خودتجویزی؛ نسخه ناکارآمد درمان کرونا

شربتی را هم که از نزدیکان و مطالعات مستمرم در فضای مجازی شنیده بودم در خانه نداشتم، با همسرم تماس گرفتم و بدون اینکه اصل موضوع را بگویم، تاکید کردم حتما در راه برگشت به خانه شربت را تهیه کند.

با یک جای خالی کوچک ته قلبم همچنان امیدوار بودم که کرونا نباشد اما چون پسرم سه ساله بود و از ترس اینکه مبادا مبتلا شود، دل را به دریا زدم و برای تست به مرکز ۱۶ ساعته رفتم.

بالاخره پس ازحدود سه ساعت معطلی و در صف انتظار بودن، نوبت به من رسید، تست کرونا دادم و گفتند در نهایت تا ۴۸ ساعت آینده، پاسخش را از طریق سامانه برخطی که طراحی کرده بودند بگیرم، حالا با خودم حساب می کردم، ۲ روز اول که ضعف و بی حالی داشتم، امروز هم که حس بویایی و چشایی را ازدست دادم، ۴۸ ساعت بعد هم جواب تست اعلام می شود، یعنی پنج روزطول می کشد تا از ابتلا به کرونا مطمئن شوم بنابراین بهترین کار، ادامه درمان خانگی و مصرف مرتب قرص ها  و شربت است.

جالب اینکه قرص هایی را که استفاده می کردم بدون نسخه پزشک بود اما حتی یک لحظه برای مصرفشان شک  یا تعلل نداشتم، در حالیکه کار از اصل اشتباه بود و خوددرمانی را پیش گرفته بودم روی ساعت مصرف داروها بسیار دقیق و منظم بودم، به قولی داشتم یک کار غیرقانونی را قانونمند انجام می دادم!!

جواب تست را بعد از۴۸ ساعت گرفتم و نتیجه ای که چندان دور از ذهن نبود، "نام: الهام، نام خانوادگی: بابایی، نتیجه تست: مثبت، به نزدیکترین مرکز خدمات جامع سلامت شهری یا روستایی، پایگاه بهداشت، خانه بهداشت و یا مرکز غربالگری کرونا مراجعه نمائید. "

زیاد بدحال نبودم، ضعفم بیشتر شده بود و بدن درد داشتم، هرچند اختلال خواب را آن زمان در علائم کرونا اعلام نکرده بودند، اما اختلال خواب هم گرفته بودم، همچنان به مصرف داروهایم ادامه دادم تا یک بسته کامل کپسول تمام شد و دومین شربت هم رو به اتمام بود.

روز هشتم بدن درد شدت گرفت، چشم، کلیه، گوش و حتی بند انگشتان دستم درد می کرد، بالاخره تسلیم شدم و به متخصص عفونی مراجعه کردم، شرح حال دادم، خیلی عصبانی شد که چرا این کپسول ها را مصرف کرده ای، توجیه کردم و دلیل آوردم، اما هم من و هم دکتر می دانستیم مصرف خودسرانه دارو برای درمان کرونا شاید می توانست به قیمت جانم و یا تشدید بیماری تمام شود.

داروهای جدید را گرفتم و به خانه برگشتم، دردم بیشتر شده بود و گهگاهی نفس کم می آوردم، با یکی از دوستان متخصص طب ایرانی تماس گرفتم، دستور غذایی داد و تجویزهایی کرد، بعد از ۲ روزرفته رفته بهتر شدم و بالاخره قرنطینه و کرونا به خیر گذشت.

اما تماسهای تلفنی تمام شدنی نبود، عده ای که کم هم نبودند، اول حالم را می پرسیدند و بعد هم از داروها سوال می کردند، علائمت چه بود؟چه قرصی و کپسولی خوردی ، شربتت چه بود؟  بیشترشان به خاطر تلقین های روحی احساس می کردند علائمی که من گفتم را دارند و اصرار داشتند قرص و داروهایم را به آنها معرفی کنم.

