اِصفَهان شهری تاریخی در مرکز ایران و سومین شهر بزرگ و پرجمعیت این کشور است؛ این شهر در دوره آل بویه، سلجوقیان و صفویان پایتخت ایران شد و بویژه در دوره صفوی رونق فراوانی گرفت؛ بناهای تاریخی متعددی در این شهر وجود دارد که شماری از آن به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید.
با تصویب شورای اسلامی شهر اصفهان در سال ۹۷، یکم آذر به‌عنوان روز نکوداشت اصفهان انتخاب شد.
عبدالله جبل عاملی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ایرانیان در طول هزار سال تا عصر صفوی در آرزوی شکل گیری شهری قدرتمند و نامدار بودند تا در برابر قدرت‌های آن روز قد علم کند و اصفهان بعنوان مرکز مذهب تشیع این آرزو را برآورده کرد.
وی با بیان اینکه در دوره صفوی ایرانیان با اعتقادات شیعه به حکومت رسیدند و وارث آرزویی بودند که یکهزار سال طول کشید، اظهار داشت: ایرانیان آرزو داشتند تا مرکز حکومتی با مذهب تشیع بوجود آید تا بتواند در مقابل قدرت های بزرگ آن روز مانند حکومت عثمانی و شهر قسطنطنیه (استانبول امروزی) رقابت کند و در حکومت صفوی و شاه عباس با توسعه و رونق اصفهان این آرزو برآورده شد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه این آرزوی هزار ساله در جای جای شهر اصفهان بویژه مجموعه میدان امام (نقش جهان ) متظاهر شده است، توضیح داد: برنامه ریزان در عصر صفوی این مجموعه را با افقی وسیع ساختند و امروزه وظیفه ما این است که به بهانه روز اصفهان، برای به حقیقت رساندن این آرزو احترام قائل باشیم و این ارثیه میراثی را به خوبی محافظت کنیم.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه اصفهان در دوران آل بویه و سلجوقیان نیز پایتخت ایران بود، تصریح کرد: ناصرخسرو در سال ۴۴۴ هجری قمری از زیبا بودن شهر اصفهان، بازارها و حصار دفاعی آن صحبت کرده است.
وی با بیان اینکه اصفهان در حدود سال یکهزار هجری قمری بعنوان پایتخت حکومت صفویان انتخاب شد، خاطرنشان کرد: در آن زمان در طرح توسعه اصفهان از معماران، مشاوران و بناهای برجسته‌ای مانند شیخ بهایی برای این کار استفاده و طرح های جدید و ارکان مهمی برای توسعه این شهر در ادامه و ارتباط با بافت قدیمی آن در نظر گرفته شد.
جبل عاملی با اشاره به اینکه میدان امام (نقش جهان) نیز در پایان بازار قدیمی اصفهان جانمایی شد، اضافه کرد: دولتخانه جدید در ضلع غربی این میدان شکل گرفت، سپس محور چهارباغ ایجاد شد، به سمت جنوب شهر گسترش یافت، از رودخانه زاینده رود عبور کرد و شهر برای افزایش جمعیت توسعه یافت.
این استاد معماری دانشگاه ادامه داد: در غرب چهارباغ محله عباس آباد، در جنوب غربی شهر محله جلفا برای ارامنه و در جنوب شرقی محله کوله پارچه برای استقرار زرتشتیان پیش بینی شد.
وی با بیان اینکه با توجه به تقسیم بندی‌های اجتماعی ۴۰۰ سال گذشته، بهم پیوستگی محله‌های مختلف در اصفهان ضروری بود، خاطرنشان کرد: در دوران صفویه برای محله‌های جدید قانونمندی و ضوابطی مشخص و مکان‌هایی برای ارائه خدمات مختلف مانند مسجد، فروشگاه، حمام و کارگاه های تولیدی ایجاد شد.
مدیرکل اسبق میراث فرهنگی استان اصفهان با تاکید بر اینکه این موارد در گسترش شهر اصفهان در عصر معاصر مورد توجه قرار نگرفته است، تصریح کرد: بعنوان مثال در سال های گذشته بطور مداوم بر روی محور تاریخی چهارباغ بارگذاری‌های جدید انجام شده است.
