چشم انداز مذاکرات صلح افغانستان از نگاه استادان ایرانی و افغان

این نشست مجازی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای و میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران برگزار شد و گزارشی از مباحث آن روز پنجشنبه در اختیار رسانه ها قرار گرفت.
در این نشست جعفر حق پناه استادیار مدعو مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران و غلام یحیی طاهری رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه غرجستان کابل حضور داشتند.

طالبان همچنان به دنبال ایجاد امارت اسلامی در افغانستان
استادیار مدعو مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران در این نشست با اشاره به تجربه کردها در عراق گفت: طالبان با حفظ و ادامه برداشت سنتی که نسبت به جامعه و سیاست دارد همچنان به دنبال ایجاد امارت اسلامی است که البته دولت مرکزی افغانستان این ایده را نمی پذیرد؛ چرا که تحقق این امر  نفی حاکمیت کابل و همه تلاش هایی که از سال ۲۰۰۳ میلادی تاکنون برای برپایی یک دولت ملی صورت گرفته است، تلقی می شود.
جعفر حق پناه ادامه حیات طالبان را منوط به حمایت های خارج از افغانستان دانست و افزود: نیروهای تجدید نظر طلب نظیر طالبان به حمایت و پشتیبانی خارجی نیاز دارند هرچند که طالبان پشتوانه نیرومند داخلی نیز دارد اما بدون حمایت خارجی قادر به کنشگری فعال نیست‌.
استاد مدعو مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران گفت: از طرفی طالبان در ولایات پشتون نشین و جنوب پایگاه خوبی به عنوان نماینده ناسیونالیسم سنت گرایی دینی دارد.
حق پناه با طرح این سوال که آیا حمایت از طالبان توسط دولت هایی که در گذشته و زمانی که طالبان قدرت و دولت را در افغانستان در اختیار داشت، کاسته شده است یا خیر؟ افزود: نقش بی بدیل پاکستان، امارات و عربستان در به رسمیت شناختن طالبان کم نشده است، به خصوص پاکستان که افغانستان را عمق استراتژیک و آوردگاه موازنه سازی در برابر هندوستان قرار داده است.
وی ادامه داد: بعید است که پاکستان و دولت‌های عربی استفاده ابزاری از طالبان را کنار گذاشته باشند.

نادیده گرفتن نقش قدرت‌های منطقه‌ای عامل تداوم بحران در افغانستان
مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران در ادامه به نقش آمریکا در مذاکرات صلح اشاره کرد و گفت: جنگ افغانستان برای آمریکا طولانی ترین جنگ این کشور است و به رغم کارکرد آن در فرایند صلح باعث بی ثبات سازی شده است.
حق پناه افزود: هر چند نقش نیروهای ائتلاف برای دولت سازی و نظم را نمی‌توان نادیده گرفت اما آمریکا در یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای به جای آنکه حامی نظم آمریکا پرورده و دولت مرکزی باشد که خود به مستقر شدن آن کمک داده، وارد تعامل و گفت‌وگو با طالبان شده که به خاطر آن جنگ را شروع کرده بود و الان مشخص نیست در این مذاکرات نقش دولت مرکزی افغانستان چیست؟
وی ادامه داد: حتی این اقدام نقض معاهده امنیتی کابل واشنگتن است، این صلح بیشتر بین طالبان و آمریکا بوده و اگر این روند ادامه داشته باشد به معنای نادیده گرفتن جامعه و دولت افغانستان است.
عضو هیات امنای انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای، نادیده گرفتن نقش قدرت‌های منطقه‌ای ذینفع در این مذاکرات را عاملی برای تداوم بحران دانست و گفت: علت اینکه عراق پس از صدام در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ در نهایت چالش کردها با دولت مرکزی در بغداد به سرانجام مشخصی رسید به همراهی ایران در روند صلح سازی، دولت سازی و ایجاد نظام فدرال بر می گشت که تا به امروز کمابیش دوام آورده است.
حق پناه بیان کرد: در مورد افغانستان این عامل یعنی ایران نادیده گرفته می‌شود و به رغم نقش اولیه ایران در سرکوب طالبان، در ادامه روند مذاکرات صلح، ایران نادیده گرفته شد.
وی ادامه داد: به طور طبیعی با این شرایط امر صلح به گونه‌ای مستحکم پیش نمی رود و در میان مدت این وضعیت ادامه دار خواهد بود و نمی توانیم وضعیت روشنی در پیشبرد صلح ترسیم کنیم.
این استاد دانشگاه گفت: وقتی دستور مذاکرات ۹ ماه طول کشید بقیه موارد نیز به همین روال پیش خواهد رفت مگر رخدادهایی نظیر تغییر کابینه در آمریکا به وقوع بپیوندد که شگفتی سازی کند و عدم قطعیت پیش آید.

