به گزارش ایرنا، وجود برخی سهل‌انگاری‌ها و کج‌سلیقگی‌ها در تولید یا جانمایی تندیس‌ها و سردیس‌ها و المان‌های مربوط به شخصیت‌ها و چهره‌های برجسته ملی طی چند سال اخیر بارها واکنش عمومی و بویژه اهالی هنرهای تجسمی را به همراه داشت. اما در یک سال اخیر این کم‌دقتی‌ها به دلیل بهره نگرفتن نهادهای مجری مانند شهرداری از هنرمندان کاربلد بیشتر به چشم آمده است.
طی چند ماه اخیر موارد متعددی از کم‌دقتی در این موضوع نسبت به تولید تندیس و سردیس‌های شهید سردار سلیمانی دیده شده است که بارها در فضای مجازی و رسانه‌های مختلف مورد انتقاد قرار گرفت. مواردی مانند تندیس‌های ساخته شده از شهید سردار سلیمانی در جیرفت، بویین‌زهرا، رابر کرمان و باغ‌ملک خوزستان برخی از همین نمونه‌ها بودند که به دلیل دور بودن از واقعیت و ضعف هنری مورد انتقاد قرار گرفتند.
ماکت‌های آویزان
اما آخرین مورد مرتبطی که در این زمینه دیده شد و در فضای مجازی مورد انتقاد قرار گرفت نصب ماکت‌هایی از شهید سردار سلیمانی و تعدادی دیگر از شهدا در شهر امیرکلا از توابع شهرستان بابل در استان مازندران بود که به مناسبت هفته بسیج در بلوار این شهر و روی تیرهای چراغ برق نصب شده بود.
شهرداری امیرکلا به منظور گرامیداشت هفته بسیج با تهیه ماکت تمام قد از برخی شهدا از جمله شهید سردار سلیمانی، در کنار بسیاری از اقدامات محیطی مربوط به هفته بسیج تلاش کرد گامی برای پاسداشت نام و یاد شهدا بردارد. اما کم‌دقتی در جانمایی این ماکت‌ها و نصب آن‌ها با فاصله از سطح زمین روی تیرهای چراغ‌برق سبب شد که همه اقدامات محیطی ارزشمند دیگری که توسط این شهرداری به مناسبت هفته بسیج انجام شد زیر سئوال برود.
آن گونه که تصویرهای منتشر شده نشان داده ، ماکت‌ها به شکلی روی تیر چراغ برق نصب شده بود که با توجه به نزدیک به واقعیت بودن ابعاد آن‌ها، تصویر آویزان کردن انسان را تداعی می‌کرد و این موضوع از نگاه برخی شهروندان و کاربران فضای مجازی یک بی‌احترامی ناخواسته به مقام شهدا و بویژه شهید سردار سلیمانی است.
دفاع شهردار از طرح
پس از انتشار تصاویر این المان‌ها در فضای مجازی و مطرح شدن برخی انتقادها، شهرداری شامگاه چهارم آذر و یک روز مانده به روز بسیج اقدام به جمع‌آوری المان‌ها از سطح شهر کرد. اما شهردار امیرکلا جمع‌آوری المان‌ها را بی‌ارتباط به واکنش‌ها عنوان کرد و ضمن دفاع از طرح اجرا شده گفت که ماکت‌ها حدود ۶ روز در شهر نصب بودند و با توجه به پایان یافتن هفته بسیج و شرایط جوی تصمیم گرفته شد المان‌ها جمع‌آوری شود.
علی‌اصغر اسدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اعلام این که نصب ماکت‌ها با هماهنگی مجموعه‌های فرهنگی شهر انجام شده و مورد استقبال مردم و به ویژه خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران قرار گرفته، اظهار کرد: دلیل آویزان کردن ماکت‌ها از تیربرق، استفاده از نور چراغ و نمایان بودن ماکت‌ها در شب بود.
وی از هماهنگی با حوزه مقاومت بسیج امیرکلا برای اجرای این طرح خبر داد و افزود: پیش از هفته بسیج طی هماهنگی‌های صورت گرفته با حوزه مقاومت بسیج شهر مقرر شد تصاویر تعدادی از بزرگان و شهدای جنگ تحمیلی و مدافع حرم به صورت ماکت تهیه و در شهر نصب شود. شهرداری در انجام اقدامات فرهنگی خود را مکلف به اعمال نظر مراکز فرهنگی می‌داند و برای اقدامات فرهنگی همانند طرح‌های عمرانی و زیرساختی وقت و هزینه صرف می‌کند.
ضعفِ بزرگ‌تر از قوت
شهردار امیرکلا خاطرنشان کرد: تعداد قابل توجهی از ماکت‌های شهدا در میادین اصلی شهر و مکان‌های فرهنگی و مذهبی و تعدادی هم زیر روشنایی تیرهای برق نصب شدند. اگر هر دلسوزی از شهروندان، معتمدین و قشر مذهبی نقدی بر اقدامات شهرداری داشته باشند با جان و دل می‌پذیریم. اما در خصوص نصب ماکت شهدا حتی یک نفر نقد و اعتراض خود را به شهرداری اعلام نکرد. در این یک هفته بسیاری از شهروندان، معتمدین، رزمندگان دوران دفاع مقدس، مسئولان و هیات‌های مذهبی از این اقدام شهرداری امیرکلا قدردانی کرده بودند که با فضاسازی مناسب یاد و نام شهدا گرامی داشته شد.
