گلستان نخستین پارک ملی ایران و خاورمیانه است که در شرقی‌ترین قسمت استان گلستان قرار دارد و به عنوان قدیمی ترین پارک ملی ثبت شده در ایران و پناهگاهی کم نظیر برای حیات وحش است که در چند سال اخیر حال و روز خوشی ندارد، در واقع طبیعت ایران به حدی رنجور، افسرده و گرفتار است که به هر قسمت آن نگاه می کنی نیازمند دلجویی و کمک است؛ پارک ملی گلستان هم یکی از هزاران قطعه از سرزمین ایران است که با زیاده خواهی انسان روزهای تیره و تاریکی را می‌گذارند.
این پارک در سال ۱۳۳۶ به عنوان اولین منطقه تحت حفاظت سازمان شکاربانی و نظارت بر صید آن زمان در آمد و در سال ۱۳۴۲ به عنوان اولین پارک ملی کشور ثبت شد و اکنون یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شده در جهان و یکی از ویترین های بسیار ارزشمند اکوسیستم جهانی است.
پارک ملی گلستان ویژگی های ممتازی از نظر اکوسیستم دارد؛ اختلاف ارتفاع حدود هزار و ۴۰۰ متری از دریا موجب تنوع بارندگی شده و این مساله سبب شد که تنوع زیستی بسیار متفاوتی را در آن منطقه شاهد باشیم، گونه های گیاهی متنوعی در این پارک وجود دارد به طوری که حدود یک سوم تنوع گیاهی تمام کشور را شامل می شود؛ بیشتر گستره پارک در استان گلستان، حدود ۳۴ درصد آن در استان خراسان شمالی و بخش ناچیزی نیز در استان سمنان قرار دارد.
پارک ملی گلستان از بهترین زیستگاه های پستانداران بزرگی چون پلنگ، خرس قهوه ای، گرگ، مرال، شوکا و بز وحشی است و به ویژه به دلیل جمعیت فراوان قوچ و میش اورئال معروف است، در واقع ایران از نظر تنوع قوچ و میش در دنیا یکی از متنوع ترین کشورها است به طوری که از حدود ۳۷ گونه قوچ در دنیا ۸ تا ۹ گونه آن در ایران زیست می کند که بزرگترین آن قبل از قوچ مارکوپولو که یکی از بزرگترین گونه ها در دنیا است قوچ و میش اورئال است که در پارک ملی گلستان زندگی می کند.
این پارک ۱۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری از جمله نیمی از گونه های پستانداران ایران را در حدود ۹۰۰ کیلومتر مربع گستره خود جای داده اما چند سالی است که پارک ملی گلستان مانند بیمار رو به احتضاری است که برای ادامه حیات به حمایت نیاز دارد؛ بروز آتش سوزی های مداوم و حضور پررنگ شکارچیان غیر مجاز تا حدودی جانی برای این اکوسیستم ارزشمند باقی نگذاشته است از این رو سازمان حفاظت محیط زیست ضمن ارتقاء ساختار مدیریتی پارک در صدد حفاظت از این عرصه کم نظیر جهانی با استفاده از فناوری های روز دنیا است از این رو هوشمند سازی پارک را آغاز کرده است.
امضای تفاهم نامه میان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با هدف حفاظت الکترونیکی پارک ملی گلستان یکی از این اقداماتی است که دی ماه سال ۱۳۹۷ منعقد شد و از آن زمان تاکنون برخی از زیرساخت ها برای اجرای این طرح فراهم شده است با اجرای آن تا حد بسیار زیادی از وقوع اتش سوزی و یا گسترش آن جلوگیری می شود.
یکی از اصلی ترین مشکلات پارک ملی گلستان بروز آتش سوزی های مداومی است که با هربار وقوع بخش زیادی از پارک به همراه زیستمندانش از بین می رود، به عنوان مثال سال ۱۳۸۹ آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان پرتعداد بود و با وسعت زیاد درگیری، فقط در یک فقره از آتش‌سوزی‌ها، عرصه‌ای هزار و ۷۰۰ هکتاری از جنگل در این زیستگاه ارزشمند سوخت و خاکستر شد، یکی از مشکلاتی که در زمان وقوعت آتش سوزی در پارک ملی گلستان وجود دارد صعب العبور بودن بخش زیادی از آن است که در زمان وقوع آتش سوزی دسترسی به آن نقاط میسر نیست و یا زمانی متوجه اتش سوزی می شوند که دیگر دیر شده است.
۱۰ سال از آن زمان گذشته و توجه به فناوری های روز دنیا، استفاده از توان الکترونیکی و هوشمندسازی حفاظت از جنگل ها در کشور بیشتر شده است تا در هنگام آتش‌سوزی و وقوع سایر تخلفات، محیط‌بان سریعتر مطلع و وارد عمل شوند.