بازگشت افغانستان به دهه ۷۰ میلادی بعید است
حق پناه همچنین با اشاره به فعالیت احزاب، رسانه ها و شبکه های اجتماعی مجازی در افغانستان، بازگشت این کشور به دهه ۷۰ میلادی را امری بعید دانست و افزود: درست است که جامعه مدنی در افغانستان قدرتمند نیست اما تحت تاثیر جامعه جهانی است و مسائلی نظیر زنان به شیوه گذشته را برنمی‌تابد حتی اگر این انحصارگری و سرکوب بخواهد به نام دیگری اعمال شود.

اقتصاد در دستور کار مذاکرات صلح نیست
وی همچنین موضوع های اقتصادی را یکی دیگر از مولفه های مهم در رابطه با چشم انداز صلح در افغانستان عنوان کرد و گفت: این جنبه مثبت و ایجابی می تواند در مذاکرات صلح افغانستان به پیشبرد صلح کمک کند به این علت که توسعه اقتصادی پیرامون افغانستان ازجمله کریدور بین الملل شمال و جنوب، راه ابریشم جدید، انتقال گاز از ترکمنستان به پاکستان و هند از طریق افغانستان و غیره وجود دارد و افغانستان در کانون آن است.
وی ادامه داد: اقتصاد در وهله اول در دستور کار مذاکرات صلح نیست و در انتها بعد از مشخص شدن محور های سیاسی و امنیتی موضوعیت می یابد.

عضو هیات امنای انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای همچنین با اشاره به سیاست دولت جدید آمریکا در قبال افغانستان گفت: تا شروع دولت بایدن و حتی پس از آن باید منتظر ماند تا تیم امنیتی و نظامی جدید در آمریکا شروع به کار کند و بستگی به آن دارد که چه هماهنگی و چگونه بین اروپا و آمریکا در قالب ناتو برای خروج از افغانستان صورت گیرد؟
حق پناه در پاسخ به این سوال که آیا ایران از بی ثباتی و عدم امنیت در افغانستان سود خواهد برد افزود: اینطور نیست که ایران به خاطر حضور آمریکا در افغانستان تمایل داشته باشد تا فضای داخلی این کشور ناامن باشد بلکه اگر افغانستان ثبات داشته باشد ایران بیشتر از حوزه تمدنی مشترک بهره مند خواهد شد و نظیر آن راه آهن مشهد - هرات است.
وی روند صلح در افغانستان را فرآیندی پیچیده دانست که نمی توان آن را به یک گروه شورشی پشتون تقلیل داد و گفت: نه طالبان می‌تواند تسلط نظامی در افغانستان پیدا کند و نه مذاکره فعلاً به قطعیت می‌رسد.

نقش پاکستان در مسایل افغانستان
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی غرجستان کابل نیز در این نشست با اشاره به تاریخچه تحولات کشور افغانستان و نقش بازیگران خارجی، در رابطه با نقش آمریکا در افغانستان بیان کرد: ایالات متحده آمریکا ابتدا از طریق ازدیاد قوای نظامی کوشید شورشها را سرکوب کند که با توجه به جغرافیای افغانستان ناکام شد، سپس با خارج ساختن بخش زیادی از نظامیان خود از طریق جایگزین کردن حملات هوایی و شبانه توسط هواپیماهای بدون سرنشین فشار را بر طالبان بالا برد و سرانجام آنان را وادار به مذاکره و گفت و گو های مستقیم با نمایندگان وزارت خارجه آمریکا و توافق صلح کرد.
غلام یحیی طاهری ادامه داد: آمریکا در سیاست های حمایتی خود در منطقه همواره پاکستان را متحد اصلی خود دانسته و بر افغانستان ترجیح داده است از همین رو تجهیزات سنگین نظامی خود را پس از ترک افغانستان در اختیار پاکستان قرار داده و از تجهیز ارتش افغانستان با سلاح‌های سنگین و پیشرفته خودداری کرده است.

صلح افغانستان راه دشوار و طولانی پیش رو دارد
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی غرجستان کابل با بیان اینکه صلح افغانستان راه دشوار و طولانی را پیش رو خواهد داشت، گفت: فاصله زمانی میسر خواهد بود که دولت افغانستان با دیپلماسی قوی اعتماد کشورهای همسایه خود را به دست آورد.
طاهری افزود: در حال حاضر یک واگرایی میان منافع همسایگان افغانستان و تلاش های آنان برای دستیابی به صلح وجود دارد و منافعی که کشورهای بین المللی و عضو ناتو دنبال می کنند با کشورهای منطقه و همسایه افغانستان متضاد و ناهمگون است.

نقش ایران در مذاکرات صلح افغانستان نادیده گرفته شده است
وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران یک کشور با نفوذ و دارای منافع خاص در افغانستان است که در حال حاضر نقش رسمی در مذاکرات صلح به آن داده نشده و از طرف آمریکایی ها نادیده گرفته شده است.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی غرجستان کابل با بیان اینکه دولت جدید آمریکا و سیاست های بین المللی آن در تسریع روند صلح در افغانستان نقش اساسی خواهد داشت، گفت: ممکن است صلح با بخشی از گروه طالبان صورت بگیرد اما گروه های افراطی دیگری تحت نام داعش در حال تجهیز از طرف کشورهای خاص به منظور ایجاد بی ثباتی در مرزهای شمالی افغانستان و کشورهای آسیای میانه هستند.

