اروپای پسابرگزیت در اندیشه روابط متفاوت با آمریکای پساترامپ

به گزارش ایرنا، دوران ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» با وجود فراز و نشیب های فراوانی که در مناسبات دو سوی آتلانتیک به وجود آورد، واقعیتی را نیز برای اروپایی ها روشن کرد و آن این بود که قدرت های قاره سبز برای حفاظت از منافع و انجام خواسته هایشان در برابر یکه تازی های واشنگتن، باید از وابستگی خود به ایالات متحده بکاهند.

این مهم به ویژه پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا و شکست ترامپ در برابر رقیب دموکراتش بیش از پیش مورد توجه مقامات و کارشناسان اروپایی قرار گرفته است. هر چند پیش از این نیز کسانی مانند «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان و «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه بر لزوم استقلال تجاری بیشتر اروپا در برابر آمریکا و حتی تشکیل ارتش اروپا برای فعالیت مستقل از ناتو سخن گفته اند، اما روزهای طولانی شمارش آراء انتخابات آمریکا و احتمال ابقای ترامپ در سمت ریاست جمهوری، بسیاری از تحلیلگران اروپایی را بر آن داشت که سناریوهای احتمالی ماندن یا رفتن او از کاخ سفید را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهند.

اکنون پس از اعلام پیروزی «جو بایدن» در این انتخابات، اروپایی ها در حالی نفس راحتی بخاطر رها شدن از کابوس تکرار ترامپ می کشند که به واقعیت موجود در مناسبات خود با آنسوی اقیانوس اطلس جدی تر می نگرند. از همین روست که دیپلمات های اروپایی تاکید می کنند هر چند رئیس جمهوری منتخب آمریکا لفاظی های تهاجمی سلف خود نسبت به متحدان را متوقف خواهد کرد، اما قرار نیست تغییری در پیام آمریکا به وجود آورد مبنی بر اینکه اروپا باید در دفاع از خود مشارکت بیشتری داشته باشد. همچنین «جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صراحت می گوید بروکسل انتظار معجزه از بایدن ندارد اما امیدوار است وی دست‌کم بازگشت به توافقنامه های چند جانبه را آغاز کند.

با چنین درکی از واقعیت است که اروپا به جنگ تجاری که از زمان ترامپ آغاز شده ادامه می دهد و دقیقا پس از اعلام پیروزی بایدن، پیامی روشن را به دولتمردان جدید آمریکایی می دهد: اروپا به دنبال یافتن جایگاه مجدد خود در مناسبات جهانی، بدون حساب کردن روی قدرت آمریکا است. به این ترتیب شور و شوق انتخاب بایدن به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهوری ایالات متحده هنوز در آلمان و اروپا کمرنگ نشده بود که کمیسیون اروپا تیرهای زهرآگین خود را به سمت آمریکا پرتاب کرد. از این پس ، اروپایی ها یارانه های دولتی برای شرکت های هواپیمایی ایرباس و بوئینگ را متوقف و ۴ میلیارد دلار تعرفه از کالاهای ایالات متحده دریافت می کنند. هدف آنها این است که صادرات هواپیما، تجهیزات ساختمانی، میوه و دیگر فراورده های آن که در بازار اتحادیه اروپا فروخته می شود ، گران شود.

دونالد ترامپ پیش از این بارها از تعرفه های صادرات اروپا به شدت انتقاد کرده است. وی هر بار تهدیدات بیشتری علیه کالاهای وارداتی از اروپا در توییتر مطرح می کرد و به ویژه خودروسازان آلمانی را به وحشت می انداخت. ترامپ در سیاست خود نه دوستان و نه دشمن رمی شناخت. او با استراتژی "اول آمریکا" تنها به دنبال حفظ منافع خود بود و با همین استدلال عضویت آمریکا در سازمان تجارت جهانی و همچنین سازمان جهانی بهداشت را لغو کرد. او که اتحادیه اروپا را به عنوان یک مخالف سرسخت و آلمان را حتی به چشم یک دشمن می دید، علاقه ای به همکاری های دو سوی آتلانتیک نشان نمی داد و بارها ناتو ، دفاع مشترک و جامعه ارزشهای مشترک غربی را زیر سوال برد.