حلقه‌های پیوسته دیروز ، امروز و فردا برای توسعه اصفهان ضروری است
جبل عاملی با بیان اینکه لازم است در گسترش شهر اصفهان، حلقه های بهم پیوسته دیروز ، امروز و فردا در نظر گرفته شود، افزود: اگر به این نکته توجه نشود برنامه مدیریتی در گسترش شهر اصفهان ضعیف می شود بعنوان مثال هرگاه ترافیک این شهر زیاد شد خیابان جدیدی احداث شد اما پس از ۱۰ سال متوجه شدند که این خیابان جدید نیز پاسخگو نیست.
وی به بافت تاریخی اصفهان اشاره و خاطرنشان کرد: نوسازی جزو الزامات شهرسازی و معماری است اما بافت تاریخی اصفهان امروزه مورد هجوم نوسازی‌های نامطلوب قرار گرفته و زمینه گرا نیست تا خصلت‌های آن را حفظ کند.
به گفته این پژوهشگر در برخی از شهرهای تاریخی اروپا مانند فلورانس، ساختمان جدید با حفظ کالبدی و معماری قدیمی و اصیل خود برای زندگی جدید امروزی و الکترونیکی نیز آماده شده‌اند.
برای نکوداشت اصفهان باید خاطرات آن را بشناسیم
این استاد گروه معماری دانشگاه آزاد اصفهان با تاکید بر اینکه برای نکوداشت اصفهان ابتدا باید خاطرات و ارزش‌های آن را بشناسیم، گفت: امروز اگر از بسیاری از مردم این شهر درباره ویژگی‌های اصلی برخی بناهای تاریخی مانند مسجد جامع و میدان امام پرسش کنیم جوابهای درستی ندارند زیرا با آنها آشنا نیستند.
جبل عاملی با اشاره به اینکه در برخی موارد این ناآگاهی در اطلاعاتی که از سوی راهنمایان تورهای گردشگری ارائه می شود نیز قابل مشاهده است، اضافه کرد: بعنوان مثال عده ای فلسفه ایجاد میدان امام را فقط فضایی برای اسب سواری شاه عباس می دانند درحالیکه این میدان دارای کاربری ها و جایگاه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، مذهبی، اجتماعی، علمی، ورزشی و فرهنگی است.
وی توضیح داد: در این میدان، کاخ عالی قاپو بازتابی از حضور مدیریت در شهر، مسجد امام نشانه‌ای از حضور دین اسلام و اعتقادات، بازار نمادی از رونق و فعالیت اقتصادی و مسجد شیخ لطف الله نشانه ای از آموزش و علم است که باید در شناساندن و معرفی میدان به دیگران و گردشگران این نکات را مد نظر داشت و برای آنها ارزشگذاری کرد.
بازسازی بافت فرسوده اصفهان باید زمینه گرا باشد
این معمار به بافت فرسوده اصفهان نیز اشاره و خاطرنشان کرد: بازسازی این بافت که از اهمیت خاصی برخوردارست باید بر اساس طراحی زمینه گرا باشد تا ویژگی‌های ساختمان‌های فرهنگی و مذهبی موجود در شهر حفظ شود.
جبل عاملی با تاکید بر اینکه این کار شدنی است، افزود: متولیان باید به این موضوع اعتقاد داشته و مردم نیز خواهان آن باشند.
این نویسنده با بیان اینکه هنوز بخشی از جامعه نسبت به این ارزش‌ها در ناآگاهی بسر می برد، تصریح کرد: این افراد دنبال منافع زودگذر و موقت هستند و بعنوان مثال وقتی خانه‌ای قدیمی به آنها به ارث می رسد فقط در فکر تخریب بنا و فروش آن برای بساز و بفروشی هستند درحالیکه متولیان این بخش باید با آگاه سازی مردم نمونه هایی از طرح های موفق را به آنها معرفی کنند.
روز اصفهان برای پاسداشت و ارج نهادن به شهر تاریخی اصفهان و روز نکوداشت اصفهان است. این روز برابر با یکم آذرماه هر سال است.
این شهر به داشتن معماری زیبای ایرانی، پل‌های سرپوشیده، مسجدها و مناره‌های منحصربه‌فردش نام‌آور است؛ این امر سبب شده است تا نصف جهان، لقب بگیرد.
از مهمترین آثار تاریخی اصفهان می توان به مجموعه میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، مسجد جامع، منارجنبان، سی و سه پل و پل خواجو اشاره کرد که میدان نقش جهان، کاخ چهلستون و مسجد جامع در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده اند.
این شهر در زمان حاضر حدود ۲ میلیون نفر جمعیت دارد و یکی از مقاصد اصلی گردشگری داخلی و خارجی است.
نظر شما