دهد که این منطقه رنج بیشتری از تغییر اقلیم می‌برد و اقلیم‌های خشک و نیمه خشک با توجه به وابستگی که به کشاورزی دارند، آسیب پذیرتر هستند.
اسماعیل‌نژاد اظهار داشت: این پدیده در جنوب خراسان مشکلاتی مثل ایجاد حفره‌های امنیتی را بوجود می‌آورد و برای مصون ماندن از تبعات اقلیمی باید سازگاری و تاب‌آوری خود را افزایش دهیم و در برابر مخاطرات، مقاومت بیشتری داشته باشیم.
وی راهکار اصلی حل مشکل مهاجران اقلیمی را سازگاری دانست و گفت: تاب‌آوری و سازگاری مهمترین عامل مصون ماندن از تبعات تغییر اقلیم است که نیازمند توانمندسازی روستاها و تقویت اقتصاد محلی است.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند افزود: با توجه به اینکه خشکسالی چند دهه در خراسان جنوبی مشاغل کشاورزی و دامداری را تحت تاثیر قرار داده است، باید در چنین شرایطی به کشاورز بیمه و اعتبارات بلاعوض داده شود و اشتغال‌های دیگری را در کنار کشاورزی در روستا ایجاد کرد.
وی گفت: بعضی از روستاها در بعد گردشگری و بعضی در بخش معدن توانمند هستند و شکوفایی اقتصاد محلی، مهمترین عامل در مقابل تبعات تغییر اقلیم است.
اسماعیل‌نژاد بر لزوم آموزش به مردم درخصوص سازگاری با تغییر اقلیم تاکید کرد و گفت: برگزاری دوره‌های آموزش مهارت و صنایع دستی با کمک اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای از دیگر راهکارهاست و با آموزش به کشاورزان باید به مقوله بازاریابی و فروش محصولات تولیدی توجه شود.
وی افزود: وضعیت اقلیمی خراسان جنوبی با ادامه روند خشکسالی مواجه است و باید به دنبال راهبردهای مطلوب برای مقابله با تبعات آن باشیم که اگر اقتصاد در مناطق روستایی شکوفا شود، پدیده مهاجرت اقلیمی کاهش می‌یابد.
استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند ۱۱ شهرستان و کمتر از ۸۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.
خراسان جنوبی سومین استان پهناور کشور و بیست و هشتمین استان از نظر جمعیت است که بیش از ۴۰ درصد جمعیت این استان مرزی در مناطق روستایی ساکن هستند.
براساس آخرین آمار رسمی یک هزار و ۷۸۰ آبادی دارای سکنه در خراسان جنوبی وجود دارد و ۲ دهه خشکسالی متوالی تبعات و خسارات فراوانی در این منطقه داشته است.
با این وجود اجرای برنامه‌های توسعه‌ای و حمایتی در مناطق روستایی استان طی سال‌های اخیر از جمله تقویت زیرساخت‌ها، ساخت مسکن محرومان و افزایش سهمیه سوخت مرزنشینان باعث شکل‌گیری روند مهاجرت معکوس در خراسان جنوبی شده است.
نظر شما