بنابراین جای تعجب ندارد که انتخاب جو بایدن اتفاقی خوشایند برای اروپایی ها باشد، آنها این دموکرات ایرلندی الاصل آمریکایی را به تاجر خودکامه قبلی ترجیح می دهند. به همین دلیل با اعلام پیروزی بایدن، دیری نپایید که بیانیه ها و تلگرافهای تبریک از سوی دولت های اروپایی راهی واشنگتن شد. بیش از همه، صدراعظم آلمان به عنوان رئیس دوره ای شورای اروپا، با سخنان بسیار دوستانه و تقریباً چاپلوسانه، ارزش های مشترک و اهداف دوستی فرامنطقه ای را به رئیس جدید کاخ سفید یادآوری کرد. همچنین پیام های تبریک دیگر مقامات اروپایی از جمله رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، مسئول سیاست خارجی و رئیس پارلمان اروپا حاوی پیامی مشابه بود.

این پیام ها در عین حال نشان داد بروکسل مایل به تعامل و همکاری بیشتر به جای ادامه تنش و تقابل با واشنگتن است. اروپا می داد که با جو بایدن و دولت او ، لحن بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا قطعاً دوستانه تر ، معتبرتر و از نظر دیپلماتیک درست تر خواهد شد. بایدن اروپا و بسیاری از سیاستمداران قاره سبز را از همان اوایل فعالیت در سیاست، می شناسد. مطمئناً او سیاست توئیتری ترامپ را ادامه نخواهد داد ، بلکه گفتگو را پرورش می دهد و دوباره روی چندجانبه گرایی تمرکز می کند. با فرض بر این که بایدن نیز بیشتر به همکاری و نه به تقابل می اندیشد، اروپایی ها امیدوار به بهبود و پیشرفت در مناسبات آسیب دیده دو سوی آتلانتیک هستند.

اما آیا این تمایل دو جانبه برای بهبود مناسبات به این معنی است که سیاست های کلی آمریکا در قبال منافعش تغییر می کند؟ پاسخ این سوال را اروپایی ها دیرزمانی است که دریافت کرده اند و به خوبی می دانند روندی که حتی پیش از ترامپ شروع شده و با او شدت گرفته، با بایدن متوقف نخواهد شد. یکی از این مسائل الزام اعضای ناتو به پرداخت هزینه های دفاعی بیشتر برای ماموریتهای این پیمان نظامی است. زیرا دموکرات های آمریکایی حتی بیشتر از جمهوری خواهان ترامپ تمایل به حمایت گرایی دارند.

از این گذشته تجارت خارجی ایالات متحده در سال گذشته شامل ۳۸۴ میلیارد دلار صادرات اتحادیه اروپا به این کشور و حدود ۱۵۲ میلیارد دلار واردات از اتحادیه اروپا بوده که نشانگر تراز منفی ۲۳۲ میلیارد دلاری است. حل این مشکل حتی به شکل دوستانه، چالشی بزرگ برای ریاست جمهوری جو بایدن نیز خواهد بود و مطمئناً یک جنگ سخت نیز هر چند بدون تهدید و خصومت در پیش است. اروپایی ها و به خصوص آلمانی ها مدت هاست می دانند که مسئولیت بیشتری باید در برنامه های امنیتی و دفاعی ناتو بپذیرند و آن را نه فقط به صورت لفظی بلکه در واقعیت نیز باید نشان دهند. در دوره اوباما آلمان صریحاً توافق کرد که ۲٪ از تولید ناخالص داخلی خود را تا سال ۲۰۲۴ به ناتو کمک کند اما این میزان در سال جاری میلادی به سختی با رقم ۱.۶٪ حاصل خواهد شد.