اما برخورد جدی دکتر من را از این کار برحذر داشت، کامل فهمیده بودم که تجویز خودسرانه در کرونا شاید برابر مرگ باشد و در حالت بهتر، روند درمان را طولانی و بیماری را تقویت می کند، بنابراین اسم دارو ها را نمی گفتم، اما دستورات غذایی و دمنوش های پزشک طب ایرانی را به آنها توصیه می کردم و همچنان اصرار آنها برای معرفی دارو، بدون جواب می ماند.

بدون شک کم نیستند افرادی که خوددرمانی را برای کرونا پیش گرفتند و البته با سوال و کنجکاوی های مکرر اطرافیانشان، به مرحله تجویزدارو برای دیگران هم رسیده اند؛ شاید اینها همان افرادی هستند که کرونا را جدی نگرفته اند و به راحتی با زندگی خود و دیگران بازی می کنند.

خود درمانی نسخه ناکارآمد ایرانیان

برخی کرونا را بر حسب تجربه دیگران و شک و احتمال خودشان تحلیل کردند و برای درمان هم با همین روش ‍پ‍یش رفتند؛ داروهای معمول آنفلوآنزا را از داروخانه تهیه و بدون هیچ مشورتی با پزشک درمان کرونا را شروع کردند که البته مواردی هم از تشدید بیماری و مرگ و میر بر اثر این خودتجویزی ها گزارش شد.

عده دیگری که کووید ۱۹ راتجربه کرده اند؛ اکنون احساس می کنند می توانند به هر سوالی در این زمینه پاسخ دهند، بهبودیافتگانی که تشخیص و تجویز کرونا را به راحتی انجام می دهند، غافل از اینکه شاید این داروی به ظاهر معمولی، موجب اختلال شدید در روند درمان شود.

البته بسیاری از داروهای خوددرمانی و یا داروهایی که از طرف کرونایی ها برای دیگران تجویز می شود در دسته آنتی بیوتیک ها قرار دارد در حالی که متخصصان بر این باور هستند آنتی بیوتیک باید  تنها برای برخی  بیماران کرونایی تجویز شود.

بر اساس آمار، مردم ایران سابقه خوبی در خوددرمانی ندارند و تعداد نسخه پیچ های غیرمتخصص در کشور کم نیست، افرادی که به راحتی با سلامت و حتی جان خود یا اطرافیانشان بازی می کنند و این خودتجویزی و دیگرتجویزی ها در کرونا نیز ادامه دارد.

افزایش سطح سواد تحقیقاتی و دسترسی به جستجوگرهای اینترنتی نیز کار خودتجویزی دارو را راحت تر کرده است چرا که با یک سرچ( جستجو) ساده، تمام اطلاعات دارویی و موارد استفاده ارائه می شود و کار را برای خودتجویزی و نسخه پیچی دیگران راحت تر می کند.

هر وقت مادرم از خاطرات کودکی خود در دهه ۴۰ تعریف می کند می گوید نوزاد عمه اش خیلی بی قراری می کرده و بی خواب بوده است، برای کاهش بی قراریش یک شربت خواب آور را خودسرانه و بدون نظر پزشک به او داده اند و نوزاد معصوم هیچگاه بیدار نشد.

این خودپزشکی ایرانی ها سابقه طولانی دارد و با وجود افزایش سطح سواد و دانش عمومی جامعه همچنان تداوم یافته است به نحوی که روزنامه ایران تیرماه امسال در مطلبی عنوان کرد ایرانی ها چهار برابر میانگین جهانی خودتجویزی دارو می کنند.

خودتجویزی دارو در ایران ۵۳ درصد است

به گزارش ایران،  ایرج حریرچی معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی چندی پیش نسبت به افزایش ۳۰ درصدی بار مراجعه مردم بدون داشتن نسخه به داروخانه‌ها هشدار داده و اعلام کرده است در شرایط فعلی اقتصادی شاهدیم که بار مراجعات به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و بدون مراجعه مجدد به پزشک زیاد شده تا از این طریق بتوانند هزینه‌های درمان را کاهش داده و پول ویزیت را نپردازند.

