بدون شک نقش نهادهای دانشگاهی در زمینه پایداری توسعه مهم و گسترده است؛ چرا که بحران محیطی، اجتماعی، اقتصادی و جهانی در گام نخست بحران ارزش‌ها، ایده‌ها، دیدگاه‌ها و دانش است لذا ضرورت دارد؛ دانشگاه بسان سازمانی برای یکپارچه‌سازی پایداری زیست‌محیطی و اجتماعی و در ارتباط با جوامع جهانی، ملی و محلی فعالیت کند.
این در حالی است که پنج مرکز آموزش عالی کاشمر در طرحهای توسعه پایدار نقش کم‌رنگی دارند و دراین مقوله چندان اثرگذار نیستند. اگرچه آموزش عالی شهرستان کاشمر هم اکنون دارای حدود چهار هزار دانشجو در مرکز آموزش عالی، دانشگاه آزاد اسلامی کاشمر، پیام نور، جهاد دانشگاهی و دانشکده پرستاری است که در این مراکزمشغول به تحصیلند و حدود ۱۰۰ عضو هیات علمی و بالغ بر ۳۰۰ استاد مدعو یا حق التدریس در این مراکز مشغول به خدمتند و قدمت آموزش عالی شهرستان نیز حدود سه دهه است.
حدود ۳۰ هکتار فضای فیزیکی در این سالها به توسعه آموزش عالی شهرستان کاشمر اختصاص داده شده و تا کنون افزون بر ۲۶ هزار نفر از این مراکز فارغ التحصیل شده اند و بخش زیادی از این فارغ التحصیلان به‌عنوان نیروهای دولتی یا غیردولتی در منطقه ترشیز خدمت می‌کنند اما کمتر شاهد تاثیرگذاری این مراکز در حوزه مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و به طور کلی مباحث توسعه پایدار هستیم یعنی یا آنها کمتر توجهی به مسوولیت اجتماعی خویش دارند یا مسوولان توجهی به دانشگاه و فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی متناسب با نیازهای منطقه نمی‌کنند.
مشکل تمرکزگرایی
با توجه به شرایط خطیر کشور و تعیین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر انقلاب شایسته است تا نقشه راه تحقق این سیاست‌ها با کمک دانشگاهها روشن شود.
رییس مرکز آموزش عالی کاشمر در این خصوص معتقد است: در منطقه ترشیز با وجود داشتن مراکز آموزش عالی یاد شده، هنوز سیاست گذاری‌های توسعه‌ای منطقه متمرکز و ابلاغی از مرکز استان است.
هادی معماریان با اشاره به اینکه در تدوین طرحهای توسعه منطقه‌ای نقش دانشگاه‌های منطقه بسیار کمرنگ است و عملاً بهره‌ای از بودجه‌های پژوهشی استانی نصیب دانشگاه‌های منطقه نمی‌شود افزود: سیاست‌های تمرکزگرایانه منجر به این می‌شود که در طرحهای توسعه‌ای یا پژوهشی برای منطقه که توسط برخی دانشگاهها مانند فردوسی انجام می‌شود حتی از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های منطقه استفاده نشود.
وی ادامه داد: اگر اجازه‌دهیم نیازهای پژوهشی منطقه باید ابتدا توسط مراکز پژوهشی منطقه ترشیز بررسی و حل و فصل شود البته در این میان نمی‌توان انتظار داشت عضو هیأت علمی بدون تخصیص هرگونه اعتبار پژوهشی و صرفاً محض رضای خدا! وارد این گونه طرح‌ها شود. لذا لازم است که دستگاه‌های اجرایی منطقه از اعتبارات پژوهشی استانی بهره ببرند و اختیار کافی به آنها برای انعقاد قرارداد با مراکز دانشگاهی شهرستان داده شود.
او تاکید کرد: مسلماً در این صورت ظرفیت بسیار خوبی که در مراکز دانشگاهی منطقه وجود دارد می‌تواند در خدمت توسعه پایدار منطقه درآید.
