سیدمهدی علوی؛ یکی از ستون‌های تاریخ شفاهی چاپ ایران و بوشهر

 امروز، هفتمین روز درگذشت سیدمهدی علوی بهبهانی، مدیر فقید چاپ‌خانه علوی بوشهر است.

سیدقاسم یاحسینی در گفت‌وگو با ایرنا گفت: بی‌شک چاپ‌خانه علوی بوشهر، کهن‌ترین چاپ‌خانه فعال ایران است که در روز دوشنبه نیمه شعبان سال ۱۳۲۵ برابر با ۳۱ شهریور ۱۲۸۶ تأسیس شد و یکصدوهشت سال است که به فعالیت خود ادامه می‌دهد و با درگذشت سیدمهدی علوی، هم‌اکنون نسل پنجمِ خاندان علوی، اداره‌گرِ آن هستند و این پرچم، به دست نسل جوان این خاندان افتاده است.

او درباره مؤسس این چاپ‌خانه افزود: چاپ‌خانه علوی را سیدعبدالله علوی بهبهانی مشهور به سیدعبدالله صحاف ایجاد کرد. او نخستین‌بار چاپ سنگی را که تا آن زمان در ایران نبود، از هند وارد کرد و چهار کارگر هندی را هم به کار گمارد و به‌این‌ترتیب، چاپ‌خانه خود را گسترش داد. البته او پیش از این، با شراکتِ یکی‌دونفر دیگر، چاپ‌خانه‌ای داشتند که تعطیل شد.

از آن‌زمان به این‌سو، یعنی از مشروطه تا امروز، این چاپ‌خانه در حیات فرهنگی بوشهر، حضور مهم و مؤثر داشته و ده‌ها عنوان کتاب و نشریه در آن چاپ شده است. در میان منشورات چاپ‌خانه علوی، می‌توان به قرآن مطلّایی اشاره کرد که به اذعان خانواده علوی، یکی از شاهکارهای چاپ به‌حساب می‌آید.

این پژوهشگر بوشهری، چاپ‌خانه علوی را یکی از نقاط اتصال میان تاریخ چاپ و تاریخ زنان بوشهر دانست و گفت: یکی از خواهران مرحوم سیدمهدی علوی، وقتی جوان بود، در چاپ‌خانه، فعالیت می‌کرد و حروف‌چین بود. این ویژگی را من کمتر سراغ دارم که یک خانم در آن روزگار، متخصص چاپ‌خانه بوده باشد و این مایه مباهات این چاپ‌خانه است. همچنین علوی، به این دلیل چاپ‌خانه مهمی است که علوی، از ابتدای تأسیس تا نیمه دهه شصت، تنها چاپ‌خانه سراسرِ استان بوشهر بود و نقش بی‌بدیلی در اشاعه فرهنگ در جنوب ایران داشت.

سرپرست دانشنامه بوشهر بیان کرد: زنده‌یاد سیدمهدی علوی بهبهانی، مدیر فقید چاپ‌خانه علوی که پنج‌شنبه ششم آذر، در هشتادودو سالگی به‌سبب ابتلا به ویروس کرونا دار فانی را وداع گفت، بسیار ایران‌دوست و بوشهردوست بود. در بوشهردوست بودن همین بس که منزلِ ارثیه پدری‌اش را که ده‌ها میلیارد تومان ارزش داشت، وقف موزه چاپ بوشهر کرد و حتی دستگاه‌های چاپ قدیمی چاپ‌خانه خود را بی‎هیچ چشمداشت در اختیار قرار داد و تا آخرین روز حیات هم، در پی آغازبه‌کار این موزه بود.

جالب آنکه وقتی دکتر رسول جعفریان، چندسال پیش، در مجلس، موزه چاپ احداث کرد و از علوی هم خواست، دستگاه‌های چاپ قدیمی چاپ‌خانه خود را به آنجا بیاورد، نپذیرفت و گفت چون بوشهری هستم، می‌خواهم در بوشهر بماند.

یاحسینی خاطرنشان ساخت: وقتی سیدمهدی علوی درگذشت، احساس کردم، یکی از ستون‌های تاریخ شفاهی چاپ ایران و بوشهر از میان ما رفت. شاید اگر عشق در این خاندان و در شخص مرحوم سیدمهدی علوی نبود، این چاپ‌خانه تا امروز زنده نمی‌ماند. او بارها به خودِ من گفته بود، اگر می‌خواستیم ثروت‌مند شویم، تجارت را دنبال می‌کردیم. این گفته کاملا درست است؛ او و پدرانش ماندند و این چراغ را روشن نگه داشتند چون می‌دانستند که یکی از منافذ رونق فرهنگ، صنعت چاپ و چاپ‌خانه است. امید که نسل پنجم خاندان علوی، بمانند و بپایند و نگذارند این چراغِ بیش از یکصدساله خاموش شود.

گفتنی است زنده‌یاد سیدمهدی علوی بهبهانی، مدیر فقید چاپ‌خانه علوی بوشهر، پنج‌شنبه ششم آذر، در هشتادودو سالگی به‌سبب ابتلا به ویروس کرونا در تهران دار فانی را وداع گفت.