اُردک ماهی، تهدیدی برای اکوسیستم زریبار

به گزارش ایرنا، اردک ماهی با نام علمی Eso Lucius  از ماهیان گوشتخواری است که می‌تواند تا ۱۸۵ سانتیمتر رشد کند و به وزنی معادل سی و پنج کیلو برسد، این گونه ماهی در مناطق تالابی و دریاچه‌ها، نهرها و رودخانه‌های بزرگ و کوچک دیده می‌شود و تاکنون تهدید عمده‌ای هم برای آن شناسایی نشده است.

در لیست سرخ IUCN کمترین نگرانی نسبت به این گونه اعلام شده که نیازی به حفاظت و مدیریت ندارد هر چند آماری از جمعیت این گونه در دسترس نیست ولی با توجه به تکثیر فراوان آن، در منابع مختلف علمی عنوان شده که تعداد بالایی از آنها در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها زیست دارد.

حدود سه سال پیش پای این گونه شکارچی و مهاجم به تالاب بین‌المللی زریبار باز شد و دو سالی می‌شود تکثیر آن افزایش یافته بطوریکه اکنون به گونه غالب در این تالاب تبدیل شده است.

اردک ماهی در راس هرم غذایی دریاچه‌ها قرار دارد علاوه بر اینکه موجب کاهش گونه‌ ماهی‌های بومی می‌شود، می‌تواند در زنجیره غذایی دیگر جانوران آبزی مشکل ایجاد کند و بتدریج منجر به کمبود غذا برای پرندگانی از راسته لک لکیان شامل حواصیل‌ها و لک لک‌ها شود.

با توجه به اینکه سال‌ها است زریبار و محدوده اطراف آن به محل استقرار و لانه سازی لک لک ها تبدیل شده فعالان زیست محیطی نگرانی زیادی در خصوص کاهش جمعیت این پرنده بدلیل وجود اردک ماهی در این تالاب دارند.

اردک ماهی از آسمان وارد زریبار شده است!؟

حرف و حدیث های زیادی در خصوص ورود گونه غیر بومی اردک ماهی به تالاب زریبار وجود دارد برخی‌ها می‌گویند این اقدام توسط یکی از ادارات شهرستان مریوان با همکاری یکی از دانشگاه‌های مطرح کشور انجام شده و عده‌ای هم معتقدند رهاسازی این ماهی توسط ماهیگیران و به منظور نفع اقتصادی بیشتر صورت گرفته است.

هیچ ارگان و سازمانی مسوولیت رهاسازی اردک ماهی را در تالاب بین‌المللی زریبار قبول نمی‌کند و البته این اتفاق هم تازگی ندارد و جای خالی زیربار مسوولیت نرفتن کار انجام شده، همچنان وجود دارد.

برخی مدیران می‌گویند این اقدام شاید توسط مردم هم انجام شده باشد یعنی توپ را مثل بسیاری از مسائل دیگر به زمین مردم پرتاب می‌کنند.

رهاسازی اردک ماهی بدون مجوز محیط زیست در زریبار

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان با تایید اینکه اردک ماهی، مهاجم و معضلی برای اکوسیستم زریبار است، گفت: بدون اخذ مجوز زیست محیطی این گونه ماهی در تالاب زریبار رها شده است.

شهاب محمدی اضافه کرد: گوشت اردک ماهی در بین ماهیان موجود از قیمت بالاتری برخوردار است و یکی از دلایل رهاسازی این گونه در تالاب زریبار می‌تواند منفعت اقتصادی برخی‌ها باشد.

وی افزود: درصددیم با برنامه‌ای عملی و با همکاری اساتید دانشگاه بهترین و موثرترین راه را برای حذف و کنترل این گونه غیربومی تهیه و در دریاچه اجرایی کنیم.

رییس اداره حفاظت محیط زیست مریوان هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه در گذشته گونه‌های آبزی بویژه ماهی بومی زیادی در تالاب زریبار وجود داشت، گفت: در حال حاضر گونه ماهی بومی در این تالاب باقی نمانده و طی این سال‌ها صید یا طعمه گونه‌های دیگر شده‌اند.