نتایج بررسی اسناد مربوط به یکهزار و ۲۵۶ مقاله در کتابخانه ملی پزشکی امریکا در وب سایت   www.ncbi.nlm  بیانگر آن است شیوع خودتجویزی (self- prescribed) در ایران ۵۳ درصد است که این آمار بین دانشجویان ۶۷ درصد،  خانوارها ۳۶ درصد و سالمندان ۶۸ درصد گزارش شده است.

از سوی دیگر آمارهای منتشر شده از مطالعات گسترده «خودتجویزی دارو» در ایران نشان می‌دهد، هر ایرانی سالانه ۳۳۹ عدد دارو مصرف می‌کند که رقمی بیش از استانداردهای جهانی است ، داروهای ضد درد، قطره چشم و آنتی بیوتیکی‌ها بیشترین میزان را در بین داروهای خودتجویزی از آن خود کرده‌اند، علاوه بر این طبق گزارش‌های منتشر شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۱۰ سال گذشته عوارض دارویی غیر قابل توصیفی در یک هزار مرکز بهداشتی و درمانی ثبت شده که ۳۰درصد آن مربوط به داروهای تزریقی است.

بر همین اساس آمار مرگ و میر بین مردان و زنان در اثر مسمومیت با دارو به طور معمول بین عدد ۸۰ و ۲۰ درصد می‌چرخد، طلعت قانع دبیر ستاد مرکزی اطلاع‌رسانی دارو چندی پیش خبر داده بود که احتمال فوت در اثر مسمومیت در مردها ۸۰ درصد و در زنان ۲۰ درصد است، به گفته وی مسمومیت در مردها جدی‌تر و کشنده‌تر است.

تحقیقات در این زمینه حکایت از آن دارد که ایرانیان به دلیل هزینه‌های پزشکی زیاد، مسائل مربوط به حمل و نقل، دسترسی آسان به داروهای نسخه‌ای، احساس رفاه، خودتشخیصی علائم بیماری، نسخه‌های قدیمی تجویز دارو، ناآگاهی، فرهنگ و مسائل اجتماعی و اقتصادی به خودتجویزی دارو روی آورده‌اند و در این بین بیماری‌های تنفسی، سردرد و سرماخوردگی مهم‌ترین علت مراجعه مردم به داروخانه‌ها است و مهم‌ترین گروه داروهایی که خودتجویز می‌شوند مربوط به داروهای ضددرد، آنتی بیوتیک‌ها و و داروهای سردرد است.

کرونا و  تشدید خودتجویزی

به ۲ داروخانه مهم شهر هم سر زدم، برآیند متصدی از خودتجویزی دارو خوب نیست، خانم جوانی که می گوید در حدود یکسال گذشته فروش آنتی بیوتیک های بدون نسخه را زیاد داشته ایم.

حرفهایش مشابه دکتر داروساز یکی دیگر از داروخانه های شهر است که می گفت داروهای مسکن و کپسول های آنتی بیوتیک، خریدار بسیاری دارند و با توجه به اینکه در رده داروهایی هستند که می توان بدون نسخه پزشک خریداری کرد، داروخانه نمی تواند از فروش آن به مردم اجتناب کند.

خانم متصدی هم می گفت برخی از مراجعان وقتی درخواست چند مدل آنتی بیوتیک می کنند از آنها می پرسم این همه دارو بدون نسخه را برای چه می خواهی؟ پاسخشان تقریبا مشابه است که من با فلان علائم این داروها را استفاده کردم که خوب شدم و اکنون مادرم هم این علائم را دارد و باید این داروها را مصرف کند!!