اما اروپا در برخی موارد امیدهایی نیز به بایدن دارد. وی در جریان مبارزات انتخاباتی خود اعلام کرد که به توافق نامه حفاظت از آب و هوای پاریس که دونالد ترامپ از آن خارج شد، باز می گردد. ایالات متحده دومین میزان تولید گازهای گلخانه ای در جهان را دارد و برای خنثی شدن شرایط آب و هوایی نامناسب تا سال ۲۰۵۰ ، باید تا ۲ تریلیون دلار در زیرساخت های مناسب تر برای آب و هوا سرمایه گذاری کند. نباید فراموش کرد که بایدن برای این کار با مقاومت زیادی در مجلس سنا روبرو خواهد شد ، خصوصاً از آنجا که پروژه های سوخت فسیلی باید بسیار کاهش یافته و یا به طور کامل خاتمه یابد.

اتحادیه اروپا اکنون همچنین انتظار همکاری نزدیک در زمینه فناوری پیشرفته با ایالات متحده آمریکا را دارد. برای اروپایی ها مهمتر از همه عقب راندن شرکتهای غالب آمریکایی مانند آلفابت ، گوگل ، آمازون و فیس بوک و دستیابی به رقابت عادلانه در آینده با وضع مالیات دیجیتال است. در این زمینه خطر درگیری بین منافع ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا وجود دارد.

مسئله مهم دیگری که تکلیف آن باید در دولت بایدن روشن شود ، پروژه نورد استریم ۲ است که با آن تحویل گاز روسیه به اروپا دو برابر می شود. همچنین نقش شرکت فناوری چینی هواوی در توسعه شبکه های ۵G در اتحادیه اروپا اختلاف برانگیز است. حل همه این مشکلات هر چقدر هم دشوار باشد اما در اروپا این اطمینان وجود دارد که بتوان با رئیس جمهور جو بایدن در چارچوب همکاری بین دو سوی اقیانوس اطلس، مصالحه های معقولی انجام داد. این در حالی است که با دونالد ترامپ ادامه اختلافات کنونی احتمالاً آثار جبران ناپذیری در روابط اتحادیه اروپا و ایالات متحده برجا می گذاشت. در این راستا موفقیت بزرگ همکاری بین دو شرکت اروپایی و آمریکایی بایون تک و فایزر در جستجوی واکسن برای بیماری کووید-۱۹ در هر دو طرف اقیانوس اطلس دلگرم کننده است و یک سیگنال فوق العاده برای تجدید حیات همکاری بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا به شمار می رود.

اما با تغییر دولت در آمریکا اتفاق دیگری نیز در اروپا رخ داده و آن تاکید مقامات بروکسل بر لزوم اتخاذ موضعی قویتر در برابر واشنگتن است. جوسپ بورل دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا هفته گذشته به سفرای این اتحادیه به طور محرمانه گفته است که اتحادیه اروپا باید زبان قدرت را تمرین کند، نه اینکه فقط با آن صحبت کند. به نظر می رسد اروپایی ها قصد دارند این بار از موضع قدرت با آمریکا وارد گفت‌وگو شده و به انفعال رقت‌انگیز خود در برابر یکه تازی های دولت ترامپ پایان دهند. در این مسیر آلمان و فرانسه به عنوان قدرت های اصلی اروپا پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، نقشی تعیین کننده خواهند داشت.

این بار خروج انگلیس به فرانسه فرصت داده است که آرمان دیرینه خود برای برخورداری اتحادیه اروپا از نقش مهمتر دفاعی را با حمایت برلین تحقق بخشد. از همین روست که وزرای خارجه فرانسه و آلمان به تازگی در نوشتار مشترکی برای رسانه های آمریکایی و اروپایی اعلام کرده اند که نسبت به برقراری توازن بیشتر در زمینه شراکت دو سوی آتلانتیک متعهد هستند.