ابراهیم همت بلند با اشاره به اینکه وجود گونه های غیربومی در هر زیستگاهی اثر منفی دارند، تاکید کرد: اردک ماهی گونه غیر بومی است که از سه سال پیش در این تالاب رها شده است.

وی افزود: زمانی که گونه جدیدی وارد زیستگاهی می‌شود بدلیل تکمیل نشدن زنجیره غذایی و دشمن طبیعی امکان تکثیر بیش از حد طبیعی آن وجود دارد.

رییس اداره حفاظت محیط زیست مریوان حذف اردک ماهی در زیستگاه زریبار را اقدامی بسیار سخت دانست و اظهار داشت: این گونه بیشتر در قسمت‌های بیرونی و محدوده تالابی زریبار مشاهده می‌شود.

همت بلند یادآور شد: گوشت این گونه ماهی در بین مردم این شهرستان و گردشگران خارجی و داخلی طرفداران زیادی دارد و این مساله هم حذف آن را مشکل کرده است.

اکوسیستم تالاب  مکانی برای پرورش ماهی نیست

استاد دانشگاه کردستان و پژوهشگر حیات وحش هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: زریبار تالاب بین المللی است و انجام هر اقدام و کاری در آن مستلزم کار کارشناسی و استفاده از نظرات اساتید و متخصصان این حوزه است.

نوید زمانی اضافه کرد: اکوسیستم تالاب به گونه‌ای است که نیاز به دخالت بشر ندارد و بهترین کمک و راه حفظ آن دخالت کمتر انسان‌ها است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تالاب زریبار زیستگاه بسیاری از پرندگان است، افزود: این تالاب اهمیت اکولوژی و اکوتوریسم فراوانی دارد بنابراین نباید از آن به عنوان حوضچه پرروش ماهی استفاده شود.

زمانی با اشاره به اینکه ورود گونه اردک ماهی به این تالاب به احتمال زیاد در زمان رهاسازی بچه ماهی‌ها اتفاق افتاده است، گفت: برخی از گونه های ماهی بدلایل متعددی از منابع آبی حذف و تعدادی از گونه‌ها هم تکثیر و ازدیاد فراوانی پیدا می‌کنند.

وی تاکید کرد: یکی از مهمترین ویژگی تالاب‌ها این است که نیازی به ورود نهاده‌ای ندارد و در مقابل هم خدمات زیادی همچون حفظ تنوع زیستی را ارائه می‌دهند.

این استاد محیط زیست دانشگاه کردستان با اشاره به اینکه تالاب‌ها از بکرترین محیط‌های طبیعی اکوتوریسم است، یادآور شد: وقتی فعالیت اکوتوریسم در زریبار انجام شود زیستگاه اصلی هم دست نخورده باقی می‌ماند چرا که اکوتوریسم دوستدار محیط زیست است.

راهکار حذف اردک ماهی در زریبار

زمانی به راهکارهای حذف گونه‌های مهاجم اشاره کرد و اظهار داشت: روش‌های مختلفی برای حذف گونه‌های مهاجم که توسط انسان وارد اکوسیستمی می‌شود، وجود دارد که در هر منطقه‌ای متناسب با شرایط موجود در آن از این شیوه‌ها استفاده می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تعدادی از روش‌های حذف گونه‌های مهاجم فیزیکی و برخی هم شیمیایی است، اضافه کرد: در روش شیمیایی، ماده‌ای به عنوان طعمه غذایی در مسیر تردد گونه جانوری مدنظر، قرار داده می‌شود.

این استاد محیط زیست دانشگاه کردستان افزود: استفاده از مواد شیمیایی برای حذف گونه‌های مهاجم آبزی امکانپذیر نیست و باید از روش فیزیکی در این رابطه بهره گرفته شود.

زمانی با اشاره به اینکه روش فیزیکی شامل تله های زنده‌گیر در خشکی و استفاده از صید و تور ماهیگیری در منابع آبی است، گفت: بهترین شیوه برای حذف گونه آبزی همچون اردک ماهی استفاده از شیوه صید و تور ماهیگیری است.