می توان اینگونه نتیجه گرفت که بر اساس  تحقیق یاد شده، مصرف خودسرانه دارو در بیماری هایی چون سرماخوردگی و تنفسی بیشتر است و با توجه به اینکه علایم اولیه کرونا به سرماخوردگی و سایر بیماری های تنفسی شباهت دارد پس شاید احتمال خودتجویزی و یا دیگر تجویزی کرونا در این مدت زیاد بوده است.

این سوال را از معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی لرستان پیگیری کردم که آمار دقیقی نداشت اما در مجموع از روند افزایش خودتجویزی و دیگر تجویزی کرونا سخن می گفت.

تاخیر درمان و تشدید بیماری با مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک

دکتر محسن اسدبیگی در این خصوص به ایرنا می گوید: در مساله کرونا، حرف اول و آخر را اقدامات پیشگیرانه مثل ماسک و فاصله گذاری می زند بنابراین مردم نباید به درمان دارویی دلخوش باشند و پروتکل ها را فراموش کنند.

وی تصریح کرد: در شرایط فعلی و افزایش بی سابقه آمار ابتلا و مرگ و میر طی حدود یکسال گذشته شیوع کرونا ، مبنا بر این قرار داده شده اگر فردی علائمی پیدا کرد که شبیه آنفلوآنزا یا سرماخوردگی بود ، کرونا تصور شود.

وی گفت:‌ در این صورت اگرعلایم شدید بود به بیمارستان و اگر خفیف بود به مراکز بهداشت و۱۶ ساعته یا اورژانس مراجعه کنند تا در خصوص مصرف دارو برای آنها تصمیم گیری شود.

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی لرستان تاکید کرد: چنانچه فردی مبتلا به کرونا باشد و برخی داروها مثل مسکن ، آنتی بیوتیک یا ضد اسهال را خودسرانه استفاده کند علائمش مخفی می شود وبیماری بدون اینکه متوجه شویم ، رشد می کند.

اسدبیگی ادامه داد: به دلیل مخفی شدن علائم بیماری ، فرد به ناگهان با درگیری ۸۰ درصد ریه و مشکل جدی مواجه می شود و درمانش به تاخیر می افتد که این خوددرمانی و خودتجویزی به یک مشکل بزرگ در درمان اصلی تبدیل می شود.

وی گفت: کرونا ویروس است و ما داروی ضد ویروس برای درمان آن نداریم، آزیترومایسین آنتی بیوتیک است و تاثیری بر ویروس ندارد بنابراین افرادی که خودسرانه این کپسول را مصرف می کنند خود را فریب داده و درمان را به تاخیر انداخته اند.

وی افزود: در صورت مراجعه بیمار به پزشک و تشخیص شدت بیماری، آنتی بیوتیک با نظر متخصص و تعیین میزان مصرف تجویز می شود در غیراینصورت خوددرمانی موجب رشد ویروس و حاد شدن وضعیت مبتلایان خواهد شد.

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی لرستان مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک در درمان کرونا را بسیار خطرناک دانست و اظهار داشت: درصد بالایی از مبتلایان به کرونا بدون دارو درمان می شوند چه بسا اینکه آنتی  بیوتیک ها، باکتری های طبیعی مقابله با ویروس را در بدن ضعیف ومقاومت بدن را کم می کنند.

اسدبیگی گفت : آمار رسمی فروش آنتی بیوتیک یا داروهای مشابه در داروخانه ها را نداریم ولی مراجعه افزایش پیدا کرده است که منطقی نیست و البته اقداماتی تبلیغاتی از طریق فضای مجازی و صدا و سیمای مرکز استان در این مورد انجام می شود.

 وی تصریح کرد: خوددرمانی کرونا افزایش یافته است و این روند مسمومیت دارویی را زیاد می کند که خوش بینانه ترین نتیجه آن تاخیر درمان است اما به مرگ هم منجر می شود.

این سخنان معاون علوم پزشکی لرستان در حالی است که یک متخصص مسمومیت های بالینی به مواردی از مرگ با درمان خودسرانه و دیگرتجویزی ها اشاره می کند و تاکید دارد هیجان زدگی و ترس از کرونا در تشدید خوددرمانی ها موثر بوده است.