رفتار دوگانه آمریکا در قبال افغانستان و طالبان‌
طاهری با بیان اینکه صلح واقعی زمانی ممکن خواهد بود که برخی کشورها از تجهیز و ساماندهی گروه های افراطی دست بردارند، افزود: آمریکا رفتار دوگانه در قبال پیمان امنیتی با کشور افغانستان و همچنین پیمان مصالحه ای که با طالبان عملی می سازد، دارد، گاهی به صورت مقطعی با استفاده از طالبان دولت افغانستان را تحت فشار قرار می‌دهد تا به خواسته های آنان چند تن دهد و گاهی برعکس با حملات مستقیم بر گروه طالبان آنان را تحت فشار قرار می دهد و این رفتار نشانه عدم صداقت این کشور است.
وی ادامه داد: کشف و قاچاق مواد مخدر در بخش دیگری از عوامل ادامه خشونت در افغانستان است و تا زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد صلح پایدار محقق نخواهد شد.

به گزارش ایرنا، آمریکا بعد از ناکامی نظامی در افغانستان به منظور تحقق اهداف خود مذاکراتی را با گروه طالبان آغاز کرد و در نهایت به توافقی با این گروه دست یافت.
نمایندگان آمریکا و طالبان پس از چند دور مذاکره، سرانجام اسفند سال ۱۳۹۸ اعلام کردند که توانستند در پایتخت قطر به توافق برسند.
از میان ۱۱ نشست میان دیپلمات‌های آمریکا و نمایندگان طالبان ۱۰ نشست در دوحه پایتخت قطر و یک نشست در شهر ابوظبی در امارات متحده عربی برگزار شد.
دور پنجم این نشست ها ۲۵ فوریه سال ۲۰۱۹ در دوحه قطر برگزار شد و در این نشست، «زلمی خلیل زاد» نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور افغانستان برای نخستین بار با «ملا عبدالغنی برادر» معاون رهبر طالبان دیدار کرد. این دور از گفتگوها ۱۶ روز ادامه یافت.
دور ششم گفت‌وگوهای آمریکا و طالبان پس از ۹ روز پنجشنبه ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۸ (۹ مه ۲۰۱۹) پایان یافت. دو طرف اعلام کردند که این نشست با پیشرفت‌هایی همراه بوده است. دور هفتم ۲۹ ژوئن(۸ تیر ۹۸) در دوحه، پایتخت قطر آغاز شد و برای چند روز طول کشید. در این دور، دو طرف گفته بودند پیشرفت‌هایی حاصل‌شده و روی بسیاری مسائل توافق به‌دست‌آمده است.
دور دهم مذاکرات آمریکا و طالبان نیز ۱۶ آذرماه ۹۸ آغاز شد و تا تاریخ ۲۲ آذرماه ادامه یافت. موضوع اصلی این دور کاهش خشونت و آتش‌بس اعلام‌شده بود. در پایان این دور آمریکا به طالبان فرصت داد تا درباره کاهش خشونت و آتش‌بس با رهبران خود گفت وگو کنند. دور یازدهم مذاکرات نیز بهمن‌ماه ۱۳۹۸ در دوحه برگزار شد. وزیر خارجه آمریکا گفته بود ما امیدواریم به نقطه‌ای برسیم که خشونت‌ها نه‌فقط روی کاغذ، بلکه به‌صورت قابل‌توجهی کاهش پیدا کند.
آمریکا پس از ۱۱ دور مذاکره اعلام کرد نیروهای خود را از افغانستان خارج می‌کند این در حالی است که نزدیک به ۱۷ هزار نیروی نظامی آمریکایی در افغانستان حضور دارند و یکی از خواسته‌های گروه طالبان خروج نظامیان آمریکا از افغانستان است.
مهم‌ترین بندهایی که در توافق صلح واشنگتن ملزم به اجرای آن شده است عبارت‌اند از خروج تدریجی همه نیروهای نظامی آمریکا و همپمانانش، تخلیه پایگاه‌های نظامی، آزادی زندانیان طالبان در مقابل آزادی افرادی که نزد این گروه اسیرند، آغاز اقدامات قانونی در واشنگتن برای تغییر و رفع تحریم‌ها علیه این گروه و اعضای آن. همچنین آمریکا متعهد شد که تمامیت ارضی و استقلال سیاسی افغانستان را تهدید نکند. در مقابل طالبان نیز متعهد شده است که ضمن آزادی زندانیان، مانع اقدامات تروریستی القاعده از خاک افغانستان علیه ایالات‌متحده و متحدان کاخ سفید شود. طالبان از همکاری یا هر اقدامی که ایالات‌متحده یا شرکا و شهروندان این کشور را تهدید می‌کند خودداری و جلوگیری خواهد کرد.