وی تاکید کرد: در صید با تور به منظور حذف گونه اردک ماهی صدمه‌ و آسیبی به دیگر گونه‌ها وارد نمی‌شود چرا که در صورت گرفتار شدن گونه‌های دیگر امکان آزادسازی و برگرداندن آنها وجود دارد.

این استاد محیط زیست دانشگاه کردستان یادآور شد: این کار در تالاب زریبار مستلزم صرف هزینه است چرا که در صورت حذف این گونه باید صید به صورت غیرتجاری انجام شود و برای اینکه عده‌ای متضرر نشوند باید دولت از کسانی که اقدام به این صید می‌کنند، ماهی خریداری کند.

اردک ماهی حیات لک‌لک‌های زریبار را به خطر انداخته است

عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا و مسوول کمیته پرنده نگری این انجمن و یکی از افرادی که طی چند سال اخیر بر روی گونه اردک ماهی در تالاب زریبار تحقیق کرده است نیز به خبرنگار ایرنا گفت: براساس پژوهش انجام شده رهاسازی اردک ماهی در منابع آبی غیر زیستگاهش تاثیر منفی بدنبال داشته است.

ناصح حسینی با اشاره به اینکه ۲۵۵ گونه پرنده در تالاب زریبار مشاهده شده است، افزود: تالاب زریبار کلکسیون بزرگ و ارزشمندی از گونه‌های مختلف پرنده، پستاندار و خزنده است.

وی اضافه کرد: اگر قرار است گونه غیربومی به آن وارد شود این کار باید به صورت کارشناسی و با بهره‌مندی از دیدگاه فعالان و اساتید حوزه محیط زیست در استان انجام شود.

این عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا با اشاره به اینکه وجود اردک ماهی اکوسیستم زریبار را تغییر می‌دهد، یادآور شد: حدود ۱۰ ماه است در خصوص این گونه ماهی با دانشگاه کردستان مشغول بکار هستیم.

حسینی با اشاره به اینکه اردک ماهی گونه‌ای گوشتخوار است، افزود: در زریبار خزندگان و دوزیستان زیادی وجود دارد که غذای پرندگانی همچون لک لک ها هستند که این پرنده بومی، برندی برای مریوان است.

وی با اشاره به اینکه طی میلیون ها سال گونه‌های مختلف جانوری در اکوسیستمی به تعادل می‌رسند و سفره غذایی را تشکیل می‌دهند، تاکید کرد: با وجود اردک ماهی منبع تغذیه لک لک ها هم در حال کاهش است و این خطری بزرگ برای ادامه حیاط این پرنده در زریبار است.

معضل بزرگتری در راه است

سه، چهار سال پیش در زریبار صدای قورباغه‌ها از هر طرفی شنیده می‌شد ولی دو سالیست کمتر کسی صدای این گونه جانوری را شنیده چرا که یکی از منابع غذایی اردک ماهی است لذا جمعیت آنها بسیار کاهش پیدا کرده است.

حسینی حذف اردک ماهی در زریبار را غیرممکن دانست و گفت: اگر همینطور پیش برود طی سنوات آینده اردک ماهی به یکی از گونه‌های غالب در آب‌های استان کردستان تبدیل می‌شود و آنگاه معضل بزرگتری پیش می‌آید.

وی یادآور شد: ۵۰ گونه ماهی بومی در استان داریم بنابراین نه تنها اکوسیستم زریبار بلکه همه منابع آبی، چشمه‌ها و رودخانه‌های استان در معرض خطر هستند.

این عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا افزود: زمانی که آب زریبار سرریز می‌کند و به چشمه‌ها و رودهای مسیر وارد می‌شود و امکان دارد این گونه ماهی از این طریق به دیگر منابع آبی وارد شود.

رهاسازی بچه ماهی با نظارت دامپزشکی و محیط زیست انجام می‌شود

مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهادکشاورزی کردستان هم با اعلام اینکه شیلات در رهاسازی اردک ماهی در زریبار هیچ نقشی ندارد، اظهار داشت: رهاسازی بچه ماهی در هر دریاچه و منبع آب غیر شرب استان با مطالعه و بهره‌گیری از توان شرکت‌های مشاوره انجام می‌شود.