حاکمیت رویکرد تحقیق برای تحقیق
مروری بر تاریخچه تاسیس و توسعه دانشگاه و مراکز آموزش عالی در ایران حاکی از این است که توسعه مراکز آموزش‌عالی با آغاز روند نوسازی و برنامه‌های توسعه و تغییر اجتماعی مقارن بوده است.
دانشگاهها از ابتدا با ۲ هدف تربیت نیروی متخصص و کارشناس برای ساختار اجرایی کشور و تربیت محقق و پژوهشگر تاسیس شده اند اما امروز به نوعی شاهد انحراف دانشگاهها و مراکز آموزش عالی از اهداف عالیه آنها هستیم.
معاون فرماندار کاشمر و پژوهشگر توسعه در این خصوص گفت: در عمل ارتباطی بین توسعه مراکز آموزش عالی و نیازهای جامعه وجود ندارد.
مهدی نایه‌در افزود: توسعه آموزش عالی خود به یک صنعت رو به رشد تبدیل شده و متاسفانه هر چه بر کمیت آن افزوده شده از کیفیت آن کاسته شده است.
وی ادامه داد: آفتی که امروز بر نظام پژوهشی ما حاکم است حاکمیت رویکرد " تحقیق برای تحقیق" است تا تحقیق و مطالعه برای حل مسائل و مشکلات جامعه که این خود موجب شده بسیاری از مطالعات جز قفسه کتابخانه‌ها راه به جایی نبرند.
نبود اعتبار پژوهشی در اداره‌ها و نهادهای محلی
معاون فرماندار کاشمر گفت: هیچ اعتباری به عنوان اعتبار پژوهشی در اداره‌ها و نهادهای محلی وجود ندارد و این در حالی است که امروز کمتر شهرستان یا منطقه‌ای را می‌بینیم که فاقد دانشگاه باشد.
نایه در افزود: مروری بر تاریخچه تاسیس دانشگاهها و مراکز آموزش‌عالی و تحقیقاتی در ایران حاکی از تقارن بین تاسیس این موسسات و نهادها با آغاز روند نوسازی و برنامه‌های توسعه و تغییر اجتماعی در ایران دارد اما پس از انقلاب به دلیل رویکرد برخوردارسازی و نیز در لوای خصوصی‌سازی شاهد گسترش ناموزون واحدها و مراکز آموزش عالی در سطح کشور بودیم به گونه‌ای که امروز کمتر شهرستانی را می‌توان یافت که یک مرکز آموزش عالی اعم از پیام نور، غیر انتفاعی و آزاد نداشته باشد.
وی ادامه داد: نکته اساسی این است که این مراکز به چه میزان در توسعه مناطق استقرار خود نقش داشته‌اند؟ واقعیت این است که تاسیس این مراکز بیشتر موجب افزایش سطح تحصیلات و افراد دارای تحصیلات دانشگاهی فارغ از کم و کیفیت آموزش فارغ التحصیلان در سطح مناطق و شهرستانها شده است.
معاون فرماندار کاشمر در خصوص نقش‌آفرینی واحدهای آموزش‌عالی شهرستانی در حل مسائل مبتلا به توسعه محلی گفت: واقعیت این است که این مراکز در این حوزه آنچنان که باید و شاید نقش‌آفرین نبوده اند.
نایه در افزود: شاید بتوان مطالعاتی را یافت که اعضای هیات علمی در آن مشارکت داشته اند اما مطالعات مستقل با موضوع مسائل شهرستانها کمتر توسط اعضای هیات‌علمی این مراکز انجام شده است چرا که حل مسائل، نیازمند پژوهش‌ها و تحقیقات علمی است و متأسفانه به دلیل وجود ساختار اداری متمرکز معطوف به مرکز، اداره ها و نهادهای محلی در شهرستانها اعتباری برای انجام پژوهش ندارند و این خود باعث شده صرفاً مراکز آموزش عالی، مراکز آموزشی باشند حال آنکه می‌توانند و باید نقش موثری در توسعه پایدار محلی داشته باشند.
وی اضافه کرد: این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که با توجه به شرایطی که هر روز کیک اقتصاد کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شود به تبع آن از سهم اعتبارات پژوهشی کشور نیز کاسته می‌شود.
نظر شما