تعداد ماموران اجرایی سازمان محیط زیست برای حفاظت از عرصه‌های تحت حفاظت این سازمان، بسیار کم است، به عنوان مثال فقط ۴۰ محیط‌بان تمام منطقه ۹۱ هزار و ۸۰۰ کیلومتری پارک ملی گلستان را حفاظت می‌کند و تا پایان سال مجوز استخدام ۱۰ نفر دیگر داده شده است اما این تعداد نیرو، باز هم پاسخگوی وسعت این زیستگاه نیست. بر همین اساس، سازمان محیط زیست و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از پنج سال پیش تفاهم‌نامه‌هایی را برای هوشمندسازی حفاظت در سازمان محیط زیست امضا کردند. یکی از همین تفاهم‌نامه‌ها به اجرای پایلوت پروژه تشخیص زودهنگام هشدار حوادث در پارک ملی گلستان اختصاص دارد که سال ۹۷ منعقد شده است.
تعریف سه زیرپروژه برای هوشمندسازی پارک ملی گلستان
پروژه حفاظت الکترونیکی در پارک ملی گلستان در دو سال اخیر دستکم با سه زیر پروژه سامانه هشدار سریع، تکمیل شبکه بی‌سیم و راه‌اندازی بی‌سیم دیجیتال و تجهیز تمام خودروهای پارک ملی گلستان به ردیاب های ماهواره‌ای تعریف شده است.
محمدرضا کنعانی، مدیر کل حفاظت محیط زیست گلستان در این باره می‌گوید که تمام اعتبارات راه‌اندازی سامانه تشخیص و هشدار سریع حریق که برای نخستین بار در پارک ملی گلستان اجرا می‌شود از منابع وزارت ارتباطات است و سازمان و استانداری هماهنگی‌های لازم برای آن را انجام داده‌اند.
وی افزود: با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست، سه نقطه برای نصب دوربین‌های نظارتی، باند ترمال و سنسورها مشخص شد و وزارت ارتباطات پس از خریداری تجهیزات و مشخص کردن سه پیمانکار، هر نقطه را به یک پیمانکار واگذار کرد، مرکز کنترلی هم برای دریافت اطلاعات این سه نقطه، در نظر گرفته شد و با استفاده از فیبرنوری و انرژی خورشیدی به یکدیگر متصل شدند.
به گفته وی پروژه تاکنون حدود ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، تجهیزات خریداری شده، بخشی نصب شده و بخش دیگر نیز در حال نصب است اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است، پروژه هوشمندسازی در پارک ملی گلستان، حدود پنج میلیارد تومان اعتبار اولیه داشت که بعد در ادامه راه مبالغی به آن اضافه شد، به عنوان مثال سال۱۳۹۷ یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به آن اختصاص یافت.
کنعانی ادامه داد: علاوه بر این پروژه مشترک، سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی اقدامات دیگری را هم انجام داده است از جمله خرید تجهیزات و نصب دوربین‌های پلاک‌خوان در دو ورودی پارک، تجهیز خودروهای پارک ملی به سیستم ردیاب، تهیه ردیاب برای محیط‌بانان، بی‌سیم دیجیتال و برخی تجهیزات انفرادی مانند دوربین که دوربین‌های پلاک‌خوان نصب شده در دو ورودی پارک، پلاک خودروهای ورودی را ثبت می‌کنند، سیستم‌های ردیابی را در اختیار محیط‌بانان گذاشته‌ایم تا بتوانیم در زمان بروز مشکل، مکان آنها را پیدا کنیم، شبکه ارتباطات رادیویی هم با همکاری شرکت صاایران در حال انجام است، بی‌سیم دیجیتال در دستور کار است و بخشی از آن هم خریداری شده است.
راه اندازی کامل پروژه‌ها با تکمیل زیرساخت‌ها
گلستان نخستین پارک ملی ایران و خاورمیانه است که در عرصه ۹۲ هزار هکتاری خود گونه‌هایی از حیوانات مختلف از جمله گوزن، غزال، قوچ، میش، پلنگ، خرس قهوه‌ای، گرگ، وشق، مرال، شوکا، گوسفند وحشی و بز وحشی، آهوی ایرانی و گراز را در خود جای داده است اما عرصه‌های اطراف آن هیچ‌گاه منطقه مسکونی نبوده بنابراین از شبکه زیرساختی برق و اینترنت برخوردار نیست که این مساله در تکمیل پروژه‌های الکترونیک مشکل ایجاد کرده است. هرچند مدیرکل محیط زیست گلستان می‌گوید که در حال پیگیری برای انتقال برق دائمی با منابع استانداری هستند.