تشدید خودتجویزی و تحمیل درمان به پزشکان

دکتر پیمان آسترکی استادیار دانشگاه علوم پزشکی لرستان و متخصص مسمومیت های بالینی نیز معتقد است هیجان زدگی و ترس ناشی از کرونا موجب تشدید خودتجویزی و تحمیل درمان به پزشکان شده است.

وی به ایرنا گفت: متاسفانه برخی مبتلایان کرونا که نیازی به درمان دارویی ندارند با مراجعه به پزشک، اصرار دارند دارو دریافت کنند در حالیکه تشخیص پزشک برای این افراد قرنطینه و استراحت است.

وی توضیح داد: کرونا درمان قطعی ندارد و داروهایی که تجویز می شود نقش تسکین دهنده دارد که حتی برخی از آنها به تایید نهایی مجامع علمی و اتفاق نظر متخصصان نرسیده است بنابراین نباید به صورت خودسرانه استفاده شود.

وی ادامه داد: هرکدام از داروها عوارضی دارد که استفاده همزمان برخی از آنها با توجه به شرایط بالینی بیمار، تداخلات دارویی و آریتیمی (نامنظمی ضربان) قلبی ایجاد می کند و جان فرد به خطر می افتد.

این متخصص مسمومیت های بالینی با اشاره به اینکه مواردی از درمان خودسرانه و خودتجویزی منجر به مرگ افراد شد اظهار داشت: چند نفر که برای درمان کرونا از دم کرده زعفران کوهی استفاده کرده بودند به دلیل مسمومیت شدید جان خود را از دست دادند در حالیکه شاید وضعیت ابتلای آنان به ویروس اصلا نیازی به درمان دارویی نداشت.

آسترکی گفت: کرونا در افراد مختلف شدت و ضعف دارد که با توجه به شرایط عمومی آنها درمان مشابهی ندارد،  پزشک متخصص با توجه به سوابق بیمار و شرایط وی نوع و اندازه مصرف دارو را مشخص می کند که این نکات در خودتجویزی ها مدنظر قرار نمی گیرد.

وی ادامه داد: هیجان زدگی و ترس در موضوع کرونا، مردم را نگران کرده است چراکه در بسیاری از موارد بیماران مراجعه کننده در فاز درمان دارویی نیستند اما اصرار دارند دارو دریافت کنند که این نوع درخواست ها علاوه بر تهدید سلامت بیمار، هزینه های بخش درمان را افزایش می دهد.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی لرستان تحمیل درمان به پزشک را از طرف بیمار غلط دانست و افزود: خودتجویزی و دیگر تجویزی هم در مورد کرونا و سایر بیماری ها مردود است و عواقب داد.

آسترکی البته گریزی به ابتلای همسرش به کرونا زد و گفت: در صورتی که هردوی ما پزشک هستیم اما درمان همسرم را با قرنطینه و استراحت ادامه دادیم و بجز داروهای مسکن هیچ دارویی برای درمان کووید ۱۹ استفاده نکرد.

به هرحال این روزها علاوه بر تشدید خوددرمانی کرونا به دلیل شباهت های اولیه با سرماخوردگی و آنفلوآنزا، عده ای که از کووید ۱۹ بهبود یافته اند بدون هیچ صلاحدیدی، داروهای خود را به دیگران پیشنهاد می دهند و دیگر تجویزی می کنند در حالیکه شاید همان داروی پیشنهادی آنها به قیمت جان دیگری تمام شود.

تا ۱۶ آذرماه ابتلای قطعی ۵۷ هزار و ۴۳۶ شهروند لرستانی به ویروس کرونا تایید شده است که از این تعداد یکهزار و ۲۰۱ نفر نیز جان باخته اند.

هم اکنون رنگ بندی وضعیت کرونا در تمامی شهرهای استان نارنجی و این شرایط تا اعلام بعدی در هفته آینده قابل استناد است.