اشاره اسدی به قدردانی شهروندان و معتمدان بابت اجرای این طرح احتمالا مربوط به قرار دادن تعدادی از ماکت‌ها در قسمت‌های دیگری از شهر است که جانمایی مناسبی داشتند. در واقع قرار دادن ماکت شهدا در میدان شهر و برخی اماکن مذهبی مورد توجه شهروندان قرار گرفته و در مقابل آن آویزان کردن ماکت‌های در ابعاد واقعی از تیر چراغ‌برق به بهانه قرار دادن‌شان در روشنایی همان بخش‌های مثبت را هم زیر سئوال برده است. با این حال شهردار امیرکلا انتشار تصاویر از این ماکت‌ها در فضای مجازی و برخی کانال‌های معاند را کار کسانی می‌داند که به هر بهانه‌ای به دنبال ضربه زدن به ارزش‌های انقلاب هستند.
تکذیب ادعای شهردار
اما بر خلاف نگاهی که اسدی به این ماجرا دارد و منتشرکنندگان این تصاویر را از معاندان و اصل آن را قابل دفاع می‌داند، در نگاه بسیاری از کاربران فضای مجازی و حتی صاحبنظران چه در زمینه تبلیغات و چه در حوزه ارزش‌های انقلاب اسلامی، این اقدام غیرحرفه‌ای و ناپخته بود. تا جایی که دکتر جواد سلیمی دانا مدیرکل مطالبه‌گری و حمایت ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور در صفحه توییتر خود با انتشار تصاویری از این اقدام شهرداری امیرکلا به آن واکنش نشان داده و نوشته است: «از طریق ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان مازندران برای رفع این اشتباه نابخشودنی از سطح شهر امیرکلا پیگیری لازم انجام شد. کار شهرداری این شهر بسیار زشت و ناپخته بود و کام‌ها را تلخ کرد.»
این اقدام در برخی کانال‌های استان نیز واکنش‌های منفی به همراه داشت و مورد انتقاد قرار گرفت. اما نکته قابل توجه درباره اظهارات شهردار امیرکلا، رد اظهارات او مبنی بر هماهنگی با بسیج از سوی حوزه مقاومت بسیج این شهر است. شب گذشته و پس از انتشار دیدگاه‌های شهردار امیرکلا در کانال تلگرامی منتسب به این شهر، حوزه مقاومت بسیج امام موسی کاظم(ع) امیرکلا متنی را برای انتشار در اختیار همین کانال قرار داد و اعلام کرد که شهرداری برای اجرای این طرح با بسیج رایزنی و هماهنگی نکرده بود. در بخشی از این پیام آمده است:
«هیچگونه هماهنگی در مورد چگونگی و همچنین مکان فضاسازی (تیر روشنایی) با حوزه مقاومت بسیج امام موسی کاظم(ع) صورت نپذیرفته است. این حوزه به عنوان دبیر ستاد گرامیداشت هفته بسیج در شهر امیرکلا قبل از شروع این هفته دو مرتبه در خصوص نحوه فضاسازی از شهردار امیرکلا پیگیری نموده است، ولی ایشان هیچگونه اطلاعاتی در خصوص این قضیه بیان نمی‌کردند و تنها با این عنوان که سورپرایزی برای امیرکلا خواهیم داشت پاسخ می‌دادند. این کار به صورت شبانه و بدون اطلاع قبلی انجام شده است، لذا آن خبر منتشره تکذیب می‌شود.»
اما صرف‌نظر از این که اقدام انجام شده با هماهنگی حوزه مقاومت بسیج بود یا شهرداری بدون هماهنگی این طرح را اجرا کرده، از نظر متخصصان تبلیغات محیطی و فعالان هنرهای تجسمی نیز این طرح دارای اشکالاتی فنی است که سبب شده به این صورت واکنش منفی به دنبال داشته باشد و سایر قسمت‌های قابل پذیرش آن را کمرنگ کند.
کج‌سلیقگی مشهود
یک گرافیست و طراح ماکت‌های شهری و تبلیغات محیطی پس از مشاهده عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی، بی‌توجهی به اهمیت موضوع و جانمایی ماکت‌ها را امری واضح بیان کرد و به خبرنگار ایرنا گفت: با نگاهی به این تصاویر به سادگی می‌توان دریافت که یک سهل‌انگاری و کج‌سلیقگی در جانمایی رخ داده است. وقتی ماکت یک انسان در مقیاس یک‌یکم یا ابعاد واقعی و به طور کامل یعنی از سر تا پا تهیه می‌شود، آویزان کردن آن از ارتفاع بدون این که فاصله بین پا تا زمین به درستی طراحی و پر شود، حس خوبی نمی‌دهد و سبب سوءتبلیغ می‌شود.