شرکت ارتباطات زیر ساخت در یک سال گذشته، سامانه‌های هشدار سریع حریق را در سه منطقه گلشن، تنگه‌گل و کمپینگ گلزار در پارک ملی گلستان جانمایی کرده است که به گفته وحید خیرآبادی معاون فنی محیط زیست گلستان، این سه نقطه که در منطقه جنگلی پارک هستند، از نظر طولی ۲۵ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند و قرار است هر کدام محدوده‌ای به شعاع ۲۵ کیلومتر را پوشش دهند، سنسورهای تعبیه شده در این نقاط نسبت به شعله و دود حساس هستند و حریق را در کوتاه‌ترین زمان به ما اعلام می‌کنند تا پس از حضور در ساعت‌های اولیه وقوع خاموش شود.
وی افزود: البته این پروژه هنوز به طور کامل راه‌اندازی نشده و در حال تکمیل است، از طرفی به علت نبود برق سراسری در پارک ملی گلستان فعلا به جای آن از فتوسل و به دلیل دسترسی نداشتن به اینترنت، از فیبر نوری استفاده کرده‌ایم. مطمئنا با تکمیل زیرساخت‌ها، پروژه هم به طور کامل راه اندازی خواهد شد.
وی اظهار داشت: پس از این مرحله سامانه‌های بیشتری در سایر نقاط نصب خواهد شد تا به صورت یک شبکه کامل، تمام منطقه ۴۵ هزار کیلومتری جنگلی پارک ملی گلستان را برای حفاظت در برگیرد.
خیرآبادی ادامه داد: شبکه ارتباطی پارک هم از سوی شرکت صاایران، طراحی شده تا زیرپروژه دوم هوشمندسازی، مرحله به مرحله تکمیل شود و بی‌سیم‌های مادر، خودرویی، دستی، انفرادی و دو ریپیتر (تکرارکننده) جزیی از آن هستند، در زیرپروژه سوم که درباره به کارگیری ردیاب‌های ماهواری است؛ تمام خودروهای پارک ملی گلستان به آن مجهز شده اند و در مرحله بعد هم همه همکاران تجهیز می‌شوند تا در حین ماموریت حمایت‌های لازم از آنان انجام شود، جی‌پی‌اس و ردیاب هایی نیز خریداری و نصب شده و اکنون از آنها بهره‌برداری می‌شود، مهرماه سال۱۳۹۸ محیط‌بانان این پارک با هدف ارتقای سطح حفاظت از این عرصه ملی، مجهز به فناوری نوینی چون دوربین‌های فیلمبرداری و عکاسی چشمی، شبکه بی‌سیم و جی‌پی‌اس شدند.
کاهش وسعت درگیری آتش‌سوزی ها
مسوولان اداره محیط زیست گلستان معتقدند که وسعت آتش سوزی های پارک ملی گلستان نسبت به سال‌های گذشته، کاهش یافته است به طوری که در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۵ فقره آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان به وقوع پیوست که وسعت آنها بیشتر از ۵۰۰ هکتار بود؛ در سال ۹۸ تعداد آتش‌سوزی‌ها تغییری نکرد اما وسعتشان کاهش یافته بود، امسال هم تا همین حالا تعداد آتش‌سوزی ها کمتر از قبل و مسافت درگیری عرصه جنگلی هم زیر ۱۰ هکتار بوده است.
چنین تغییراتی از نظر وحید خیرآبادی معاون فنی محیط زیست گلستان به دلیل افزایش پایش میدانی و تاثیرات سیستم هشدار دهنده روی داده است، وی معتقد است حضور ما در منطقه بیشتر شده و همکاران‌مان در همان ساعت‌های اولیه حریق، آن را مهار می‌کنند، البته اگر بخواهیم تمام منطقه را پوشش دهیم، حتما به سامانه‌های بیشتری نیاز داریم، فعلا در مرحله نخست، ۳ نقطه را در نظر گرفتیم تا در صورت موفقیت، بقیه منطقه را هم بر اساس اهمیت مجهز کنیم، سه منطقه پایلوت هم در ارتفاعات نیستند و بیشتر حاشیه جاده را در نظر گرفتیم و حتما در مراحل بعدی مناطق کوهستانی و صعب‌العبور را در دستور کار قرار می‌دهیم.
به گفته وی بسیاری از تجهیزات مورد نیاز هوشمندسازی تامین شده است و حالا بیشترین مشکل آنها برای ادامه پروژه، تکمیل زیر ساخت‌هایی ارتباطی و شبکه سراسری برق است.
نظر شما