حمید حسین‌پور اضافه کرد: شرکت مهندسین مشاور آساراب که از شرکت‌های توانمند حوزه آب در کشور است در زمینه رهاسازی بچه ماهی در زریبار مریوان فعال است بنابراین گونه‌هایی که هیچگونه ضرری نداشته باشد در این دریاچه رهاسازی می‌شوند.

وی با بیان اینکه سال های ۷۳ و ۸۳ مطالعاتی در خصوص زریبار انجام شد، افزود: طی این سال‌ها براساس مطالعه گونه‌های کپور ماهی مناسب در زریبار رها سازی شده که این کار با هماهنگی و مجوز و  نظارت مداوم دامپزشکی و محیط زیست انجام گرفته است.

مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهادکشاورزی کردستان گفت: بچه ماهی‌هایی که در منابع آبی رها سازی می‌شوند از مرکز تکثیر و پرورش ماهی در گیلان خریداری می‌شود که این مرکز هم تحت نظارت دامپزشکی و شیلات فعالیت می‌کند.

حسن‌پور یادآور شد: از طرف امور شیلات و تعاونی صیادان استان اعلام می‌کنم به هیچ وجه در  رهاسازی بچه اردک ماهی در تالاب بین‌المللی زریبار مریوان نقشی نداشته‌ایم.

وی با اشاره به اینکه وجود ماهی بومی در زریبار سال‌ها است که حذف شده است، گفت: سال ۷۳ که مطالعات ارزیابی در زریبار انجام شد ماهی بومی وجود داشت و ۱۰ سال بعد که انجام این مطالعات تکرار کردید تنها دو گونه باقی مانده بود و مابقی حذف شده بودند.

مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهادکشاورزی کردستان یکی از دلایل اتفاق مذکور را ایجاد سد در محدوده تالاب زریبار توسط شرکت آب منطقه ای استان اعلام و تاکید کرد: بیشتر گونه‌های ماهی در جاهای سنگلاخی تخم ریزی می‌کنند بنابراین وقتی چنین مکانی از آنها گرفته شود بتدریج از بین می‌روند.

حسن‌پور با اشاره به وجود یک تعاونی صید و صیادی در زریبار مریوان افزود: به این تعاونی مجوز داده شده تا جایی که می‌توانند اقدام به صید اردک ماهی کنند تا جمعیت آنها تا حدودی کاهش پیدا کند.

وی یادآور شد: دوره‌های آموزشی برای اعضای تعاونی صیادی برگزار می‌شود لذا در جریان مضر بودن گونه اردک ماهی هستند و نه این تعاونی و نه شیلات کاری که به ضرر محیط زیست و اکوسیستم دریاچه و حتی بچه ماهی‌های رها شده در زریبار باشد، انجام نمی‌دهد.

مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهادکشاورزی کردستان با اعلام اینکه ۲۷ آبان گذشته ۳۳۰ هزار قطعه بچه ماهی در زریبار رهاسازی شد، گفت: در رهاسازی بچه ماهی از گونه‌هایی استفاده می‌شود که تثبیت کننده آب هستند و منافع زیادی هم برای محیط زیست دارند.

حال که شرایط برای زیست بسیاری از جانوران در این تالاب بین‌المللی به خطر افتاده هیچ کسی دنبال پیدا کردن مقصر نیست، کاری است که انجام شده لذا همه افراد و ادارات اعم از بخش دولتی و انجمن‌های مردمی و اقشار مختلف وظیفه دارند برای بهبود این شرایط همکاری لازم را داشته باشند.

به گفته اساتید دانشگاه روش و راهکار علمی برای حذف گونه‌های بومی چه در مناطق خشک و چه آبی وجود دارد، بنابراین انتظار می‌رود از این شیوه‌ها به منظور حفاظت بیشتر از سرمایه‌های غنی همچون حیات وحش زریبار استفاده کرد و برای آن اعتبار و بودجه لازم اختصاص داد تا مدیون آیندگان نشویم.