محمد زارع‌پور با اشاره به قداست و تفاوت انجام کارهای محیطی با موضوع‌های مذهبی یا شهدا اظهار کرد: تهیه ماکت‌های مذهبی یا مرتبط با شهدا به دلیل قداستی که دارند نسبت به بقیه کارها متفاوت هستند. در کارهای مناسبتی غیرمذهبی می‌توان با ماکت شوخی کرد یا خلاقیت‌های جذب‌کننده‌ای که سرگرم‌کننده باشند به کار برد. اما در چنین کارهایی باید قداست و حرمت شهدا رعایت شود. به نظرم این یک اشتباه بود که در اثر یک کم‌دقتی از سوی مجریان طرح رخ داد و باید به جای دفاع از آن، اشتباه خود را بپذیرند.
وقتی ماکت یک انسان در مقیاس یک‌یکم یا ابعاد واقعی و به طور کامل یعنی از سر تا پا تهیه می‌شود، آویزان کردن آن بدون این که فاصله بین پا تا زمین پر شود، سبب سوءتبلیغ می‌شود.
وی افزود: اگر به جای ماکت، یک بنر آویزان می‌شد ماجرا فرق داشت. سوءتبلیغی که در نصب این ماکت‌ها رخ داد ناشی از فاصله ماکت کامل شهدا با زمین و آویزان بودن ماکت است. همین ماکت‌ها اگر روی زمین قرار می‌گرفتند هیچ انتقادی مطرح نمی‌شد. اگر ماکت‌ها به صورت نیم‌تنه تهیه می‌شدند هم باز این حس منفی القا نمی‌شد. اما می‌بینیم که یک اشتباه محاسباتی ساده چطور می‌تواند بر زیبایی طرح اثر منفی بگذارد و مفهوم را تغییر دهد.
زارع‌پور بر ضرورت استفاده از نظر کارشناسان و مشاوران هنری برای اجرای طرح‌های محیطی تأکید کرد و گفت: گاهی برخی ادارات فقط می‌خواهند کاری را بابت رفع تکلیف انجام دهند. گاهی هم تلاش می‌کنند کار خوبی انجام دهند، اما یک اشتباه همه زحمت‌شان را هدر می‌دهد. اگر از نظر مشاوران کاربلد در اجرای این طرح‌ها استفاده شود، قطعا جلوی بسیاری از این اشتباه‌ها گرفته خواهد شد.
حس شرمساری
تعدد ضعف‌ها و کم‌دقتی‌های هنری تندیس‌ها و نمادها و مجسمه‌های ساخته شده برای سردار شهید قاسم سلیمانی در یک سال اخیر آنقدر مشهود و پررنگ بود که دو ماه پیش سید مجتبی حسینی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را پس از رونمایی تندیس مربوط به شهید سلیمانی در باغ‌ملک خوزستان، وادار کرد تا یادداشتی انتقادی به این بی‌توجهی‌ها بنویسد.
حسینی در بخشی از این یادداشت که با عنوان «تندیس‌هایی که حس شرمساری را برمی‌انگیزند» منتشر کرده بود به پیشینه ایران در مجسمه‌سازی اشاره کرد و با انتقاد از کم‌توجهی به رعایت همه نکات هنری و بصری در تهیه تندیس‌ها و مجسمه‌ها و ماکت‌های مشاهیر و چهره‌های ملی ایران، تأکید کرد که همه دستگاه‌ها باید برای انجام این امور به نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کنند.
حسینی در بخشی از این یادداشت به نکته‌ای اشاره کرد که احتمالا هنگام اجرای طرح‌های تبلیغاتی اینچنینی مورد توجه برخی مسئولان قرار نمی‌گیرد. او در این یادداشت نوشت: «در شهرهای مختلف یکی پس از دیگری از تندیس‌هایی رونمایی می‌شود که بیش از احساس قدردانی، حس شرمساری را در مخاطب برمی‌انگیزد. تندیس‌هایی که گاه بهانه تاختن دشمن و عیب‌جویی منکران می‌شود. تندیس‌هایی که مشابهت، سهل است، حداقل تناسب‌های لازم انسانی را ندارد، تصویرش در شبکه‌های مجازی به طرفه‌العینی منتشر می‌شود و تماشائیان محب و مغرض از هر گروه که باشند از زبان خود به عرض اسف می‌پردازند.»
این دیدگاه معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اهمیت توجه به اصول ابتدایی تولید آثار هنری محیطی به ویژه در ارتباط با مشاهیر و چهره‌های ملی را مورد تأکید قرار می‌دهد. طبیعی است در دوره‌ای که جهان به واسطه گسترش فناوری‌های ارتباطی هر روز کوچکتر از روز قبل می‌شود، پیش و بیش از این که بر اثر یک سهل‌انگاری سوژه‌ای در اختیار رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار بگیرد و بهانه عیب‌جویی شود، باید به انجام اصولی و حرفه‌ای این فعالیت‌ها که نگاه‌ها بر آن‌ها بیشتر متمرکز است توجه کرد.
نظر شما